Hazar Transit Koridoru Türkiye'nin doğuya açılan yeni kapısı olabilir

İran ile sınırların geçici kapanma söylentisi Hazar transit koridoru gündeme getirdi

Türkiye’nin güneydoğusunda devam eden güvenlik sorunları nedeniyle dün (4 Ağustos 2015) İran’ın sınır kapısını geçici olarak kapattığınadair çıkan haberler birkaç saatsonra Türkiye ve İran İçişleri Bakanları tarafından yalanlansa da,Türkiye’nin ulaştırma stratejilerinde bir alternatif yaratmasınıngerekliliğini tekrar göstermiş oldu. Hazar Transit Koridoru, Türkiye için çok önemli bir alternatif olarak tekrar gündeme geldi.

Hazar Transit Koridor, Türkiye’yi Güney Kafkasya ve Hazar Bölgesiüzerinden Orta Asya ülkelerine bağlayan ulaştırma hattını temsilediyor. Gürcistan ve Azerbaycan topraklarını boydan boya kat ederek,Hazar Denizi geçişleri ile Kazakistan ve Türkmenistan’a buradan daÇin’in Pasifik kıyılarına kadar ulaşacak olan hat Türkiye için çokmodlu bir taşımacılık alternatifi sunuyor.

İRAN, ORTA ASYA ÜLKELERİNE GEÇİŞİMİZDE ÖNEMLİ GÜZERGAH

Yılda yaklaşık olarak 45 bin Türk plakalı tırın İran üzerindentransit geçiş yaparak Orta Asya ülkelerine ulaştığı güney hattı,Türkiye’nin Orta Asya ülkeleri ile ticaretinde önemli bir güzergahıoluşturuyor. Türkiye’nin bölge ülkeleriyle 2014 yılı sonunda 8,8milyar dolara ulaşan ihracat miktarı gelecek dönemler için büyükpotansiyel barındırıyor. Ancak mevcut taşımaların büyük çoğunluğununtek bir hattan yapılıyor olması Türkiye’nin ihracatında bir tehditoluşturuyor. Hele de bölgede gerginliğin üst düzeye çıktığı şugünlerde. Nitekim geçtiğimiz ay bölgede seyreden tırların teröristlertarafından yakılması hala hafızalarda.

İLK KRİZ DEĞİL

Öte yandan Türkiye İran ile taşımacılık anlamında daha öncekizamanlarda da krizler yaşadı. Nitekim 2014 yılının eylül-ekimaylarında İran ve Türkiye arasında tırmanan karayolu taşımacılığıkrizi 2015 yılının başında tarafların anlaşmaya varmasıyla çözülmüşolsa da Türkiye’nin özellikle karayolu ekseninde Orta Asya ülkeleriile gerçekleştirdiği taşımacılıkta alternatif hat arayışında olmasıgerektiğini ortaya koyuyor.

O dönem İran’ın Türk plakalı araçlardan aldığı transit geçişücretini arttırması ile patlak veren kriz, İran’ın Türk plakalıaraçlardan litre başına aldığı akaryakıt ücretini yüzde 100zamlandırmasıyla devam etmişti. Mütekabiliyet uygulaması çerçevesindeİran plakalı tırlardan aldığı geçiş ücretini İran ile aynı seviyeyeçıkaran Türkiye, akaryakıt zammına da aynı oranda karşılık vermişti.Transit geçiş ücretleri ve akaryakıt zammı konusunda karşılıklı olarakhamleler gerçekleştiren Türkiye ve İran arasındaki ilişkilerdegerginlik başlamış ve bu durum iki ülke arasındaki taşımacılığı daolumsuz yönde etkilemişti.

5OO MİLYON DOLARLIK İHRACAT TEHLİKE ALTINDA

Son dönemde Türkiye’nintaşımacılıkta güney hattında yaşadığı sorunlara bir yenisini dahaekledi. Mısır’ın Türkiye ile olan taşımacılık anlaşmasınıyenilememesi, Türkiye’nin bölge ile gerçekleştirdiği 500 milyondolarlık ihracat kapasitesini sekteye uğratabilir. Karayolunun bypassedilip taşımaların Ro-Ro gemileri ile Süveyş Kanalı üzerindengerçekleşmesi ise maliyetleri 3 katına çıkaracağından, ihracatçılarızora sokan bir durum ortaya çıkıyor.

Hazar Strateji Enstitüsü, Hazar Transit KoridorProgramı Uzmanı Seray Özkan şöyle konuştu: “Türkiye’nin Orta Asya veUzak Doğu ile gerçekleştirdiği ticarette aynı problemlerlekarşılaşılmaması için Türkiye’nin bu bölge ile bağlantısını sağlayacakrotaların çeşitlendirilmesi gerekiyor. Hazar Transit Koridoru olarakbilinen hattın hayata geçirilmesi Türkiye’nin doğu ile ihracatında birgüvence sağlayacaktır. Hazar Denizi geçişlerini kolaylaştırmak adınapaydaş ülkeler tarafından yapılan yatırımlar da bölge ülkelerininTürkiye ile işbirliği isteğini gösteriyor.”

Azerbaycan’ın Uluslararası Alat Limanı, Kazakistan’ın Aktau Limangenişletme ve yeni Kuryk Limanı projeleri ve Türkmenistan’ınTürkmenbaşı Limanı’nda yaptığı yatırımlar Hazar Transit Koridoru’nunaltyapısını geliştiren adımlar olarak dikkat çekiyor. Gerek limanyatırımları gerekse demiryolu altyapısının iyileştirilipgeliştirilmesi, bu hattın önümüzdeki dönemlerde rahat işleyebilir halegelmesine zemin hazırlanıyor. Bu noktada Türkiye’nin de doğu ileticaretinde Hazar Transit Koridoru’nun geliştirilmesi için öncü olmasıve taşımacılık güzergahlarını çeşitlendirerek krizlerin etkisini enaza indirmesi izlenmesi gereken önemli bir politika olmalı. ZiraTürkiye’nin güneyinde her geçen gün artan gerilim Hazar TransitKoridoru’nu Türkiye’nin taşımacılık politikasında alternatiften çoköncelikli rota konumuna getirebilir.