Kayıt dışılıkta patlama
Kayıt dışı istihdamın işsizlik sorununu perdelediği ve Türkiye'de her 2 kişiden birinin kayıt dışı çalıştırıldığı bildirildi...
ATO, kayıt dışı istihdam sorununu ele alarak, ''İşsizliğin Acı İlacı: Kayıt Dışı İstihdam'' başlıklı bir rapor hazırladı.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun ''İşgücü İstatistikleri'' veri setinden yararlanarak hazırlanan raporda, 1989 yılından 2006 yılı sonuna kadar tarım dışı sektörlerdeki kayıt dışı istihdam mercek altına alındı.
Kayıt dışı istihdamın, işsizlik sorununu perdelediği ifade edilen rapora göre, 2002-2006 döneminde tarım dışı sektörlerde yaratılan istihdamın yüzde 47'sini kayıt dışı istihdam oluşturdu. Bir başka deyişle, son 5 yılda işe giren her 2 kişiden 1'i kayıt dışı çalışmaya razı oldu.
İSTİHDAM, KAYIT DIŞILIKLA BİRLİKTE ARTTI
Rapora göre, 1989-2000 yılları arasında tarım dışı sektörlerde çalışanların sayısı, 4 milyon 229 bin kişi arttı. Bu dönemde tarım dışı sektörlerde kayıt dışı çalışan sayısındaki artış da 1 milyon 314 bin kişi oldu. Yani bu dönemde tarım dışı sektörlerde yaratılan istihdamın yüzde 31'i kayıt dışına çıktı.
TARIM DIŞI SEKTÖRLERDE 5.5 MİLYON KİŞİ KAYIT DIŞI
2002-2006 döneminde ise tarım dışı sektörlerde çalışanların sayısı 2 milyon 346 bin kişi artarken, bu dönemde tarım dışı sektörlerde yaratılan istihdamın yarıya yakınını kayıt dışı çalışanlar oluşturdu.
2002 yılında 4 milyon 409 bin kişi tarım dışı sektörlerde kayıtsız çalışırken, 2006 yılında bu sayı 1 milyon 99 bin kişi artarak, 5 milyon 508 bin kişiye ulaştı. Yani 2002-2006 döneminde tarım dışı sektörlerde yaratılan istihdamın yarıya yakınını, kayıt dışı istihdam meydana getirdi.
Tarım dışı sektörlerde çalışanların dörtte üçünden fazlasının kentsel alanlarda çalıştıklarına işaret eden rapora göre, 1989-2000 yılları arasında yaratılan istihdamın yüzde 87'si kentsel alanlardayken, bu oran 2002-2006 döneminde yüzde 78'e geriledi. Kentsel alanlarda, tarım dışında kayıtsız çalışanların sayısı da büyük bir hızla arttı.
1989-2000 yılları arasında toplam tarım dışı istihdamda 4 milyon 229 bin kişilik artış yaşanırken, bu istihdamın 3 milyon 694'ü kentsel alanlarda oluştu. Buna karşılık, söz konusu yıllar arasında kentsel alanlarda tarım dışı sektörlerde kayıtsız çalışanların sayısı 1 milyon 19 bin kişi arttı.
2002-2006 döneminde ise kentsel alanlarda tarım dışında yaratılan istihdam 1 milyon 832 bin kişi olurken, kayıtsız çalışan sayısı da 803 bin kişi arttı.
Böylelikle 1989-2000 döneminde kentsel alanlarda yaratılan tarım dışı istihdamın yüzde 28'i kayıt dışına çıkarken, 2002-2006 yılları arasında yüzde 44'ü kayıt dışına çıktı.
KADINLAR DAHA ÇOK KAYIT DIŞINDA
Rapora göre, Türkiye'de çalışabilir yaştaki her 4 kadından sadece 1'i çalışıyor. Bunların da yarıya yakını tarım sektöründe ücretsiz aile işçisi olarak faaliyet gösteriyor. Tarım dışı sektörlerde iş bulma şansını elde eden kadınlar ise kayıt dışı çalışmak durumunda kalıyor.
1989-2000 yılları arasında tarım dışı sektörlerde 4.2 milyon kişiye iş yaratılırken, bu istihdamdan 966 bin kadın yararlandı ve yaratılan istihdamdan yüzde 23 pay aldı. 2002-2006 döneminde de bu pay değişmedi. Bu dönemde yaratılan 2.3 milyon istihdamın içinde sadece 546 bin kadın yer aldı.
2002-2006 döneminde, kadınlar daha çok kayıt dışına çıktı. 1989-2000 döneminde yaratılan tarım dışı kadın istihdamının yüzde 23'ü kayıt dışında çalışmak durumunda kalırken, 2002-2006 döneminde bu rakam yüzde 50'ye çıktı.
''İŞVEREN DE KAYIT DIŞI, İŞÇİSİ DE''
İşverenlerin, son 5 yılda sadece yanında istihdam ettiği kişiyi kayıt dışı çalıştırmakla kalmadığı, kendisinin de kayıt dışına çıktığı belirtilen rapora göre, 2006 yılında tarım dışı istihdamın içinde yüzde 7 civarında pay alan işverenlerde kayıt dışı çalışan sayısı 1999 yılına kadar yok denecek kadar azken, bu yıldan sonra artmaya başladı. 1999 yılında 41 bin işveren kayıtsız çalışırken, 2006 yılında bu sayı 246 bin kişiye yükseldi.
1989-2000 döneminde tarım dışında kendi hesabına çalışan sayısı 238 bin kişi artarken, kayıt dışı çalışan sayısındaki artış 61 bin kişi oldu.
2002-2006 döneminde tarım dışında kendi hesabına çalışan sayısı 541 bin kişi artarken, 423 bin kişi hiçbir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıt olmadan kendi işini kurdu.
Böylece 2002-2006 döneminde tarım dışı sektörlerde görülen istihdam artışının yüzde 23'ü kendi hesabına çalışanlar tarafından gerçekleştirilirken, kendi hesabına çalışanlar kayıt dışı istihdamın artmasında önemli rol oynadılar, yarattıkları istihdamın yüzde 78'i kayıt dışına çıktı.
TOPLAM KAYIT DIŞINDAKİ GERİLEME BİLMECESİ
Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı çalışma artmasına rağmen tarım sektöründe ücretsiz aile işçiliğinde son yıllarda görülen azalma, toplam kayıt dışı istihdam oranının matematiksel olarak düşmesine yol açtı.
Ücretsiz aile işçilerindeki bu azalma diğer çalışma şekillerindeki kayıt dışı çalışma oranları azalmadığı halde, toplam kayıt dışı oranlarını azaltıcı yönde etki yapıyor.
1989 yılında toplam çalışanlarda kayıt dışı çalışma oranı yüzde 58.7'den 2006 yılı sonunda yüzde 48.5'e gerilemiş gözükürken, aynı yıllarda tarım dışı çalışanlar içindeki kayıtsızlık oranı yüzde 28.4'den yüzde 33.9'a yükseliyor.
ATO BAŞKANI AYGÜN
ATO Başkanı Sinan Aygün, raporu değerlendirirken, kayıt dışı çalışma oranlarının son 5 yılda gösterdiği artışa dikkat çekerek, ''Son 5 yılda işe giren her 2 kişiden 1'i, kayıt dışı çalışmaya razı oldu'' dedi.
Aygün, vergi yükü, sosyal güvenlik yükümlülükleri ve denetim yetersizliği gibi etkenlerin yanı sıra çalışanların eğitim düzeyinin düşük olmasının da kayıt dışı istihdamı körüklediğini belirtti.
Kayıt dışı istihdamın piyasa düzenini ve rekabeti bozduğunu vurgulayan Aygün, ''Kayıt dışı istihdam, dürüst çalışan iş yerleri aleyhine haksız rekabet yaratıyor'' diye konuştu.
