Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Haberler Ekonomi Teknoloji İnsansız hava araçları (İHA), artık ‘marketten ekmek alırken’ kullanılıyor - Teknoloji Haberleri

        Murat GÜRGEN / HT GAZETE

        Eskiden uzaktan kumandalı otomobillerimiz vardı. Sonra ekonomik durumu iyi olanlar, çocuklarına uzaktan kumandalı uçak, tekne ve helikopter almaya başladı. Derken teknoloji ucuzladı, elektronik oyuncaklar herkesin erişebileceği fiyatlara satılmaya başladı. Günümüzün modasıysa dünyada yaygın kullanılan ismiyle ‘drone’, Türkçe karşılığıyla ‘insansız hava araçları’...

        İHA’lar çocuklar için oyuncak olarak değerlendirildiğinde insana hoş geliyor. Ancak günde bin 200 yolcu uçağının iniş-kalkış yaptığı İstanbul Atatürk Havalimanı çevresinde uçurulan İHA’lar, son birkaç ayda 4 kez büyük tehlikeye neden oldu. Uçuş güvenliğinin yanı sıra ‘drone’larla ilgili meselenin Batı dünyasında tartışılan bir boyutu daha var: ‘Özel hayatın gizliliği.’ İHA’ların üzerine takılan mini kameralar evlerdeki, işyerlerindeki, bahçelerdeki özel yaşamı da korumasız kılıyor, insanlar bu tehdit karşısında kendilerini ‘çıplak’ hissettiğini dile getiriyor.

        SAVUNMAYA NİYET OYUNCAĞA KISMET

        İHA’lar aslında savunma sanayii ürünü olarak geliştirildi. İlk kullanım amacı, üzerine yerleştirilen kameralar aracılığıyla ordulara istihbarat görüntüsü kazandırmaktı. İHA geliştirilmesi fikri aslında önceki yüzyıllara kadar uzanıyor. Nikola Tesla’nın 1898’de aldığı ve teleotomasyon diye tanımladığı insansız hava aracı patenti, bugünün teknolojisinin temellerini oluşturan prensiplerden biri olarak nitelendiriliyor.

        İHA’ların harekât ortamında ilk ciddi kullanımıysa Vietnam Savaşı’yla özdeşleştiriliyor. ABD ordusu, Vietnam’da İHA’larla 3 bin 500 operasyon düzenledi. Kuzey Kore’nin nükleer silahlanmasını Global Hawk tipi İHA ile takip eden ABD, Japonya depremi sonrasında Fukuşima Daiçi Nükleer Santralı’nda hasar tespitini de İHA ile yaptı.

        Zaman içindeyse silahlı İHA’lar geliştirildi. Bu kez ordular düşman tesislerine yönelik saldırılarında insan zayiatı vermemek için İHA’larla saldırı dönemini başlattı. Ve gün geldi, üzerine kamera takılı İHA’lar alışveriş merkezlerinde satılmaya başlandı.

        MAKET YAPAR GİBİ

        Kısaca ‘DIY’ (Do it yourself- Kendin yap) tipi helikopterler uygun fiyatlarıyla maket meraklılarını dahi cezbetti. Dört pervaneli helikopter (quadcopter) tipi İHA’ların düşme riskini azaltması, acemi pilotları da işin içine çekti. 2010’da piyasaya çıkan Parrot, sadece 2 yılında 300 bin satış rakamına ulaştı. Her geçen gün İHA kullanıcılarına yenileri eklendi. Düğünlerde, açılışlarda kimi zaman yetkin, çoğu zamansa bilinçsiz kullanıcılar tarafından uçurulan İHA’lar can güvenliğini tehlikeye atmaya başladı. İHA’ların terör örgütleri tarafından saldırı amaçlı kullanılması riski de güvenlik güçlerinin korkulu rüyası oldu.

        İNSANSIZ SAVAŞ UÇAĞI

        İHA teknolojisi yerinde durmuyor, büyük bir hızla gelişiyor. Örneğin Boeing insansız savaş uçağı üzerinde çalışma yürütüyor. Projelendirilen uçağın, 3 bin 900 kilometre menzile sahip olması, 50 bin feet irtifaya ve saatte 2 bin 400 kilometre hıza ulaşması hedefleniyor. ABD Hava Kuvvetleri şimdiden 6 uçaklık sipariş vermiş durumda.

        İHA İLE KARGO VE İNTERNET

        İHA’ların günlük yaşamda kullanımına yetişebilmek mümkün değil. Bir bakıyorsunuz, askeri amaçla kullanımında Usame bin Ladin’in Pakistan’da gizlendiği yeri tespit ediyor; bir bakıyorsunuz, Amazon gibi dev bir ticari şirket tarafından ‘kargo’ amaçlı kullanılmaya başlanacağı duyuluyor. Hatta paket servislerinin provaları dahi yapılıyor. Almanya’da Deutsche Post şirketi nehir üzerinden ilk taşımacılık deneyini ilaç taşıyarak yaptı. Facebook ve Google gibi şirketler de bu yolda ilerliyor. İnterneti bulunmayan alanların üzerinde güneş enerjisiyle çalışan İHA uçurarak, bu alanlara internet servisi sağlamayı planlıyorlar.

        PAPARAZZİ İHA’LAR

        Uzaktan kumandayla kullanılan, gelişmiş sensör ve kameralarla donatılan İHA’lar, artık önlerine çıkan engellerden rahatlıkla kurtulabiliyor. İntel’in RealSense teknolojisi ile donatılan İHA’lar, yüz tanıma teknolojisini kullanarak kapıları açıyor veya telefonların kilidini kaldırıyor. Makineler arası iletişim ve giyilebilir cihazların hayatımızın her alanına girmesiyle insanlar İHA’ların hedefi haline gelebilecek. Paparazziler de teknolojiyi yakalamanın peşine düşerken, İHA’lar artık sinema ve müzik dünyasının yıldızlarının yeni kâbusu olmaya aday gösteriliyor. Lady Diana, peşine motosikletle takılan paparazzinin kurbanı olmuştu. Ünlüleri İHA’ların ‘kovalayacağı’ günlerin yakın olduğu belirtiliyor.

        DÜNYADAKİ ‘DRONE’ PAZARI 1.5 MİLYAR $

        İHA satışları tüm dünya pazarlarında patlama yaptı. Geçen yıl toplam 1.5 milyar dolarlık (3.9 milyar TL) İHA satışı gerçekleştirildi. Pazarın 2024 yılında 12 milyar doları (31 milyar TL) aşacağı tahmin ediliyor. İngiltere yüzde 33.9’luk payıyla dünyanın 1 numaralı İHA ithalatçısı konumunda. Ardından Hindistan, İtalya, Azerbaycan, Almanya geliyor. Türkiye yüzde 6.2’lik payla en fazla İHA ithal eden 6’ncı ülke. Bu verilere amatör ve profesyonel amaçlı tüm İHA’ların satış değerleri dahil edilmiş durumda. 2024 yılında 12 milyar dolarlık İHA pazarının 3 milyar dolarlık kısmının ‘tüketici ürünü’ olacağı tahmin ediliyor. Profesyonel kullanım bakımındansa askeri-sivil kullanım yaygınlığının değişeceği tahmin ediliyor. Buna göre, sivil kullanım askeri kullanıma göre çok daha hızlı şekilde ilerleyecek ve 3 kat artacak.

        PİLOTLARIN BAŞI DERTTE

        İstanbul Atatürk Havalimanı’na iniş yapan pilotların başı, kuş sürülerinin ardından ‘drone’ olarak adlandırılan insansız hava araçlarıyla (İHA) dertte. Üzerine kamera takılı İHA’larla uçakların iniş ve kalkış görüntülerini çekerek sosyal medyada paylaşmaya merak saranlar, hava trafiğini engellemekle kalmıyor, yüzlerce kişinin yaşamını da tehlikeye atıyor. Haklarından bu nedenle dava açılanlarsa doğrudan İHA’larla ilgili bir yasa olmadığı için Türk Ceza Kanunu çerçevesinde yargılanıyor. Bu sorunu Türkiye gibi yaşayan pek çok ülke, amatör İHA kullanıcılarını ‘düzen’ altına alabilmek için çareler arıyor.

        SHGM’DEN İHA TALİMATI

        Türkiye’de İHA’ların kullanımına ilişkin ilk düzenleme, 2013 yılında Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) yayımladığı İHA Talimatı’yla yapıldı. Ancak model uçaklar, hobi amaçlı ağırlığı 4 kilogram, hızı 50 kilometreden az ve irtifası yerden 100 metreden az olan İHA’lar talimatın kapsamı dışında bırakıldı. Bu sınırların altındaki küçük İHA’lar için henüz yasal bir düzenleme yok. Sınırı aşan İHA’ların kullanımı içinse ‘pilot lisansı’ ve ‘uçuş izni’ zorunluluğu getirildi. Atatürk Havalimanı’nda uçakların güvenliğini ve yolcuların hayatını tehlikeye atan İHA olaylarından ikisi mahkemeye taşındı. Amatör İHA kullanıcılarının, havaalanına iniş ve kalkış yapan uçakların videolarını İHA ile çektiği ve Youtube’da yayınladığı belirlendi. Bu kişiler hakkında Türk Ceza Kanunu çerçevesinde ‘trafik güvenliğini tehlikeye sokma’ ve ‘uçuş emniyetini tehlikeye sokma’ suçlamasıyla 6 yıla kadar hapis istemiyle dava açıldı.

        ANKARA VALİLİĞİ’NDEN İHA GENELGESİ

        Ankara Valiliği’yse Türkiye’de bir ilke imza atarak İHA Genelgesi yayımladı. Genelgede, başkentin hava sahasında sivil İHA’ların zaman zaman askeri güvenlik bölgeleri ve milli güvenlik bakımından hassasiyet arz eden kurum ve kuruluşlar üzerinde izinsiz olarak uçtukları, fotoğraf ve film çektikleri yolunda bilgilerin valiliğe intikal ettiği belirtildi. Genelgeyle, emniyet ve jandarmadan, izinsiz İHA uçuran amatörlerin tespit edilmesi halinde, uçuşları engellemesi durumunu tutanağa bağlayarak Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne suç duyurusunda bulunulması istendi.

        ORTALIĞI KARIŞTIRDI

        2016 Avrupa Futbol Şampiyonası elemeleri kapsamında Belgrad’da Sırbistan ile Arnavutluk arasında oynanan maçın 42’nci dakikasında, uzaktan kumandalı bir hava aracıyla sahaya Arnavutluk, Kosova, Sırbistan, Karadağ, Makedonya ve kuzey Yunanistan topraklarını kapsayan “Büyük Arnavutluk haritası”nın yer aldığı bayrağın bırakılması üzerine olaylar çıktı. Sırbistan Milli Takımı’ndan Stefan Mitroviç bayrağı çekerek saha dışına götürürken, Arnavutluk Milli Takımı futbolcularının müdahalesiyle karşılaştı ve bir süre sonra sahada yumruklaşma başladı. Sırp taraftarlar da sahaya girip kavgaya dahil oldu. Maç tatil edilirken, UEFA disiplin soruşturması başlattı.

        TÖRENİ KAYDETTİ

        Çanakkale Savaşı’nın 100’üncü yıldönümü nedeniyle düzenlenen anma törenlerinin Malta ayağında, Avustralya Donanması’na ait bir firkateynin geçişi ve tören ‘drone’ ile de izlenmişti.

        YARIN: DÜNYA ÜLKELERİ İHA KULLANIMINA NASIL BAKIYOR? HANGİ ÜLKELER TEŞVİK EDİYOR, HANGİLERİ SINIRLAMA VE YASAKLAR GETİRİYOR?

        GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ