Ombudsmanlığın ABC'si

TBMM’de 22 Nisan’da yapılan Genel Kurul’daki oylamada Anayasa’nın 74. maddesinde değişiklik yaparak “kamu denetçiliği” kurumunu oluşturan 9. madde 334 oyla geçti. Bu, yıllardır tartışılan “ombudsmanlık” kurumunun Anayasa’ya girmesi demek.

Türkiye yakında ombudsman’ıyla tanışabilir. Ombudsman’ın görevlerini, yetkilerini ve ombudsmanlığın uygulandığı ülkelerde yaşananları araştırdık.

OMBUDSMANIN GÖREVLERİ

Ombudsmanın temel görevi, kamu otoriteleri ile bireyler arasındaki ilişkiler nedeniyle ortaya çıkan sorunlarla ilgilenmek. Ombudsman, kamu yönetimine karşı bireylerin şikâyetlerini kabul eder ve ortaya çıkan sorunlara bir çözüm getirme çabasına girişir.

Hak ve özgürlüklerin koruyuculuğu görevini üstlenen ombudsmanlar, kendilerine aracısız olarak ulaşan şikayetler üzerine ya da kendi inisiyatifleri ile harekete geçer ve yönetim tarafından.uygulanan kanunların kötüye kullanılmasında ya da temel hakların korunması dahil, gerekli bütün hallerde soruşturma görevini yerine getirirler.

Ombudsmanlar hak ve özgürlüklerin savunucusu olarak görüldükleri ülkelerde sadece kötü yönetim olarak adlandırılabilecek olaylarla kendilerini sınırlandırmazlar. Yapılan haksızlıkların nedenlerini bulmak için sistematik araştırmalara girişir ve böylece mevcut yönetimi iyileştirmek amacıyla önerilerde de bulunurlar. Bu açılardan ombudsmanlar ‘tamamlayıcı misyon’ eda ederler.

İSVEÇ’TE ORTAYA ÇIKTI

Kurumun ortaya çıktığı ülke olan İsveç’te ombudsmanın görevi, insan hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla hükümet üyeleri dışındaki (bu konu sadece parlamenter denetime bırakılır) tüm kamu güçlerinin denetlenmesidir. Ombudsmanlar kamu otoritelerine karşı birey haklarını savunurken bu otoriteler tarafından yapılan işlemleri, bir işlemde bulunması gereken tüm nitelik ve kalite bakımından olduğu kadar eşitlik ilkesi bakımından da incelerler.

Bazı durumlarda ombudsmanlar, tüm çabalarına karşın bazı işlemleri hakkaniyetli bir hale getiremezler. Bu durumda ombudsman için yapılacak şey, parlamentoya o konunun düzeltilmesiyle ilgili yasa önerileri sunmaktır.

OMBUDSMANIN YETKİLERİ

Ombudsmanın kullandığı araçlar ve yetkileri ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, yönetim karşısındaki yetkileri esas itibariyle, tavsiye, uzlaştırma ve buyruk çerçevesindedir.

Ombudsmanın temel işlevi yönetimin yurttaşlarla ilişkilerindeki eksik ve yanlışları ortaya koymak, yönetimin yurttaşa karşı olan kararlarını düzeltmemesi halinde de bunu parlamentoya bildirmek ve kamuoyuna açıklamaktır.

Yönetimin hatalarının kamuoyuna bildirilmesi ve hak ve özgürlük ihlallerine, kötü yönetime karşı bir kamuoyu oluşturulması ombudsmanlık kurumunu etkin kılan en önemli unsurdur.

Ombudsman, denetim görevini yerine getirirken çok geniş yetkiler kullanmaktadır. Ombudsmanların her türlü dosyaya ulaşabilme, yöneticileri çağırabilme, gerektiğinde birimleri denetleyebilme yetkileri bulunmaktadır. Yasalar, yönetimleri ombudsmaların emrine hazır kılmaktadır.

Yönetsel işlemle ilgili her türlü belge ve bilginin ombudsmana verileceği, aykırı davranışların ise cezalandırılacağı hüküm altına alınmaktadır.

Ombudsmanlara, yasalarla, dosyaların tamamına girme hakkının verilmesi yönetsel işlemlerde açıklık/şeffaflık(transparency) ilkesinin yerleşmesine de öncülük etmektedir.

Ombudsmanlar yaptıkları denetimlerin sonuçlarına göre, disiplin soruşturmaları başlatma, bu direniş suç oluşturuyorsa yargıya başvurma, Anayasa’ya aykırılık başvurusunda bulunma, yasa ya da diğer düzenlemelere ilişkin reform önerilerinde bulunma yetkilerine de sahiptirler.

FARKLI ÜLKELERDE UYGULAMALAR

İSVEÇ

Parlamentoda oy birliği ile, gizli oylama ile seçilebilirler. Adaylar, parti gruplarından seçilmiş üyelerden oluşan “Delegation for PO Speaker’s Conferance”ın konsültasyonu ile belirlenir. Görev süreleri 4 yıldır. 4 ombudsman vardır. Genelde parlamento üyesi olmayan yüksek dereceli yargıçlardan seçilirler. Ancak ombudsmanların mutlak hukukçu olmaları mecburiyeti ve geleneği terkedilmiştir. Denetim alanı tüm merkezi ve mahalli kamu birimleri, personeli ve kamu otoritesine sahip kişilerden oluşmaktadır. Silahlı Kuvvetler de denetim alanı içerisinde yer almaktadır. Kabine, parlamento üyeleri, mahalli hükümet görevlileri denetim alanı dışındadır. Şikayetler üzerine veya res’en harekete geçebilmekte, araştırma, soruşturma, denetim yapabilmektedir. Şikayetler konusunda kesin bir süre bulunmamakla birlikte çok önemli değilse, tüm idari çarelerin tüketilmesi durumunda ve iki yıl içerisinde şikayette bulunulabilmektedir. Denetim sonucu, dava açma, disiplin uygulaması, öneri, hatırlatma, beyan, bildirge, teklif, talimat verme yetkileri vardır. İdari kararları değiştirme veya feshetme gibi yetkileri bulunmamaktadır. Kararlarına parlamento dahil hiçbir otoritenin etkisi, temyizi veya kontrolü sözkonusu değildir. Yalnızca, Parlamento Komitesi tarafından yıllık faaliyet raporu incelenir, komisyon düşüncesini parlamentoya aktarır, şayet parlamento ombudsmanı başarısız bulursa veya ombudsmana güvenini yitirirse görevden alabilir.

İNGİLTERE (Parlamento Komiseri)

1967 tarihli Parlamento Komiseri Kanunu’na göre Kraliçe bu kanun kapsamındaki soruşturmaları yürütmek üzere herhangi bir şahsı yönetim için Parlamento Komiseri olarak atayabilir. Kraliçenin atama kararnamesi, Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulduğundan, atama gerçekte hükümet tarafından gerçekleştirilir. Bu şekilde atanan kişi iyi davranış gösterdiği sürece, 65 yaşında emekli oluncaya kadar görevde kalabilir. Parlamento Komiseri, Avam Kamarası, Lordlar Kamarası veya Kuzey İrlanda Avam Kamarası üyesi olamaz. Kendisinin hukukçu olmasında bir sakınca bulunmamakla birlikte Komiser”in yanında avukat istihdam etmeme uygulaması zamanla yaygın kabul görmüştür, çünkü avukatların olaylara salt hukuki yaklaşımları nedeniyle ve uzun tahlillere girişmelerinden dolayı faydadan çok zarar getireceği düşünülmektedir. Personel meseleleri, askeri konular ve ticari işlemler denetim alanı dışındadır; kötü yönetim iddialarını inceler, re’sen harekete geçme yetkisi yoktur. Müracaat sahiplerinin müracaatlarını bir parlamento üyesi (Avam Kamarası üyesi olmalı, Lordlar Kamarası üyelerinin şikayet kabul yetkileri bulunmamaktadır) kanalıyla kendisine ulaştarmısa gerekmektedir. Parlamento Komiseri, Danıştay benzeri bir kurum olan İdari Yargı Konseyi’nin (The Council on Tribunals) doğal üyesidir. Yargıya başvurulan ve başvurulma imkanı olan durumlarda ombudsmana başvurulmaz, ancak olayın önemine göre takdir hakkı mümkündür. Şikayet konusu ile ilgili olarak muhatap, ilgili dairenin en üst seviyedeki görevlisidir. Soruşturma, araştırma ve inceleme yetkisi vardır. Soruşturma sonucu düzenlenen raporlar ilgililere iletilir, ayrıca, Avam Kamarası’na çalışmalarla ilgili yıllık rapor sunulur. Soruşturma sonucunda kötü yönetimin önlenmesi ve zararın tazmini konusunda varılan kanaat olumsuzsa Parlamento’nun her iki kanadına da bununla ilgili özel, ayrıntılı bir rapor sunulur. Başvurunun şikayet konusu olayın vuku bulmasından itibaren 12 aylık süre içerisinde bir milletvekiline iletilmiş bulunması gerekmektedir. Uygulanması zorunlu kararlar alamaz, idareyi mahkum edemez, idari işlemi iptal edemez, memur hakkında disiplin cezası ulgulayamaz, ancam memurun kusurlu olduğunu ve kusurunun bir cezasının bulunduğu kanaatine varırsa bunu ilgili kuruma bildirir ayrıca yargıya aksettirebilir. Esas gücü, rapor hazırlayıp bunu parlamentoya aksettirmesindedir. Komiser, kendisinin görevden affını isteme dışında görevinden ancak Parlamento”nun her iki kanadının talebi üzerine Kraliçe tarafından görevden alınabilir. Parlamento Komiserini ancak Parlamento denetler.

FRANSA (Fransız Cumhuriyet Arabulucusu)

Fransa’da ombudsman ataması kayıtsız şartsız hükümetin takdirine bırakılmıştır. Görev süresi altı yıldır ve tekrar atanamaz. Genel olarak üst düzey kamu yönetimi ya da yüksek yargı organlarında görev almış kişilerden seçilir. Görevinin ifası sırasında yaptığı işlerden ve söylediği sözlerden dolayı kovuşturulamaz, aramaya tabi tutulamaz, tutuklanamaz, mahkum edilemez. Geniş bir dokunulmazlığı bulunmaktadır. Görevi süresince il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliklerine seçilemez, yakın çalışma arkadaşlarını kendi görev süresi sona erinceye kadar kendisi atayabilir, bu kişiler asker sivil bütün kamu görevlileri arasından veya özel sektörden olabilirler. Yetki alanı kamu yönetiminin her kademesine yayılmaktadır. Adli ve idari yargı yerleri üzerinde hiçbir etkisi bulunmamaktadır. İdare ve memurlar arasındaki konularla da ilgilenmez. Geniş bir araştırma soruşturma yetkisi bulunmaktadır. Gerekli gördüğü hallerde bakanlar da dahil bütün kamu görevlilerinden yardım isteyebilir. Soruşturduğu konuyla ilgili her idari belgeye, dosyaya, bilgiye ulaşma hakkı vardır. Kamu yönetimi bini sağlamak durumundadır. Belgelerin gizlilik niteliği öne sürülerek ombudsmanın görmesi engellenemez. Yalnız, milli savunma, devlet güvenliği, dış ilişkiler konularında bu kural uygulanmaz. Başvuru konusunda bir süre şartı getirilmemiştir. Başvurular bir parlamenter kanalıyla olmalıdır. Başvuru basit bir mektupla olur ve gerek görürse şikayet sahibi mektubuna belgelerini ekler. Mediateur’e başvurmak kendiliğinden bir sonuç doğurmaz ve yetkili yerlere başvurmak için işleyen dava açma süresini kesmez. Hazırladığı raporları yıl sonunda cumhurbaşkanına ve parlamentoya sunar, ayrıca aleniyet ilkesi gereği kamuoyuna açıklama yetkisi vardır. İdarenin kararlarını iptal, değiştirme veya yeni karar koyma yetkisi yoktur. Kararlarında parlamento dahil hiçbir otorite etkili olmaz. Danıştay Genelgesi ile tanımlanan koşullarda belirtilmiş sürekli engelli olma durumu veya görevi ihmal sözkonusu olduğunda ancak, Danıştay, Sayıştay, Yargıtay başkanlarından oluşan ve oybirliğiyle karar vermesi gereken bir kurul tarafından bu durumların saptanmasıyla, kurul tarafından görevden alınması mümkündür. Kurulu göreve Cumhurbaşkanı çağırır.

DANİMARKA

Ombudsman, parlamento tarafından “The Legal Affairs Commitee”nin önerisiyle tartışmasız bir oturumda seçilir. Seçim, her genel seçimle birlikte olur, seçilen ombudsmanın görev süresi parlamentonun görev süresi kadardır ve tekrar seçilme hakkı vardır, 70 yaşına kadar seçilebilir. Parlamento üyesi (Folketing) üyesi olamaz ve hukuk eğitimi görmüş olması gerekmektedir. Sivil ve askeri hükümet yönetimini, yerel yönetimleri denetleyebilir. Yerel yönetimler açısından yetkileri kısıtlıdır. Yargıçlar, mahkemeler ve mahalli hükümet konseyleri denetim dışında tutulmuştur. Yalnız, mahkemeler üzerindeki denetim etkinlik denetimi değildir, bu denetim yasaklanmıştır. Şikayet üzerine harekete geçebildikleri gibi re’sen soruşturma, araştırma, inceleme yetkileri de bulunmaktadır. Engelleyenler hakkında cezai işlem yapılır. Başvuru, tüm idari yollar toketildikten sonraki bir yıllık süre içerisinde yapılmalıdır. İncelediği konularda kanuni takip başlatma yetkisi yoktur ancak, savcıya kanuni takip önerebilir, idari kararları fesih, değiştirme yetkisi yoktur, kararlarını parlamento dahil hiçbir otorite etkileyemez, hakkında şikayet olursa parlamento denetleyebilir. Parlamento ombudsmana güvenini kaybederse görevden alabilir.

İSRAİL

1971 yılında Devlet Müfettişliği Yasası ile kurulan İsrail ombudsmanı Meclis Komisyonu önerisiyle, Devlet Başkanı tarafından atanmaktadır. Aktif politika hayatı olan, Knesset (Meclis) veya yerel yönetim meclisine üye olanlar veya üye olmaya aday olanlar, kâr amaçlı bir kuruluşta yönetici kadrosunda görev yapanlar, doğrudan veya dolaylı herhangi bir ticari işletmede görev yapan bireyler, doğrudan veya dolaylı olarak devletin sahip veya ortak olduğu ya da denetlediği kuruluşlarda görevli olan bireyler, kendisine gösterilen lojman ve verilen maaş dışında taşınabilir veya taşınmaz devlet mallarından herhangi birini satın alan, kiralayan, hediye olarak kabul eden, bir akit karşılığı devletten bir arsa veya kredi alan kişiler ombudsman (devlet müfettişi) olamazlar, devlet müfettişi olan kişiler görev sürelerinin bitiminden itibaren üç yıl içinde kâr ve ticaret amaçlı bir iş yapamaz veya karşılığında bir kazanç sağlayacağı bir göreve gelemezler. Kurumun ülke geneline yayılmış ofislerine başvuruda bulunabilir ve en kısa sürede bu başvurular incelemeye alınır, soruşturulur ve ilgililere bilgi verilir. Ombudsman Knesset’e faaliyet raporu ile bilgi verir. Güvenilirliğini kaybederse, parlamentonun 2/3’ünün onayıyla görevden alınabilir.

FİNLANDİYA

Finlandiya ombudsmanı ilk 1919 Anayasasında yer aldı. Aynı yıl ombudsman yasası çıkarıldı, daha sonra 1928 yılında Parlamento yasası ile yeniden düzenlendi. Daha önceden belirlenen adaylar parlamento tarafından gizli oyla seçilir. Seçiminde politik etkiler vardır. Görev süresi 4 yıldır. Tekrar seçilebilir. Hukuk eğitimi görmesinin yanı sıra uzun bir hukuk kariyeri yapması ve hukuk ilminde üstün vasıflara erişmesi gerekmektedir. Hükümet, bakanlar, mahkemeler dahil olmak üzere bütün kamu görevlilerini denetleyebilir. Cumhurbaşkanı ve Chancellor of Justice denetim dışı bırakılmıştır. Şikayet üzerine teftiş ve halk toplantıları gerçekleştirebilir. Çok geniş bir araştırma soruşturma yetkisi bulunmaktadır. Şikayette bulunulması için sınırlayıcı bir süre öngörülmemiştir. Kanuni takip ve disiplin uygulaması önerebilmekte, hatırlatmalarda bulunmaktadır. İdarenin kararlarını değiştirme veya kaldırma yetkisi bulunmamakla birlikte idareye yeni öneriler getirebilme, yol gösterme yetkisi vardır. Görevden alınması ile ilgili bir düzenleme yapılmamıştır, dolayısıyla parlamento dahil kimse görev süresi sonuna kadar kendi istemezse görevden ayrılmasını sağlayamaz. Yıllık raporunu Parlamento kanun komitesine sunar. Ayrıca kamuoyuna bilgi verir, raporlarını açıklar.

NORVEÇ

1962 Parlamento (Storting) Yasası ve 1968 İdari ombudsman yasası ile statüsü belirlenen ombudsman, Parlamento tarafından, her seçim sonrası 4 yıllığına atanır, yeniden atanması mümkündür. 2 parlamento ombudsmanı vardır. Biri sivil değeri askeri konilarla ilgilidir. Parlamento üyesi olmayan, Anayasa Mahkemesi yargıçlarının vasıflarına sahip kişiler arasından atanır. Denetim alanı tüm kamu yönetimini kapsar. Meclis faaliyetleri, yasama, Danıştay kararları, mahkemeler ve başsavcı denetim alanı dışında tutulmuştur. Şikayetlere yönelik teftiş ve araştırmalarında geniş yetkisi vardır, her türlü doküman, bilgi ve belgeye ulaşma hakkı bulunmaktadır. Başvuru bütün yönetsel yolların tamamlanmasından itibaren bir yıllık süre içerisinde olmalıdır. Kanuni takip başlatma yetkisi yoktur ama bunu ilgili mercilere önerebilir. Eleştiri ve dikkat çekme yetkileri bulunmaktadır. Keza, idari kararları değiştirme ve kaldırma yetkisi de bulunmamaktadır. Parlamento tarafından güvenirliğini yitirmesi veya görevini yerine getirmede yetersiz kalması durumlarında 2/3 oy çokluğu ile görevden alınabilir. Yıllık faaliyet raporu Parlamento tarafından denetlenir.

HOLLANDA

1981 yılında Ulusal Ombudsman yasası ile kurulan ombudsman, Parlamento İkinci Kurulu tarafından İçişleri Bakanlığı’nca önerilen üç kişi arasından atanır. Hollanda ombudsmanının kamu yönetimi üzerinde geniş bir araştırma, soruşturma, inceleme ve denetim yetkisi bulunmaktadır. Büyük yerel birimlerin kendi ombudsmanları olduğu için ulusal ombudsmanın yetki alanı 12 il ve 7 yerel birimi kapsamaktadır. Tavsiyelerinin yasal bir bağlayıcılığı yoktur. İdarenin kararlarını değiştiremez, kaldıramaz. Ombudsman yetersiz kaldığı, görevini etkileyecek başka bir görev kabul ettiği veya Hollanda yurttaşlığını kaybettiği, suç işlediği, hapis cezasına çarptırıldığı, borçları nedeniyle istifa ettiği durumlarda Kraliçe tarafından görevden alınır. Ayrıca, Parlamento İkinci Kurulu tarafından görevini ihmal etme ve yetersiz kalma nedeniyle ombudsmanın görevden alınma teklifi sunulursa Kraliçe yine ombudsmanı görevden alabilir. Yine aynı nedenlerle kraliçenin ombudsmanı açığa alma ve bu sürede hakkında soruşturma yaptırması sözkonusu olabilir. Açığa almanın süresi üç aydır, gerekli görüldüğü hallerde üçer aylık dönemlerle bu süre uzatılabilir. Parlamento İkinci Kurulu ombudsman tarafından hazırlanan raporları inceler, ayrıca ombudsmanın kamuoyuna bilgi verme yetkisi bulunduğu için incelediği konularda büyük bir halk desteği kazanmaktadır. Dolayısıyla, kamu yönetimi ombudsmanın getirdiği önerilere karşı son derece hassas davranmaktadır. Mali özerkliği bulunmaktadır. Harcamalarının önemli bir kısmını halkla ilişkiler için yapmaktadır.

YENİ ZELANDA

1962 yılında Parlamento Ombudsmanı yasası ile kurulan Yeni Zelanda Ombudsmanının görevi ile 1975 yılında çıkarılan aynı adlı yasayla değişiklikler yapıldı. Temsilciler Meclisi’nin önerisiyle Genel Vali tarafından atanmaktadır. Görev süresi 5 yıldır ancak yeniden atanması mümkündür. Parlamento üyesi veya yerel yönetici olamazlar. Her seferinde Başbakan’ın onayı olmaksızın görevi dışında başka kâr veya ticaret amaçlı bir iş yapamaz, karşılığında kazanç sağlayacağı bir göreve gelemez. Araştırma, soruşturma ve denetim yetkisi bulunmaktadır. Yıllık faaliyet raporunu Temsilciler Meclisi’ne sunar. Kötü yönetim konularına bakar. Yargı üzerinde denetim yapamaz, idarenin kararlarını değiştiremez, kaldıramaz. Görev ihmali, başarısızlık, yetersizlik ve iletişimsizlik nedenleriyle Temsilciler Meclisi”nin uyarı ve talebiyle herhangi bir zamanda genel vali tarafından görevinden alınabilir. Parlamentonun tatil olması durumlarında yine aynı nedenlerle Genel Vali tarafından görevden alınabilir. Yalnız, Meclis”in tatilinin sona ermesinden itibaren iki ay içerisinde yerine yeni ombudsman atanması gerekir.

AVUSTURYA

Ombudsmanın (Volksanwaltschaft) kuruluşunun esas nedeni, bireylerin “bürokrasiden” huzursuzluğun artmasıdır. Avusturya’da Ombudsmana başvurma hakkı açısından Avusturya vatandaşı olma ya da tüzel kişilik gibi sınırlamalar yoktur. Ancak, bir ombudsmana başvurabilmek için aşağıdaki kriterlerin oluşması gerekir: Bir şikayet sebebi olmalıdır. Problem direkt olarak şikayet olunan şeyden doğmalıdır. Başvuru sahibinin şikayeti ile ilgili olan bütün yolları denemesi, sonuç alamadığı takdirde ya da artık hiçbir sonuç çıkmayacağına inandığı zaman başvurması gerekmektedir.

Ombudsmanlar sistemin kontrolörü ve danışmanlarıdır. Ombudsmanların birinci ilkesi şikayete konu olayı araştırmaktır. Araştırmalarının sonucunda önerilerini belirtirler. Ombudsmanın herhangi bir konuda hazırladığı rapor Parlamento’ya sunulur. Şayet bir yasa veya değişiklik önerisi varsa Parlamento bunu dikkate alır. Ombudsmanlar yürütme faaliyetlerinin denetimiyle değil, bunun yanında özel kesime ait konularda da incelemelerde bulunabilir. Federal hükümet ve yerel makamlar (lander), ombudsmanın isteği halinde bilgi belge vermek ve yardımcı olmak zorundadır. Hiçbir kişi veya kuruluş görevlerinin gizliliğini ileri sürerek bilgi ve belge verme, gerektiğinde ifadesine başvurulma yükümlülüğünden kaçamaz.

Ombudsmanlar Parlamento’ya her yıl rapor sunmak zorundadır. Bu raporun içerik ve standartlarını kendi başlarına kararlaştırırlar. Ombudsmanların yargısal karar vermek ya da yasal kararları onaylamak gibi yetkileri yoktur. Ombudsmana başvurmadan önce yerine getirilmesi gereken resmi bir prosedür yoktur. Her kim isterse başvurabilir ve bu her yol ile olur, sözlü, yazılı, telgrafla, tele faksla, şahsi ve kurum olarak başvuru mümkündür. Kişi yazılı başvurma yerine dilekçe ile belirlenmiş bir ücretle başvurmayı yeğlerse zarfa konan şeyler ile yapılan müracaatlar kabul edilmez.

Ombudsman Üyeler Kurulu’nda kararlar oy çokluğu ile alınır. Üyelerin görüşülen konularda birbirlerine görüş beyan etmelerinde sakınca yoktur, çekimser oy kullanılamaz veya toplantıda iken oy kullanmaktan sarfınazar edilemez. Her bir ombudsman kendi görev alanları ile ilgili konuları ilişkide olduğu yasal olarak donanımlı personele emanet etmekle yetkilidirler.

Başombudsmanlık görevi, her yıl dönüşümlü olarak üç büyük partinin parlamentodaki sandalye sayısı ile ilişkili olarak ve her biri üyelerinin isimleri ile anılarak değiştirilir. Başkan bir yıl içinde en az 20 kere ombudsmanları toplantıya çağırmak zorundadır. Üyeler de toplantı yapmak istediklerinde bunu bildirmek ve toplantı yapmakla yetkilendirilmişlerdir.

AVUSTRALYA

Federal Vatandaş Temsilcisi (Commonwealth Ombudsman), Federal Hükümet, bakanlık ve kamu kuruluşlarının çalışmalarıyla ilgili şikayetleri araştıran bağımsız bir kişidir. Vergi Dairesi, Çocuk Destek Kuruluşu, Göç Bakanlığı ve Avustralya Posta Kurumu dahil birçok Federal bakanlık ve kamu kuruluşuyla ilgili şikayetleri inceleyebilir. Vatandaş Temsilcisi, bir kamu kuruluşunun bir hareket ya da kararının yanlış, mantıksız ve haksız veya ayrımcı olup olmadığına karar verebilir. Vatandaş Temsilcisi ayrıca, bir kamu kuruluşunun görevini yerine getirmemesi ya da getirmede gecikmesi konularıyla ilgili araştırma da yapabilir. Vatandaş temsilcisi, politik konuları, özel kişi ya da şirketler hakkındaki şikayetleri, mahkeme kararlarını, eyalet ya da yerel hükümetlerin, bakanların veya bazı kamu iktisadi teşekküllerinin faaliyetlerini soruşturamaz. Vatandaş Temsilcisi tarafsız bir kişidir ve adil bir sonuca ulaşmaya çalışır. Vatandaş Temsilcisi, aynı sorunun bir daha oluşmasını önlemek için hükümet yönetiminin iyileştirilmesi amacıyla girişimde bulunabilir.

Vatandaş Temsilcisi, şikayetleri araştırma konusunda geniş yetkiye sahiptir. Bu bağlamda, kamu görevlilerini belge göstermeye ve soruları yanıtlamaya zorlayabilir. Vatandaş Temsilcisi, bir kamu kuruluşunun kusurlu davrandığını düşünmesi durumunda, soruna çözüm bulması için kuruluşa öneride bulunabilir. Vatandaş Temsilcisi, kuruluşun bir açıklama yapmasını ya da özür dilemesini, kararını değiştirmesini, bir karar vermesini, borçtan feragat etmesini ya da tazminat ödemesini önerebilir.

Vatandaş Temsilcisi’nin ofisine başvurmadan önce, kuruluşun şikayetler servisine (eğer varsa) başvurma dahil olmak üzere, sorunu önce kuruluş ile çözümleme girişiminde bulunulması gerekir. Bir karar hakkında şikayette bulunuluyorsa, mümkün olduğunda ilk önce kararın yeniden gözden geçirilmesi istenmelidir.

Vatandaş Temsilcisi’nin her eyalet ve bölge başkentlerinde ofisi bulunmaktadır. Şikayetler, şahsen, telefon, mektup, faks ya da internet aracılığıyla yapılabilmektedir. Şikayetçiye en yakın ofise bağlanmak için Vatandaş Temsilcisi Ulusal Şikayet Hattı’nı (Ombudsman’s National Complaint Line) yerel telefon ücreti karşılığında aramak mümkündür. Ayrıca, bir arkadaş, akraba, toplum görevlisi ya da herhangi bir kişi –şikayet sahibinin onayını alarak, adına şikayette bulunabilir. Vatandaş Temsilcisi Ofisi ile ayrıca, Yazılı ve Sözlü Tercümanlık Servisi (TIS) aracılığıyla da görüşülebilir ya da şikayetler herhangi bir dilde yazılı olarak iletilebilir. Tüm araştırmalar, tercümanlık hizmetleri de dahil, ücretsiz olup, gizlilik ilkesi içinde yürütülmektedir.

YUNANİSTAN

Yunanistan’da 1997 yılında “Ombudsman” adı altında, bir yönetim birimi olarak, vatandaşların haklarını korumak, kötü yönetimle mücadele etmek, kanunların geleneklere uygunluğunu sağlamak amacıyla bağımsız bir otorite olarak oluşturulmuştur. Herhangi bir hükümet organına veya yönetim otoritesine bağlı değildir.

Ombudsman’a bağlı olarak 4 Ombudsman Yardımcısı, 30 kıdemli uzman, 40 ikincil sivil memur ve bir sekreterlik bulunmaktadır. Kurum bütçesi özel bir hesapla açılmıştır.

Ombudsman Kurumu; İnsan Hakları, Sosyal Refah, Hayat Standartı, Devlet-Vatandaş ilişkisinden oluşan 4 bölümden oluşmakta ve her bölümün başkanlığını yardımcılardan biri yürütmektedir. Yıllık faaliyet raporu her yıl Mart ayında hazırlanmakta, Başbakan ve Parlamento Sözüsü’ne sunulmaktadır. Yıllık rapor, Parlamento’nun özel bir oturumunda tartışılmaktadır.

Raporda, yıl içinde yapılan tüm faaliyetlerle ilgili bilgi ve istatistiki veriler ile önemli olaylara ve şikayetlerle ilgili hususlarda çözüm önerilerine yer verilmektedir.

Ombudsman ve yardımcıları kişisel başarıları yüksek olan, yüksek eğitimli, toplum tarafından sevilen ve kabul edilen kişiler arasından olmak üzere kabine tarafından atanmakta iken, 2001 yılından sonra Parlamento tarafından 5 yıl süreyle seçilmesi yöntemi benimsenmiştir. Böylece yeni şekli ile pek çok Avrupa Birliği ülkesinde olduğu gibi Parlamento Ombudsmanlığı modeline doğru bir yönelme olmuştur. Yeniden seçilmeleri mümkün değildir.

Görev süreleri boyunca Ombudsman ve yardımcılarının kamudaki görevleri dondurulur; ücretli veya ücretsiz kamu veya özel sektörde herhangi bir görev üstlenemezler.

Ombudsman olarak bir parlamenter atanmışsa, göreve başlamadan önce milletvekilliğinden istifa etmesi gerekmektedir.Kurumun oluştuğu 1998 yılından sonraki 3 yıl içerisinde 30 bin vatandaş şikayetinin büyük çoğunluğunun kütü yönetimden kaynaklandığı görülmektedir.