TBMM 1982 Anayasası için üç kez uzlaşma komisyonu kurdu!

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 1982 Anayasası için daha önce üç kez uzlaşma komisyonu kurdu. Partilerarası Uzlaşma Komisyonunun Anayasa, İçtüzük ya da bir kanundan kaynaklanan altyapısı bulunmuyor, ihtiyaç duyulduğunda TBMM Başkanlarının iradesiyle hayata geçiriliyor. Bu nedenle komisyonlar, çalışma sistemini kendileri belirliyor.

Kurulan komisyonlar, TBMM Başkanı'nın görevlendirdiği ve genellikle hukukçu olan TBMM Başkanvekili başkanlığında, her siyasi parti grubundan eşit katılımıyla çalışıyor. Gerek duyuldukça TBMM Başkanı tarafından bu komisyona; teklif, tasarı ya da konular havale ediliyor. Uzlaşma komisyonları, Mecliste yer alan tüm siyasi parti gruplarının temsilci vermeyi kabul etmeleri halinde kurulabiliyor.

UZLAŞMA KOMİSYONLARI DAHA ÖNCE NASIL ÇALIŞMIŞTI?

Geçmişteki uzlaşma komisyonlarının çalışma esaslarına bakıldığında, öne çıkan başlıklar şöyle:

-Bugüne kadar kurulan komisyonlara tüm siyasi parti grupları 2'şer üye ile eşit şekilde temsil edildi. Bu nedenle üye sayısı, Mecliste temsil edilen gruplara göre değişiklik gösterdi.

-Komisyonda, ihtiyaç duyulduğunda ya da istek olduğunda grubu bulunmayan siyasi partilerin de görüşleri değerlendirildi.

-Görüşme konularıyla ilgili uzmanların görüşlerine başvuruluyor.

-Uzlaşma komisyonları, kararlarını oybirliğiyle alma esasını benimserken, oybirliği esası sağlanana kadar görüşmeler sürdürülüyor. Hazırlanan tekliflerin çoğu bu şekilde oluşurken, oybirliği sağlanamaması halinde bile üyelerin teklifi imzaladığı, ancak şerhlerini ya da farklı gerekçelerini ayrı bir sayfada belirtme yolunu seçtikleri görülüyor. Hazırlanan tekliflerde, Partilerarası Uzlaşma Komisyonu Başkanı ve tüm üyelerinin isim ve imzaları yer aldı.

Geçmişte kurulan uzlaşma komisyonlarında TBMM Anayasa Komisyonu Başkanlarının üye olarak yer aldığı; sekreteryasını Anayasa Komisyonunun yürüttüğü, kendilerine tahsis edilen salonda, yokluğunda ise Anayasa Komisyonu toplantı salonunda çalıştıkları görülüyor.

1982 ANAYASASI İÇİN UZLAŞMA KOMİSYONLARI

TBMM kayıtlarında, 1982 Anayasası ile ilgili uzlaşma komisyonları dikkati çekiyor.

İlk olarak 19. Dönemde, ''Partilerarası Özel Uyum Komisyonu'' kuruldu. Dönemin Meclis Başkanı Hüsamettin Cindoruk'un 8 Şubat 1993 tarihli yazıyla, Anayasa değişikliği çalışmalarına hız ve bütünlük kazandırma amacıyla, TBMM'de temsil edilen DYP, ANAP, SHP, RP, CHP, HEP, MHP, BBP, DSP ve MP genel başkanlarını 22 Şubatta toplantıya davet etti.

Bu komisyon, 1995 Anayasa değişikliği öncesi çalışmalar yaptı. Komisyonun başkanlığını önce TBMM Başkanvekili Fehmi Işıklar, sonra TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk, onun yokluğunda görevlendirdiği başkanvekili sürdürdü. Milletvekillerinin, partilerin ve kurumların Anayasa değişiklik önerileri ile dönemin Anayasa Komisyonunda kabul edilen değişiklik önerisi de Komisyonun değerlendirmesine sunuldu.

UYUM YASALARI HAZIRLANDI

Mecliste 20. Dönemde kurulan komisyon, uyum düzenlemeleri için çalıştı.

TBMM Başkanı Mustafa Kalemli, 1995 Anayasa değişikliğinin uygulamaya geçirilmesi amacıyla siyasi parti gruplarının temsilcilerini 17 Ekim 1996'da toplantıya çağırarak komisyon oluşturuldu. Komisyon, TBMM Başkanvekili Hasan Korkmazcan Başkanlığında çalışmalarını sürdürdü.

ANAP, DYP, DSP, CHP, RP ve Demokrat Türkiye Partisi temsilcileri komisyona katıldı. Partilerarası Uyum Komisyonu, 1995 Anayasa değişikliğinin zorunlu kıldığı uyum yasalarını değerlendirerek metinleri hazırladı. 19 ayrı kanunda değişiklik öngören bu teklifler kanunlaştı.

Komisyon ayrıca Siyasi Partiler Kanunu ile Memur ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun tekliflerini hazırladı. Bu teklifler de kanunlaşarak yürürlüğe girdi. Anayasanın yasama dokunulmazlıklarını düzenleyen 83. maddesi ile Meclis soruşturmasını düzenleyen 100. maddesinde değişiklik tekliflerini görüştü, ayrıca yurtdışındaki seçmenlerin oy kullanması konusu da gündeminde yer aldı.

EN KAPSAMLI DEĞİŞİKLİĞİ YAPTI

21. Dönemde kurulan ''Partilerarası Uzlaşma Komisyonu'', önce TBMM Başkanvekili Nejat Arseven, sonrasında ise diğer Başkanvekili Yüksel Yalova Başkanlığında çalışmalarını sürdürdü. DSP, ANAP, MHP, DYP, FP temsilcileri komisyonda görev aldı. Partilerarası Uzlaşma Komisyonu; 1982 Anayasasını baştan sona gözden geçirerek, kurduğu alt komisyonla 51 maddesinde değişiklik teklifi hazırladı.

Uzlaşma Komisyonu bu metni görüşerek 37 maddelik değişiklik teklifini hazırladı. Komisyonun 2 Aralık 1999'da başlayan çalışması, 19 Haziran 2001'de sonuçlanırken, hazırlanan Anayasa değişikliği teklifi önce Anayasa Komisyonunda, ardından Genel Kurulda görüşüldü. Bu çalışma, 1982 Anayasası ile ilgili gerçekleştirilen en kapsamlı Anayasa değişikliği oldu.

SON DÖNEMLERDE KURULMADI

Son 2 dönemde ise uzlaşma komisyonları kurulamadı. 22. Dönemde TBMM Başkanı Bülent Arınç, Başkanvekili İsmail Alptekin'i Uzlaşma Komisyonu Başkanı olarak görevlendirdi, ancak CHP'nin üye vermemesi nedeniyle komisyon çalışmalarına başlayamadı.

23. Dönemde ise TBMM Başkanı Köksal Toptan'ın çağrısıyla TBMM İçtüzüğü ile ilgili çalışma yapmak üzere Uzlaşma Komisyonu oluşturuldu. AK Parti Ankara Milletvekili Salih Kapusuz başkanlığında CHP İstanbul Milletvekili Ali Topuz, MHP Isparta Milletvekili Nevzat Korkmaz ile BDP Diyarbakır Milletvekili Selahattin Demirtaş, Komisyonda görev aldı. Komisyon uzun süren çalışmasının sonunda yeni bir TBMM İçtüzüğü Teklifi hazırladı.

Toptan'ın aynı çağrıda, Anayasa Değişikliği, AB Uyum Mevzuatı, bazı önemli kanunlar başlığı altında Siyasi Partiler Kanunu, seçim mevzuatı, siyasetin finansmanı ve siyasi etik ile ilgili konularda kurulmasını istediği ''Partilerarası Uzlaşma Komisyonu'', CHP üye vermediği için oluşturulamadı.

AA