Kentten 'Mega kente'

Gazete Habertürk'te yer alan Naime Sert'in haberine göre; biz beyaz yakalıların çoğunun hayali emekliliğinde sakin bir kasabaya yerleşip, bahçesinde çiçek ve sebze yetiştirmek. Bunu gerçekleştirebilenlerin sayısıysa pek fazla değil. Biz doğal yaşama özlem duyarken, köydekiler kent konforuna özeniyor. Dünya nüfusu hızla kentlere taşınıyor. Bugün dünya nüfusunun yarısı şehirlerde yaşıyor ancak 32 yıl sonra nüfusun üçte ikisi kentli olacak.

2.5 MİLYAR KİŞİ EKLENECEK

Birleşmiş Milletler (BM) Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi’nin raporuna göre, dünyada kırsal kesimden kentlere göç, 2050 yılına dek artarak devam edecek. Bu tarihe kadar kent nüfusuna 2.5 milyar kişi daha eklenecek. Bugün yüzde 55 olan kentlerde yaşayanların dünya nüfusuna oranı 2030’da yüzde 60’a, 2050’de ise yüzde 68’e ulaşacak. Nüfus artışı ve kente göçün yüzde 90’ına yakını Asya ve Afrika tarafından gerçekleştirilecek olsa da durum Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. BM’ye göre şu anda yüzde 75.1 olan Türkiye’deki kentli nüfus 2050 yılında yüzde 86’ya yükselecek. 2050’de Türkiye’de 82 milyon 192 bin kişi kentlerde yaşayacak. Bu rakam neredeyse bugünkü nüfusumuza denk. BM’ye göre 2015’ten 2050 yılına kadar Türkiye’nin kırsal nüfusu yüzde 34.9 azalacak. Kentli nüfus ise yüzde 42.6 artacak.

KENTLER İNSANI ŞEKİLLENDİRİR

İstatistikler gösteriyor ki köyden kente göçün süreceği kentler planlı ya da plansız büyümeye devam edecek. Yaşanabilir olmaları ise nefes almak için ayrılan parklara, yeşil alanlara, çevreyle uyumlu toplu taşımacılığa, konut sayısının ihtiyaca göre ayarlanmasına ve sokaklarda güvenliğin sağlanmasına bağlı. İngiliz devlet adamı Winston Churchill’in dediği gibi, “Şehirlerimize biz şekil veririz, ardından onlar bizi şekillendirir.”

DOĞURGANLIK HIZI DÜŞÜYOR,

Kentleşmenin en önemli etkilerinden biri de doğurganlık hızındaki düşüş. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de canlı doğan bebek sayısı 2017’de 2016 yılına göre yüzde 1.6 azalarak 1 milyon 291 bin 55’e geriledi. Geçen yıl doğan bebeklerin yüzde 51.3’ü erkek, yüzde 48.7’si kızlardan oluştu. Bir kadının doğurgan olduğu dönem (15-49 yaş grubu) boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade eden “toplam doğurganlık hızı”, 2016 yılında 2.11 çocukken, geçen yıl 2.07 çocuk olarak gerçekleşti. Bu durum, doğurganlığın, nüfusun yenilenme düzeyi olan 2.1’in altına indiğini gösterdi. Kaba doğum hızı, 2016’da binde 16.5 iken 2017’de binde 16.1 oldu. Kentlerde doğurganlık oranındaki düşüşün daha fazla olduğuna dikkat çekildi.

İŞSİZLİĞİ, KONUT FİYATLARINI VE KİRALARI ARTIRIYOR

Kentli nüfusun hızla artmasının ana nedenleri hızlı nüfus artışı, tarım alanlarının azalması, makineleşme, işsizlik, eğitim hizmetleri, altyapı, sağlık hizmetlerinin yetersizliği, töre ve terör olayları olarak sıralanabilir. Sonuçlarıysa kentlerdeki işsizlik oranının artması, konut sıkıntısı ve gecekondulaşma, sanayi tesislerinin kent içinde kalması, trafik, eğitim ve sağlık problemlerinin artması, çevre sorunları ve kültür çatışması olarak tezahür ediyor.

YER AZALIYOR

Neredeyse tamamı gelişmekte olan ülkelerde yer alan mega kentler çoğu zaman şehirlerin birleşmesiyle oluşuyor. Büyük şehirler hızla ve kontrolsüzce genişliyor. Yer darlığı bazı bölgelerde nüfus yoğunluğunun had safhaya varmasına, arsa ve konut fiyatları ile kiraların çok hızlı artmasına neden oluyor.

12 YIL İÇERİSİNDE MEGA KENT SAYISI 43’E ULAŞACAK

1990 yılında 10 milyonun üzerinde nüfusa sahip sadece 10 mega kent varken, 2030’a kadar mega kent sayısı 43’ü bulacak. Bu kentlerin çoğu gelişmekte olan ülkelerde yer alıyor. 37 milyon kişiyle, dünyanın en kalabalık kenti olan Japonya’nın başkenti Tokyo’nun unvanını 2028 yılında, halen 29 milyonluk nüfusa sahip Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi alacak. Türkiye’nin tek mega kenti İstanbul ise 2030 yılında 17 milyona ulaşacak nüfusuyla listede 17’nci sırada yer bulacak. Hızlı kentleşme özellikle barınma, ulaşım, enerji, altyapı ve istihdam, eğitim ve sağlık alanlarında yeni yatırımlar yapılmasını gerektiriyor. BM’nin raporunda birçok ülkenin konut, ulaşım, enerji sistemleri ve diğer altyapı dahil olmak üzere artan kentsel nüfusların istihdam, eğitim ve sağlık temel hizmetlerini karşılamada zorluk yaşayacağı öngörülüyor. Ekonomik, sosyal ve çevresel bağların korunması için kırsalın ve kentin birlikte düşünülmesi şart.

2050’DE DÜNYA NÜFUSUNUN % 68’İ KENTLERDE YAŞAYACAK

Dünyada kentte yaşayan sayısı 1950 ile 2018 yılları arasında 751 milyondan 4.2 milyara çıktı. Asya göreceli olarak düşük seviyedeki kentlileşmeye rağmen, dünyanın kentli nüfusunun yüzde 54’üne sahip. Onu Avrupa ve Afrika yüzde 13’er payla takip ediyor. Japonya, Güney Kore, Polonya, Romanya, Rusya ve Ukrayna gibi ülkelerde ise bazı kentlerde nüfus 2000 yılından bu yana azalıyor. Kırsal alandaki nüfusun 1950’den bu yana yavaşlayarak süren büyümesinin birkaç yıl içinde sonlanması bekleniyor. 3.4 milyar kişi olan rakamın 2050’de 3.1 milyara inmesi bekleniyor. Afrika ve Asya kırsal nüfusun yüzde 90’ına ev sahipliği yapıyor. Hindistan’daki kırsal nüfus 893 milyon, Çin’de ise 578 milyon.

Hızlı kentleşmede Hindistan, Çin ve Nijerya başı çekiyor

BM’ye göre Asya’da nüfusun yarısı, Afrika’da yüzde 43’ü, Kuzey Amerika’da yüzde 82’si, Güney Amerika’da yüzde 81’i, Avustralya’da yüzde 68’i, Avrupa’da ise yüzde 74’ü şehirlerde yaşıyor. 2050’ye kadar Hindistan’daki şehir nüfusuna 416 milyon, Çin’deki şehir nüfusuna 255 milyon ve Nijerya’daki şehir nüfusuna ise 189 milyon kişinin ekleneceği tahmin ediliyor. Bu üçlü kentli nüfus artışında yüzde 35 paya sahip olacak.

‘Hizmetler ekonomik hale gelir’

BM Nüfus İşleri Bölümü Başkanı John Wilmoth, kentlerdeki hizmetlerin daha ekonomik hale geleceğini, böylece şehirlerde yaşayanların daha iyi sağlık ve eğitim hizmeti alacağını öngörüyor.