Özel tiyatrolarda en büyük sorun ödeneksizlik mi?

Özlem YILMAZ (AHT)

20 yılda yaklaşık 50 oyunu seyirciyle buluşturan Maskara Tiyatrosu’nda, ekonomik sıkıntılar gerekçe gösteriler ekaralarında Genel Sanat Yönetmeni Nazif Uslu ve yönetmen Halit Karaata’nın da bulunduğu oyuncu ve teknik kadrodan 22 kişinin işine son verildi. Tiyatrodan yapılan açıklamada, “Kültür Bakanlığı’nın ödeneklerimizi kesmesinden kaynaklı zorunlu bir uygulamaya gitmiş bulunmaktayız. Hiç istemediğimiz halde Su Gösteri Sanatları’nda sigortalı çalışan tüm oyuncu ve teknik kadromuzu işten çıkarmak zorunda kaldık” ifadesi kullanıldı. Su Gösteri Sanatları yetkilisi ve oyuncu Nurhan Uslu, “5 yıldır destek aldığımız Kültür Bakanlığı ödenekleri açıklandıktan sonra bu kararı aldık” dedi. Özel tiyatroların geldiği nokta tartışma yarattı. Tiyatro dünyasına, “Özel tiyatrolarda en büyük sorun ödeneksizlik mi?”diye sorduk. İşte görüşler...

'Devlet desteği olmadan imkânsız'

Oyun Yazarları ve Çevirmenleri Derneği Başkanı, Maskara Tiyatrosu’nun Eski Genel Sanat Yönetmeni Nazif USLU:

Bir tiyatronun sahnesinin olması, bir zulüm. Çünkü salon işletmeciliği, o salonu döndürmek çok zor. Sponsorsuz, Kültür Bakanlığı desteği olmadan imkânsız gibi bir şey, maliyet giderleri çok yüksek. Ayrıca resmi açıdan her şeyi doğru dürüst yaptığınızda, KDV oranları çok yüksek. Tiyatrodaki KDV yüzde 18, pırlantadakinden yüksek. Tiyatroların en büyük sorunu ödeneksizlik. Maskara Tiyatrosu bu yıl 20. yılına girdi. Son 5 yıldır ödenek alıyor. Bakanlık ödeneği kesince tamamen göçtü. Zorunlu giderlerin kısılmasına, düzenli maaş ödenen sigortalı oyuncuların işten çıkarılmasına gidildi. İşsiz kaldık. İŞKUR’a gittim, işsizlikmaaşı için başvurdum.

'Ödenek gözetilerek tiyatro yapılmaz'

Tiyatro Kumpanyası Genel Sanat Yönetmeni Kemal KOCATÜRK:

Ben ‘En büyük sorun ödeneksizlik’ görüşüne katılmıyorum, ödeneksizlik önemli ama sizin ne yapacağınızla ilgili bir şey bu. Arkadaşların hangi gerekçeyle böyle bir şey yaptığını bimiyorum. Devletin ödeneğini gözeterek tiyatro yapmaya çıkmaz insanlar. Biz ödeneği reddettik. Bakanlığın ödenek için sunduğu şart da ortada. Ama öte yandan çarkın çevrilmesi için devletin en azından salon tahsisinde bulunması gerekiyor. Özel tiyatroların yaşama şansına dönüp baktığımızda zaten kısıtlı olanaklarla salon, ödenek yoksunluğu, seyircinin hayat pahalılığı konusundaki tutum ve davranışı, hepsi etken.

'Dünyanın her yerinde devletözel tiyatroları destekler'

Tiyatro Oyuncusu Arsen GÜRZAP:

İki tiyatro ödeneği reddetmiş diye öğrendik. Verilen destekler çok önemli. Tiyatro, para kazandıran bir meslek değildir. Personel olacak, gişe memuru, dekorcu, aksesuvarcı olacak, bunlar çok pahalı işler. Sadece sokak tiyatrosu belki bunları yapmadan ayakta durabilir. Onun dışında tiyatro pahalı bir iştir ve çok gideri vardır. Ancak tiyatroyu desteklemek şarttır ve bu devletin görevidir. Dünyanın her yerinde devlet, özel tiyatroları destekler. Desteksiz tiyatro yapmak çok zor.

'Bu karar tüm tiyatrocamiamızın içini acıtmalı'

Tiyatro Oyuncuları Meslek Birliği (TOMED)Başkanı, Yazar, Rejisör Erhan GÖKGÜCÜ:

Maskara Tiyatrosu’nun almak zorunda kaldığı bu karar tüm tiyatro camiamızın içini acıtmalı. Özel tiyatrolara devlet desteği yönetmeliği geçmişten bu yana yanlış yapılmıştı. Şimdi üzerine bir de sübjektif ahlak yargılarıyla denetim şeklinde bir bilinmezlik eklendi. Politik gerekçelerle olduğu imajı veren bazı ölçütlerle değerli bazı tiyatrolardan bu yıl destek kesildi.

'Ödeneksiz de ayakta durmaya çalışan tiyatrolar var'

Oyuncu Oya BAŞAR:

Ödeneksizlik demeyelim, yıllardır özel tiyatro yapmaya çalışan bir sürü tiyatrocu arkadaşımız var. Ödeneği reddeden tiyatrolar var, bence çok onurlu bir davranış sergilediler. Ödeneksiz de yıllarca ayakta durmaya çalışan tiyatrolar var. Devletin tiyatroya destek olması karşılığında onları denetlemesi çok yanlış. “Ben sana bunu veriyorum, uslu çocuk ol” gibi bir anlayışla sanat gelişemez. Tek tip oyunlar oynamak zorunda kalırız. O tiyatrolar yaşamak için büyük çaba sarf ediyorlar. Elbette bu noktaya gelmeye mecbur kalabilirler. Verilen bir destek varsa, bunun devam etmesi gerekir.

'Özel tiyatrolar itiraz edecek'

Oyuncular Sendikası Genel Sekreteri Şebnem SÖNMEZ:

En büyük sorun, ödeneksizlik değil, sansür. Bugün en önemlisi, Kültür Bakanlığı’nın açıkladığı “genel ahlaka mugayir bulunacak oyunların ödenek verilirse geri alınacağı” kararıdır, bu tamamen sansür anlamına gelir. Buna karşılık özel tiyatrolardan devlet desteğini çekmek gibi bir gerekçe getirdiler. Özel tiyatrolar zaten güçlükle ayakta durmakta. Tiyatro inatla yaşar. Çok büyük prodüksiyon yapmaz, dar kapsamlı prodüksiyon yapar. Ancak bu bakış açısı, tiyatronun ölmesini istedikleri anlamına gelir. Özel tiyatrolar bu konudaki itirazlarını Kültür Bakanlığı’na yapacaklar.