Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Haberler Polemik 30 Mart seçim sonuçları, elektronik oylama nasıl olur? elektronik oylama, 30 Mart seçim sonuçları Ankara, seçim sonuçları güvenilir mi? Seçim sonuçlarının güvenliği nasıl sağlanır? Işıl Cinmen yazıları

        IŞIL CİNMEN

        icinmen@haberturk.com

        HABERTURK.COM

        6.30'da düzgün bir sandık müşahidi olmak için hayatımın en sıkıcı cumartesi gecesini yaşadım. 30 Mart Pazar sabahı oy verme işlemleriyle ilgili tüm mevzuata hakim, tutanakları ve karbon kağıtları yanında, 24 saat uyumamaya hazır bir sandık badigardıydım.

        30 MART 1904 YEREL SEÇİMİ

        Korkunç bir gündü.

        Her seçim günü olduğu gibi, yine tüm ülke 1904’e ışınlandı.

        Milyonlarca uzun kağıt,

        renkleri sürekli karışan zarflar,

        bitip duran damgalar,

        metrelerce uzayan sıralarda bitap düşenler,

        oradan oraya taşınan çuvallar,

        birbirine haklı olarak hiç güvenmeyen insanlar,

        çuvalların üzerinde uyuyakalanlar,

        uyurken oy saymaya çalışanlar,

        tutanaklarla uyuşmayan sayılar…

        STALIN’IN İKİ CÜMLELİK ÖZETİ

        Zeytinburnu Dr. Reşit Galip İlkokulu’nda geçirdiğim o gün biterken aklımda iki şey vardı.

        1. Durumu “Oy verenler hiçbir şeye karar vermez. Oyları sayanlar her şeye karar verir” diye özetlemeyi başarmış Stalin.

        2. Bu insanlar neden hala çuvalların üzerinde uyuyor? DÜNYA ELEKTRONİK OYLAMAYA GEÇMEDİ Mİ! (evet, bunu bağırarak düşündüm.)

        Türkiye'nin yakın geçmişindeki en önemli seçim gününün tartışmaları hala bitmedi.

        İstanbul, Ankara, Yalova oyları yeniden saymak istiyor.

        Ağrı'da oylar 13 kez sayıldı, Urfa Ceylanpınar'da sonuçlara itiraz eden, sayıma güvenmeyen binlerce kişinin protesto gösterileri sürüyor.

        İnsanlar usulsüzlüklere karşı çıkıyor.

        Oylarını takip ediyor, sorumluluk alıyor.

        Çünkü oy veren 42.726.378* kişi, seçimlerinin ve hayatlarının trafoya giren kedilerin insafına bırakılmayacak kadar kıymetli olduğunu düşünüyor.

        *(Geçerli oy 41.139.474/CHA verileri)

        ÇUVALA DEĞİL SEVGİLİSİNE SARILARAK UYUYAN ADAMIN ÜLKESİ

        Şimdi gördüğümüz her şeyi süratle normalleştirmeyi bırakalım.

        Bunu başarmak için Türkiye’den biraz uzaklaşalım.

        Dünyada oylarını korumak için çuvala sarılıp uyumak zorunda kalmayan başka insanlar olduğunu hatırlayalım.

        Oy verdikten sonra sevgililerine sarılıp uyuyan sıradan insanların ülkelesinde nasıl oy veriliyormuş diye bakalım.

        OYUNU VERMEK İÇİN TIKLA

        Elektronik oylama sisteminde, yurttaşların oy vermek için gittikleri seçim merkezlerine bilgisayar temelli oylama istasyonları kuruluyor. Kişiler, oylarını dijital olarak işaretliyor.

        Elektronik oy sistemi çeşitleri, seçim yönetiminin verimliliğini artırmak, sayımı hızlandırmak ve elektronik olmayan sistemlerden kaynaklanan hataları/hileleri önlemek gibi amaçlar taşıyor.

        Brezilya,Hindistan, İngiltere,VenzüelaveEstonya'dagenelseçimler elektronik ortamda yapılıyor.

        Hatta Estonya’da seçmenler oylarını akıllı kartla dünyanın her yerinden internet üzerinden kullanabiliyor.


        ABD'nin bazı eyaletleri de seçimleri elektronik oylama sistemiyle gerçekleştiriyor.

        Onlarca ülke ise, mesela Japonya, Kore, Litvanya, İtalya, Bulgaristan, Avustralya... e-seçime geçmek için yatırım ve çalışma yapıyor.

        Seçmen sayısı 135 milyonu bulan Brezilya’da2000’den beri tüm seçimler elektronik aygıtlarla yapılıyor. Brezilya, bu yöntemi dünyada kullanan ilk ülke.

        E-SORUNLAR VE E-ÇÖZÜMLER

        E-seçimin, “çuvala sarılıp uyu” tarzı seçim kadar olmasa da, bazı güvenlik problemleri var. Bu güvenlik sorunları için iki önemli çözüm geliştirilmiş.

        Chaumyönteminde, seçim merkezine gidip oyunuzu dijital ortamda veriyorsunuz. Karşılığında size özel bir şifre alıyorsunuz. Eve döndüğünüzde internete girip seçim sayfasına şifrenizi girerek oyunuzu doğrulatabiliyorsunuz.

        Mercuri yönteminde iseelektronik oy verme makinalarına bir ekleme yapılarak dijital olarak kullanılan oyun fiziksel bir delille (kağıt oy pusulası) onaylanmasına imkan tanıyor. Elektronik oy cihazları oyları kendi içlerinde tuttuklarından, oylarla oynama yapılıp yapılmadığının belirlenmesi zor olabilir. Ancak bu sistemde oylar, hem fiziksel hem de elektronik olarak tutulduğundan, seçimde hile yapılması zorlaştırılıyor. Bu sistemle yapılan oylamalar elektronik sistemin hız verimliliğini ve fiziksel bir delilin güvenini aynı anda sağlıyor.

        FOTOĞRAFTA SEÇİM GÖREVLİSİ, SEÇMENE ELEKTRONİK OYUNU NASIL KULLACAĞINI ANLATIYOR

        Sistem şu şekilde işliyor: Seçmen oyunu elektronik ortamda seçtikten sonra cam veya şeffaf plastik bir bölmede bir kağıt, seçilen oyu açık bir şekilde belirtir. Daha sonra seçmen bir düğmeye basarak veya bir kolu çekerek kullandığı oyu onaylar. Seçim sürecinin hiçbir esnasında seçmenin kağıt üzerine basılmış oyu, oy verme alanından çıkarma imkanı yoktur.

        YA OKUMA YAZMA BİLMEYENLER?

        Çoğu dijital sistemde, oy vermek için dokunmatik ekran kullanılıyor. Görme engelli ve okuma yazma bilmeyen seçmenlerin özgürce oy kullanabilmeleri için kulaklıklı sistem de mevcut. Dijital oy makinaları seçmenleri birden fazla aday seçtiğinde veya yanlış bir şey yaptıklarında sesle uyarıyor.

        O kadar da imkansız görünmüyor öyle değil mi?

        Bu konuyu enine boyuna tartışmalıyız. Zira Stalin 1878’te doğdu ve 1953’te öldü. 2014’te onun sözünü tekrarlamak yerine, değiştirmeliyiz: “Oyları makinalar sayar, oy verenler ise diğer her şeye karar verir.”

        GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ