İşten eden hastalık 'mesleki tükenmişlik'

Meslek değiştirmek istemiyorsanız kendinizi değiştirin!

Giriş: 17.12.2014 - 12:01 Güncelleme: 17.12.2014 - 12:01

İşten eden hastalık 'mesleki tükenmişlik'

HABERTÜRK HABER MERKEZİ

Mesleki tükenmişliğin, mesleki stresin psikolojik bir sonucu olarak ortaya çıktığını belirten Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Evrim Güleryüz, "Tükenmişlik, çalışanın iş yerini değiştirmesinden mesleğini bırakmasına kadar uzanan bir dizi olumsuz sonuçlar doğurabilir" uyarısında bulundu.

İşverenler tarafından çalışanların stres düzeyini azaltacak bazı destek programlarının uygulanması gerektiğini belirten Güleryüz, işinde mutsuz bireyler için de öneriler sundu.

"TALEPLERİ KARŞILAYAMAZ HALE GELİYORLAR"

Avrupa Depresyon Birliği tarafından yapılan anket araştırmasına göre Türkiye'de çalışanların yüzde 25'inin depresyon nedeniyle izin kullandığını hatırlatan Yaşar Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Evrim Güleryüz, "Mesleki tükenmişlik, insanlarla yüz yüze ilişki gerektiren işlerde çalışan bireylerde gözlenen duygusal tükenme, hizmet verilen kişilere karşı duyarsızlaşma ve kişisel başarı duygusunda azalma özellikleri ile karakterize bir durumdur. Bu üç faktörden en önemlisinin duygusal tükenme olduğu, çünkü tükenmişliğin duygusal tükenme ile başladığı biliniyor.,

Bu belirtiler depresyona işaret!

TEDAVİ GEREKTİREN DURUMLAR:

Hayattan eskisi kadar zevk alamama

Uyku bozukluğu

Unutkanlık

Gerginlik

Ağlama

İştahsızlık veya iştah artışı

Ölüm düşüncesinin varlığı

Kaygılı düşüncelerin artması

Yaşam kalitesinin düşmesi

Üretkenliğin azalması

Kişinin ailesi ve çevresiyle olan ilişkilerinin bozulması

Bedensel yakınmaların artması (Mide bulantısı, ağrı, ateş basması)

DEPRESYON BELİRTİLERİ

Bir kişiye depresyon tanısı konulabilmesi için biri temel olmak üzere en az beş belirtinin bulunması ve bu belirtilerin her gün, en az iki hafta süreyle devam etmesi gerekiyor.

Hastalığın en sık görülen belirtilerini şunlar oluşturuyor;

Enerji kaybı

Aktivitelere ve yaşama karşı ilginin azalması

Üzüntü

İştah ve kilo kaybı (Bazı kişilerde artış)

Konsantrasyon bozukluğu

Ümitsizlik duyguları

Bedensel şikayetler

İntihar düşünceleri

Duygusal tükenme yaşayan çalışanlar işlerinden soğuduklarını ve bu işi bir gün daha kaldıramayacaklarını düşünürler. Kendisini duygusal olarak tükenmiş hisseden birey, diğer insanların taleplerini karşılamak ve sorunlarını çözmek için gerekli gücü kendinde bulamaz ve kaçış yolunu duyarsızlaşmada bulur. Hizmet verme durumunda olduğu kişilere karşı soğuk ve kayıtsız bir tavır takınır, bu kişilerle ilişkileri en az düzeye indirir ve onları iş gereği ilişki kurulan nesneler gibi görmeye başlar" bilgisini verdi.

Çağımızın vebası: Tekno stres!

İş hayatında giderek artan teknolojiye ayak uydurma zorunluluğu çalışanları tekno strese sokuyor. Psikiyatrist Dr. Sabri Yurdakul; çalışma saatlerinin artması ve artan elektronik iletileri cevaplama zorunluluğunun tekno strese yol açtığını belirtiyor.

Tekno stresin; stres, baş ağrısı, halsizlik, uykusuzluk, sosyal ilişkilerden uzaklaşma, beyin yorgunluğu ve tahammülsüzlüğe neden olduğunu açıklayan Psikiyatrist Dr. Sabri Yurdakul şunları söylüyor:

"Akıllı telefonlar, internet, akıllı televizyonlar, tabletler derken giderek hızlanan teknolojiye ayak uyduramayan insanın yaşadığı stres baş ağrısı, halsizlik, uykusuzluk, sosyal uzaklaşma, beyin yorgunluğu ve tahammülsüzlük olarak karşımıza çıkıyor"

"Sürekli akan mail trafiği, giderek artan ve yaşamın her alanını kaplayan sosyal medyayı takip etme zorunluluğu, beğenildim, beğenilmedim, takip edildim, edilmedim kaygılarının öne çıkması ile günümüz insanı sürekli baskı altında yaşamakta"

Tekno stresin iş adamlarında baş ağrısı, psikolojik yorgunluk, sinirsel tansiyon, kötü beslenme, gevşemek için alkol, uyanık kalmak için sigara kullanma ihtiyacı yarattığını söyleyen Dr. Sabri Yurdakul şunları belirtiyor:

""İş hayatında giderek artan teknolojiye ayak uydurma zorunluluğu, çalışma saatlerinin normal mesai saatlerinin dışına çıkarak artık gece ve gündüz dinlememesi, giderek artan sayıdaki elektronik iletileri cevaplama zorunluluğu...

...ve sadece çevresi ile değil tüm dünya ile rekabet etme çabası giderek artan bir stres yaratmaktadır. Kişi kendisine ve ailesine zaman ayıramamakta, cinsel isteği azalmakta, giderek kendisine ve dostlarına daha az zaman ayırmaktadır"

Yurdakul; gençlerin, bilgisayar ve akıllı telefonlar nedeniyle ders çalışmak istemediğini, ders için aileyle sürekli kavga ettiğini, sosyal medyada yeterince beğenilmeme ya da takip edilmeme kaygısıyla stres altına girdiğini belirtti.

Ayrıca gençlerin daha çok sayıda insanı takip edip onların da kendisini takip etmesini sağlama ihtiyacı hissettiğini vurgulayan Dr. Sabri Yurdakul şunları söyledi:

"Bu nedenle gençler, uykusuz kalmakta, yeterince desteklenmediği durumlarda dışlanmış hissetmekte ve giderek tekno-stresin etkilerine daha çok maruz kalmaktadır"

Tekno-stresin ortadan kaldırılmasında teknolojiyi gerekli ve yeterli kullanmaya çalışmanın önemli olduğunun altını çizen Dr. Sabri Yurdakul, tekno stresten kurtulmak için şu tavsiyelerde bulundu;

"Tüm sosyal medyayı izleyeceğim çabasını daha makul bir seviyeye getirmeleri, arkadaşlarla chatleşmeyi ya da WhatsApp'da yazışmayı takıntı haline getirmeyi bırakmaları gerekir."

"Spora ve arkadaşlara zaman ayırmak, teknolojiyi gerekli olduğu kadar kullanmak, kendine zaman ayırmak her yaştan tekno-stres kurbanlarına kurtuluş umudu olacaktır"

Stres beyninizi tahmin ettiğinizde çok daha fazla etkiler.

Stresli durumlardan kaynaklanan dikkat dağılması, unutkanlık, olumsuzluk veya endişeyi elbette tecrübe etmişsinizdir, fakat stresin aynı zamanda beyninizi küçülttüğünü biliyor muydunuz?

Strese tepki olarak salgılanan hormonlar sadece beyin fonksiyonlarını etkilemekle kalmaz, fakat aynı zamanda beyninizin fiziksel yapısını da değiştirir. -

Stres hormonu kortizol beynin hipokampüs olarak tabir edilen kısmındaki nöronları imha edip küçültebilir ve yenilerinin oluşumunu durdurabilir.

Hipokampüs hem mesleki hem de kişisel yaşantımız için çok ihtiyaç duyduğumuz öğrenme, hafıza, duygusal regülasyon ve stresli bir olay sonrası stres tepkisinin durdurulması süreçleri için kritik öneme sahiptir.

Aynı zamanda kronik stres de mediyal prefrontal korteksi küçültebilmektedir.

Bu durum karar almayı, hafızanın çalışmasını ve dürtüsel davranışın kontrol altına alınmasını olumsuz yönde etkilemektedir.

Stres aynı zamanda kompleks bilişsel davranış ile ölçülü sosyal etkileşimi planladığımız prefrontal kortekse erişimi engelleyerek kök hücreleri etkileme kabiliyetine de sahiptir.

Bunun sonucunda beynin öğrenme ve hafızada tutma kapasitesi azalırken endişe ve depresyona yatkınlığı artar.

İşin daha da kötüsü söz konusu stres hormonları beynin amigdal olarak adlandırılan bölümünün ebadını ve faaliyetini arttırabilir.

Amigdal yüksek seviyede duygusal olaylara ilişkin hatıraların oluşturulması ve saklanmasında kritik öneme sahiptir.

Bu bir olayı bir duyguyla birleştirir ve bu bağlantı olaydan sakınabilmemiz ya da ileride onu arayıp bulabilmemiz için uzun süreli belleğimizde saklanır.

Kortizolün meydana getirdiği değişiklikler korku, endişe ve saldırganlık gibi olumsuz duyguları arttırabilir.

Beyindeki bu alterasyonlar diğer kişilerle olan etkileşimimiz ve öğrenme, hatırlama, karar verebilme ve uzun vadeli hedef gerçekleştirebilme kabiliyetimiz üzerinde önemli sonuçlar doğurabilmektedir.

Bunlar aynı zamanda, bir kısır döngüye yol açarak, ileride stresli durumları başarılı bir şekilde idare edebilmeyi çok daha zorlaştırabilir. -

Neyse ki bu olumsuz etkilere karşı egzersiz adı altında çok etkili bir panzehir keşfettik.

Egzersiz bilişsel fonksiyon ve beyin ebadını arttırmanın yanı sıra strese dayanıklı bir beyin geliştirmeye de yardımcı olabilmektedir. -

Egzersiz, sağlıklı beyin dokusu geliştirmeye yardımcı olan ve stresin olumsuz etkilerini tersine çeviren beyin kaynaklı nörotrofik faktör (BDNF) olarak tabir edilen bir maddenin salgılanmasını sağlamaktadır.

Bunu beynin gübresi olarak düşünün

. Bu mevcut nöronların zinde ve sağlıklı kalmasını sağlamakta ve aynı zamanda yenilerinin büyümesini teşvik etmektedir.

Ne kadar çok egzersiz yapıp ne kadar çok BDNF oluşturursak, özellikle hipokampüste o kadar çok nöron üretilir.

Egzersiz aynı zamanda tüm beyin ve vücut hücrelerinin büyümesi ve gelişimi için hayati öneme sahip insan büyüme hormonunu da (HGH) salgılamaktadır.

HGH doğal hücresel yaşlanma atrofisini etkisiz hale getirir ve beyin hacmini şişirir.

Tek seferde 30 saniyelik bir depar atmak seviyeleri iki saat sonra en üst seviyeye ulaşmak üzere HGH de altı katlık bir artışa sebebiyet verebilmektedir. -

Neyse ki bu faydaların çoğunu elde edebilmek için saatlerce antrenman yapmak zorunda değilsiniz.

Yakın zamanda yapılan 10 araştırmanın analizi beş dakikalık dozlarla yapılan egzersizin ruh halinin düzeltilmesi ve stresle başa çıkılmasında en büyük etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur.

Birkaç dakika vakit ayırabildiğiniz zamanlarda kalp atış hızınızı arttıracak ve/veya kaslarınızı çalıştıracak bir şeyler yapın.

Bu stresle baş etmenin olumlu ve yapıcı bir yolu olup aklınızı kaçırmanızı önlemeye yardımcı olabilir! -

İŞ YAŞAMINIZI KONTROL EDİN

Çalışanların hem işlerindeki hem de yaşamlarındaki kontrollerinin mesleki tükenmişlikle ilişkili olduğunu ifade eden Güleryüz, "Çalışanın işiyle ilgili görevlerinin yapılış şeklinin, sırasının, zamanın ve çalışma hızının kendi kontrolünde olduğunu düşünmesi tükenmişlik yaşama olasılığını azaltır. Ayrıca unutmayalım yaşamımızdaki olayları kontrol etme isteğimiz ne kadar yüksek olursa mesleki tükenmişlik yaşama ihtimalimiz de o kadar yüksek olacaktır" dedi.

ÇALIŞANLAR İÇİN STRESLE BAŞ ETME YÖNTEMLERİ

Egzersizi yaşamınızın bir parçası haline getirin.

Arkadaşlarınızdan veya ailenizden destek alın. Sorunlarınızı onlarla paylaşın.

Taze meyve, sebze tüketin. B vitamini açısından zengin gıdalarla beslenin. Bol bol su tüketin.

Gülmenin kalp üzerindeki olumlu etkileri oldukça fazla. Kendinizi ya bir komedi filmiyle ödüllendirin ya da bir stand up şova gidin, zihninizi stres kaynaklarından bir süreliğine uzaklaştırın.

Sorunlarınızı çözmek için üzerinize düşen sorumluluğu alın.

İŞVERENLER ÇALIŞANLARI İÇİN NE YAPABİLİR?

Çalışma saatlerinin esnek olmaması ya da iş seyahatlerinin yoğun olması kişilerin aile yaşantılarını olumsuz etkiler. Çalışanlar arasında adaletli bir program uygulayın.

Çalışanlarınız için kurumunuza bağlı çocuk bakım merkezleri ve yaşlı bakım merkezlerini hizmete açın.

Çalışanlarınızın işin nasıl ve hangi sırayla yapılacağı konusunda daha fazla inisiyatif almalarına olanak sağlayın.

ABD ve Avrupa'da örnekleri olduğu gibi bazı iş kollarında kişinin ofiste bulunacağı mesai saatleri konusunda esnek olun.

Çalışanlarınızın kurumunuzda egzersiz yapmalarına olanak sağlayın.

Çalışanlarınızın banka veya kişisel işleri için her ayın yarım günü izinli olmaları gibi esneklikleriniz olsun.

Tarih olacak 10 meslek

Yıllar geçtikçe, teknoloji geliştikçe ihtiyaçlarımızda değişiyor. Eskiden ihtiyaç duyduğumuz pek çok şeye ihtiyaç duymuyoruz, çünkü pek çok şeyin yerini teknoloji alıyor.

Elbetteki meslekler de bu durumdan etkileniyor. E-mailler yaygınlaştıkça postacılara gerek duyulmuyor, dijitalleşme arttıkça baskıcılar işsiz kalıyor. - - İşte yakında tarihe karışacak diğer meslekler...

Matkap teknisyeni: Matkap teknisyeni sayısında 2022'ye kadar yüzde 6 düşüş bekleniyor.

Oduncu: 2022'ye kadar oduncu sayısında yüzde 9 azalma olacak.

Postacı: Elektronik posta kullanımının artmasıyla postacıların mesleği tehlike altına girdi. Postacı sayısında 2022'ye kadar yüzde 28 düşüş bekleniyor.

Sayaç okuyucu: Elektronik sayaçların kullanımının artmasıyla sayaç okuyucular azaldı.

Uçuş görevlisi: Uçuş görevlilerinde 2022'ye kadar yüzde 7 azalma olacak.

Baskıcı: Dijitalleşmeyle beraber baskıcılar da yok olma tehlikesini yaşıyor.

Vergi tahsildarı: Vergi tahsildarlarında ise yüzde 4'lük bir azalma olacak.

Tatil organizatörü: Tatil planlarının internet üzerinden yapılmaya başlaması, seyahat acentalarında çalışanlara ihtiyacı azaltıyor.

Gazete muhabiri: Online gazetelerin tercih edilmesi gazete muhabirlerini tehdit ediyor.Gazete muhabiri sayısında yüzde 13'lük bir düşüş yaşanması bekleniyor.

Tarla işçisi: Tarla işçiliği teknolojinin tehdit ettiği bir diğer meslek.2022'ye kadar tarla işçisi sayısında yüzde 19 azalma olacak.

'FIRSATIM OLSA İŞİ BIRAKIRIM'

Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası tarafından yapılan "Türkiye'de Sağlık Çalışanları Tükenmişlik Araştırması"nın sonuçlarına göre;

Türkiye'deki sağlık çalışanları 'Fırsatınız olsa, mesleğinizi değiştirir miydiniz?' sorusuna yüzde 60,8 ile evet, yüzde 39,2 ile hayır cevabını verdi.

Türkiye'deki sağlık çalışanları 'Fırsatınız olsa çalıştığınız hastaneyi veya sağlık kuruluşunu değiştirir miydiniz?' sorusuna yüzde 55,5 ile evet, yüzde 44,5 ile hayır cevabını verdi.

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ