Nefes darlığının bilinmeyenleri!

Ceyda ERENOĞLU / HT GAZETE

Kısa süre önce doktorların hastaları karşısında çaresiz kaldıkları “pulmoner hipertansiyon” artık çaresiz değil. İstanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Serdar Küçükoğlu, “Pulmoner hipertansiyon, küçük dolaşımda akciğerlerin damar basıncının yüksekliğini gösteren bir hastalıktır ve bu bildiğimiz hipertansiyondan tamamen farklı bir sorundur” diyor. Yavaş seyirli gerçekleşen bu hastalık; nefes darlığı, eforla yorulma, halsizlik ve bayılma gibi belirtiler veriyor. Zamanında tanı ve tedavi alamayan hastaların hayati riskleri bulunuyor. Pulmoner hipertansiyon belirtileri sıklıkla farklı hastalıklarla karıştırılıyor. Bu nedenle şikâyetlerin başlamasından, tanı konulmasına kadar geçen sürenin bazı hastalarda 15 18 aya kadar uzayabiliyor.

Hipertansiyondan korunmanın 3 yolu

1- Vücudunuzu fazla kilodan kurtarın: Fazla kilolu olmak hipertansiyona yol açabilir.

Vücut ağırlığınızı izlemenin iyi bir yolu, düzenli olarak 'Beden Kitle İndeksi'nizi kontrol etmektir.

Beden Kitle İndeksini hesaplamak için ağırlığınızı (kilogram olarak), boyunuzun (metre olarak) karesine bölünüz.

Bu işlemi yaptıktan sonra elde ettiğiniz sonuçlara bakarak kilo durumunuzu anlayabilirsiniz.

Elde ettiğiniç sonuç: 18.5'den küçük ise zayıfsınız, -

18.5-24.9 arasında ise normal kilolusunuz,

25-29.9 arasında fazla kilolusunuz,

30-39.9 arasında şişmansınız,

40'ın üzerinde aşırı şişmansınız demektir.

Şişmanlığın diğer bir ölçütü de bel çevresidir.

Sağlıklı bel çevresi ülkemizin de içinde yer aldığı Akdeniz ülkeleri için kadınlarda 80 cm, erkeklerde 94 cm olarak tanımlanmıştır.

2-Yemeden önce iyi seçim yapın: Sağlıklı beslenmek için öncelikle, öğün atlamayın.

Porsiyonları azaltmaya çalışın ve yavaş yeyin.

Besin etiketlerini okuyun ve düşük tuzlu olanları tercih edin.

Bisküvi, kahvaltılık gevrek, kek, ekmek, pizza ve hamburger gibi hazır ve işlenmiş gıdaları kısıtlayın. Bunların yerine;

Meyve ve sebze alımını artırın.

Atıştırmalık olarak kabuklu yemişleri doğal hallerinde yiyin.

Eğer alkol kullanıyorsanız, günde iki kadehten fazla alkollü içki içmeyin.

Tuz alımınızı azaltın, günde 5 gr'dan fazla tüketmeyin.

Pişirme sırasında tuz eklemeyin.

Gıdaları taze ot, limon suyu ve sirke ile tatlandırın.

Sosları hazır almak yerine, kendiniz hazırlayın.

3-Gün içinde yürüme fırsatı yaratın: Vücudumuz hareket etmek üzere programlanmıştır.

Bu yüzden, bisiklet, yüzme, bahçe ile uğraşma… Hoşlandığınız her neyse onda aktif olun.

'Hiç zamanım yok' dediğiniz anlarda bile, günde birkaç kez 10 dakikalık basit bir egzersiz oldukça yararlı olacaktır. Şunları deneyin:

Haftada 3-5 gün 30 dakika tempolu yürüyüş yapın.

İş yerinde merdivenleri kullanın.

Arabanızı uzağa park edin ve biraz yürüyün.

Öğlen yemeklerinde yürüyüşe çıkın.

Masa başı iş yapıyorsanız, saat başı kalkıp gerinme hareketleri yapın ve biraz yürüyün.

Ağırlık çalışmayı düşünüyorsanız, başlamadan önce hekiminize danışın.

‘İLERLEYİCİ BİR HASTALIK’

“Geç dönemde başvuran ve tanısı geç konan hastalara aynı tedaviler uygulansa da bu hastalar tedaviden daha az yarar gördükleri için erken tanı çok önemli” diyen Küçükoğlu devam ediyor; “Çünkü bu ilerleyici bir hastalıktır ve son aşamada kişiyi sağ kalp yetersizliğine bile götürebilir.”

NEFES DARLIĞI ÖNEMLİ

Nadir görülen hastalığa tanı konulamaması hastaların doktor doktor gezmelerine neden oluyor. Pulmoner hipertansiyonla 6 yaşında bir çocukta bile karşılaşılabileceğine dikkat çeken Küçükoğlu, 60 70 yaş aralığında ani başlayan ve nefes darlıklarına giden tabloda akla ilk olarak kalp ya da akciğer hastalığı gelse de araştırıldığında altından, “pulmoner hipertansiyon” çıkabileceğini söylüyor.

Yanlış biliyoruz...

11. Soğuk su, üşütmenize neden olur. Yanlış

10. Televizyonu çok yakından izlemek gözlerinizi bozar. Yanlış

9.Yeni yemek yediysen havuza atlamadan önce bir saat beklemelisin. Yanlış. Olimpik yüzmeye kalkışmadıysan tok karna yüzmekte sorun yok.

8. Beyin hücreleri kendini yenilemez. YANLIŞ! Bu çocukken uyuşturucudan uzak durmamız için söylenen nedenlerden biriydi. Ancak beynin öğrenme ve hafıza merkezleri yeni hücreler üretir.

7. Çikolata ve yağlı yiyecekler sivilce yapar. YANLIŞ!

6. Vücut bir parça sakızı sindirebilmek için 7 yıl harcar. Yanlış

5. Ellerinizi çıtırdatmak kireçlenmeye neden olur. Yanlış.

4. Kahve içmek sizi ayıltır. Yanlış. Alkol sonrası içilen kahve ayılmanızı sağlamaz. Sadece biraz daha uyanık yapar.

3. Kahvaltı günün en önemli öğünüdür. Yanlış.

2. Günde en az 8 bardak su içmelisin. Yanlış. İçtiğiniz tüm içeceklerden hatta yiyeceklerden de su alırsınız. Ancak "8 bardak su" içilmesi gerektiği halk içi bir efsanedir.

1. Beyninizin sadece 10%'unu kullanırsınız. Yanlış. Bu oran net belli değildir ve gün içerisinde değişir.

İnsan vücuduyla ilgili 12 gerçek

1. Kadınların göğsü yağdan oluşur - - Normal bir kadın göğsünde, vücuttaki yağın yüzde 4-5'i bulunur ve her göğüs yaklaşık 500 gram ağırlığındadır -

2. Erkekler uyurken saat başı ereksiyon yaşar

3. Sol akciğer, sağdan küçüktür - - İnsanların sol akciğeri, sağ akciğerinden daha küçüktür. Çünkü kalp için yere ihtiyaç vardır. Ayrıca bir akciğerin yüzey alanı, bir tenis sahasının büyüklüğüne eşittir

4. Dişleriniz siz doğmadan oluşmaya başlar - - İnsanların dişleri, doğumdan 6 ay önce oluşmaya başlar. Bu yüzden her 2 bin bebekten biri doğduğunda, dişleri görünür haldedir

5. Kalbiniz yaklaşık 10 metre uzağa kan fışkırtabilir - - İnsan kalbi inanılmaz güçlü bir organdır. Ürettiği basınç sayesinde, 30 feet, yani yaklaşık 10 metre uzağa kadar kan fışkırtabilir

6. Gözlerin büyüklüğü asla değişmez - - Bebekken gözlerinizin büyüklüğü ne kadarsa, büyüdüğünüzde de bu büyüklük aynıdır. Bebeklerin gözleri başta mavi olur, çünkü deriye ve saça da rengini veren melanin adlı pigmentler henüz tam çalışmamaktadır.

7. Sarışınların daha çok saçı vardır - - Ortalama bir insanın başında 100 bin saç folikülü bulunur. Sarışınlarda ise bu sayı 146 bindir

8. Kulaç uzunluğunuz vücudunuzun uzunluğuyla aynıdır - - İki kolunuzu yere paralel açıp, bir elinizden diğer elinize olan mesafeyi ölçtüğünüzde, bunun vücudunuzun uzunluyla hemen hemen aynı olduğunu fark edersiniz

9. Tüm vücuttaki en fazla ter bezinin bulunduğu yer ayaktır - - Bir insanın ayağı, her gün yaklaşık yarım litre ter üretir. Tüm vücutta en fazla ter bezinin bulunduğu yer ayaktır. Her ayakta yaklaşık 125 bin ter bezi bulunur

10. Kanın vücutta dolaşma hızı 60 saniyedir - - Bir damla kanın kalbinizden çıkıp bir başka yere gitmesi ve sonra kalbe geri dönmesi, 20 ila 60 saniye sürer

11. Gülümsemek somurtmaktan kolaydır - - İnsanların gülümsemesi çok kolay, somurtması ise çok zordur. Gülümsemek için 7 kasımızı, somurtmak için ise 43 kasımızı kullanırız. Bu yüzden sık sık gülümsemeyi ihmal etmeyin!

12. Herkesin kokusu kendine hastır - - Her insanın kendine has ve ayırt edici bir kokusu vardır. Mesela bebekler annelerinin kokusunu tanır ve bu yüzden annelerinin kucağındayken ağlamaları durur

AKCİĞER HASTALIĞIYLA KARIŞTIRILIYOR

Bu sorun en çok akciğer hastalıkları, astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı ve sol kalp hastalığıyla karıştırılıyor. Uzmanların bu hastalığa tanı koyarken çok sayıda farklı hastalığı bertaraf etmeleri gerekiyor. Son aşamada hastaya mutlaka, “sağ kalp kateterizasyonu” denilen girişimsel bir işlem yapılıyor. Bu hem tanı koyma sürecini uzatıyor hem de donanımlı merkezlere (etkin tedavi ancak uzman merkezlerde uzman ekipler tarafından yapılabildiği için) duyulan ihtiyacı ortaya çıkarıyor.

TEMEL TEDAVİ CERRAHİ

Hastalığın son aşamasında kesin tedavi kabul edilen akciğer transplantasyonu bulunuyor. “Akciğer transplantasyonu konusunda hâlâ emekleme çağındayız” diyen Serdar Küçükoğlu, pulmoner hipertansiyonun bir tipi olan “kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyonun” temel tedavisinin de cerrahi olduğuna çekiyor. Akciğerde pıhtılaşma bozukluğu yapan doku ortadan kaldırıldığında hastalığın tamamen iyileşmesi mümkün oluyor. Bunu sağlayan ve “pulmoner endarterektomi” adı len tedavi yöntemi son 5 yıldır ülkemizde de uygulanıyor. moner hipertansiyonun cerrahi gerektirmeyen farklı türlerine uygun özel ilaçlar da bulunuyor. Küçükoğlu, pulmoner tansiyonda ilk başvurulanın tedavisi olduğunu, tek ilacın memesi durumunda 3 ilacın bile bir arada kullanılabildiğini belirtiyor. Uygulanan hem hastaların yaşam kalitelerinin yükseltilmesi hem de ölüm oranlarının azaltılması anlamına geliyor.

Daha sağlıklı bir kalp için 12 tavsiye

Kalbinizin ölçümlerini yaptırın - - Bu senenin sonuna kadar alabileceğiniz bütün önlemleri içeren bir plan yapın. 'Riski azaltmaya geçmeden önce risk altında olup olmadığınızı bilmeniz gerek,' diyor uzmanlar

Trigliseridinizi hedef alın - - Trigliseridler yaşam tarzının değişmesine diğer kan yağlarına kıyasla çok daha duyarlıdır. Doymuş yağlardan ve fazla kilolarınızdan kurtularak trigliseridinizi % 30 ila % 25 düşürebilirsiniz -

Fındık fıstığa ve bitki sterolüne önem verin - - Öğle ya da akşam yemeği öncesinde altı tane ceviz yerseniz kalbiniz sizi çok sevecektir, diyor uzmanlar

Kalbinizi stresten uzak tutun - - Haberlerden ve e-postalarınızdan kopun. Bu hem kendinize hem de kalbinize iyi gelecek

Kalbi sağlam insanlarla vakit geçirin - - Egzersizin kilonuzu düşürerek ve HDL kolesterolü yükselterek kalp sağlığınıza katkıda bulunduğunu biliyorsunuz ancak bir arkadaşla birlikte egzersiz yapmak başka faydalar da sağlar

Kalp hastalığıyla savaşmak için gönüllü olun - - Gönüllü olanlar olmayanlardan daha uzun yaşamaya meyilliler. Bu iş bu kadar basit. Uzmanlar bunu gönüllülüğün insanın kendini tecrit etmesini engellemesine ve sosyal bağları arttırmasına bağlıyorlar

Sigarayla savaşa içinizden gelerek başlayın - - Sigara kalp hastalıkları için büyük risk oluşturuyor ancak bu kötü alışkanlığı bırakabilmek hiç göründüğü kadar kolay değil. Eğer sigara içiyorsanız yeni açılan terapiler hakkında doktorunuzla görüşün

Kalp hastalıklarından korunmak için günde çok az bir miktar alkol alın - - Kadınlarda günde bir kadehe, erkeklerde günde iki kadehe kadar tüketilen alkollü içecekler kalp hastalıkları riskini azaltır

Ağırlık çalışarak kalbinizi güçlendirin - - Ağılıklarla egzersiz yapmak vücudunuzdaki yağ oranını azaltır, kilo verdirir, kas yoğunluğunuzu arttırır ve aerobik egzersizlerinde size faydalı olur

Kalp sağlığınızı ölçmek için önce belinizi ölçün - - Bir şerit metre alın ve belinizi ölçün. Kadınlarda 65cm. erkeklerde 70 cm. üzeri bel ölçüleri hem kalp hastalıkları riskine, hem de tip 2 diyabet hastalığı riskine açık demektir

Tuzu azaltarak tansiyonunuzu düşürün - - Yüksek tansiyon kalp hastalığı için büyük risktir ve tuzu azaltmak tansiyonunuzu düşürmenizi sağlar -

Kalbinizin çektiği kadar uyuyun - - Geceleri yedi saatten az uyuyan insanlar yüksek tansiyona ve yüksek stres hormonuna meyilli olur, damarları tıkanmaya daha müsaittir

‘7 YIL ÖNCE ELİMİZ KOLUMUZ BAĞLIYDI’

Prof. Dr. Serdar Küçükoğlu’na göre, ülkemizde sayıları yeterli olmasa da “pulmoner hipertansiyon” tedavisini başarıyla gerçekleştiren merkezler bulunuyor. “7 8 yıl önce elimizde herhangi bir tedavi yöntemi bulunmadığı için karşımıza gelen pulmoner hipertansiyon hastalarından kaçardık. Çaresiz kalan bu hastalar da evlerine kapanmak zorunda kalırdı”diyen Küçükoğlu devam ediyor: “Günümüzde cerrahi yöntemler ve ilaçlardaki gelişmeler sayesinde, eskiden ortalama yaşam süresinin 1-1.5 yıl olacağı düşünülen hastalar arasında 7 yıl 8 yıldır takip ettiğimiz ve son derece düzenli hayat sürdüklerini gördüklerimiz var.”