Dünyada ilk 10 ölüm nedeni arasında intihar var!

İntihar (Özkıyım), genel olarak bireyin kendine yönelik bilinçli bir şiddetidir ve bireyin istemli ve kasıtlı olarak yaşamına son vermesidir.

10 Eylül Dünya İntiharı Önleme Günü kapsamında Haberturk.com'a özel açıklamalarda bulunan Türkiye Psikiyatri Derneği'nden Prof. Dr. Çınar Yenilmez, "2013 yılında ülkemizde her 2 saat 40 dakikada bir kişi intihar ederek yaşamını sonlandırdı. İnsanlığın varoluşundan bu yana tüm toplumlarda görülen karmaşık bir insan davranışı olan intihar, ölüm nedenleri arasında ön sıralara geçmesi nedeniyle son yıllarda üzerinde en fazla tartışılan konulardan biridir" dedi.

TÜM ÜLKELERDEKİ ÖLÜMLERİN İLK 10 NEDENİ İNTİHAR

İntihar, günümüzde tüm ülkelerdeki ölümlerin ilk 10 nedeni arasında sayılıyor. İntiharlar, stres yaratan yaşam koşullarına karşı tepki veren normal insanlardan, ağır ruhsal rahatsızlıkları olan hastalara kadar geniş bir kitlede görülebilir. Ayrıca intiharlar sadece intihar eden kişi ve yakınlarıyla sınırlı kalmayıp geniş bir çevreyi de etkiliyor.

Eşler, ebeveynler, çocuklar, aile, arkadaşlar, iş arkadaşları ve geride kalan akranlarda da hem uzun hem de kısa dönemde önemli etkiler bırakır. İntiharlar; bir iş kaybı ya da ekonomik kayıp, düşük sosyo-ekonomik düzey, ailede özkıyım öyküsü, önceki özkıyım girişimi, sosyal destek eksikliği, kültürel ve dini inançlar, sevilen birinden ayrılma veya sevilen birinin ölümü dahil bir ya da birden çok biyolojik, genetik, psikolojik, sosyal, çevresel, ekonomik, kültürel ve durumsal faktörlerin etkileriyle de olabilir.

Özellikle depresyon ve alkol kullanım bozuklukları gibi ruhsal bozukluklar Avrupa ve Kuzey Amerika'da özkıyım için önemli bir risk faktörü iken, dürtüsellik Asya ülkeleri için önemli bir faktördür.

TÜİK'E GÖRE 15-29 YAŞ GRUBUNDAKİ EN SIK ÖLÜM SEBEBİ...

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, son 10 yılda ülke genelinde yaklaşık 29000 kişi, yalnız 2013 yılında ise 3189 kişi intihar sonucu hayatını yitirmiştir. Bu rakamın yüzde 27'sini kadınlar, yüzde 73'ünü ise erkekler oluşturuyor.

Dünya Sağlık Örgütü ilk ‘Küresel İntiharı Önleme Raporu’nu’ yayınladı. 15-29 yaş grubundaki en sık 2. ölüm sebebi intihardır.

Son yıllarda intihar sayısında artış var mı? Bunun sebebini neye bağlıyorsunuz?

Türkiye’de kaba intihar hızı dünya ortalamasının altında olmasına rağmen, 2010 yılında 1990 yılına göre yaklaşık yüzde 67 oranında arttığı bulundu. Ayrıca yapılan başka bir çalışma da ise Türkiye’de 1974-2006 arasındaki 33 yıllık sürede kaba intihar hızının erkeklerde yüzde 295, kadınlarda ise yüzde 245 arttığı, bu durumun süreğen ve dikkat çekici olduğu bildirildi. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, son 45 yılda tüm dünyada intihar oranları yüzde 60 arttı.

İntihar davranışına, ruhsal ve fiziksel hastalık, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, kronik bedensel hastalık, stresli yaşam olayları, aile içindeki duygusal ya da iletişim sorunları ve çatışmalar, boşanmalar, okulda başarısızlık, travma ya da şiddete uğrama, modernleşmenin de etkisiyle değişmelerin hızlı yaşandığı bireylerin uyum ve yabancılaşma sorunu yaşaması gibi bireyin hayatında ani ve büyük bir değişimler neden olabilir.

İntiharlar için en sık tercih edilen yöntemler hangisidir?

Dünyada ülkeler arasında intiharlar için en sık tercih edilen yöntemler arasında da ciddi farklılıklar var. Türkiye'de en sık kullanılan iki intihar yöntemi ise ası ve ateşli silah kullanımı olarak bulunmuştur. Türkiye’de 1990 yılından başlayarak silah bulundurma ve taşıma ruhsatı almaya ilişkin kanunlar değiştirildi ve kolaylaştırıldı. Bu yükselmenin doğrudan silahlara ulaşabilmenin kolaylaşması ile ilgili olmadığı, ancak silah bulundurma ve taşıma ruhsatı almadaki artışla paralellik gösterdiğine dikkat çekiliyor. Yine evde bulunan bir silahın, özkıyım aracı olarak kullanılması için kişi de bir psikopatoloji olmasının gerekmediği bildiriliyor.

Türkiyede intiharların en fazla olduğu yaş grubunun 15-24 olduğu belirleniyor. Bu yaş gruplarında dünyadaki pek çok ülkenin aksine kadın intiharlarının erkeklere göre anlamlı oranda daha fazla olduğu saptandı.

ERKEKLER DAHA ÇOK İNTİHAR EDİYOR

Dünyada genel olarak tamamlanmış intihar erkeklerde fazla iken, Sri Lanka, El Salvador, Küba, Ekvador, Çin ve Doğu Akdeniz Bölgesin’de, Türkiye’de 24 yaş ve altındaki grupta kadın özkıyım oranının diğer yaş gruplarına oranla daha fazla olmasının, özellikle kırsal bölgelerden göç etme, hızlı toplumsal değişiklikler, okuma-yazma oranının düşüklüğü, ataerkil toplum yapısı, erken yaşta yapılan çoğunlukla istenmeyen ve dini nikaha dayalı evlilikler, kitle iletişim araçlarının sunduğu ideal aile yaşamına karşı kendi gerçeklerini tolere edememe gibi nedenlere bağlı olduğu değerlendiriliyor.

Ayrıca kadına atfedilen değer, yargı ve tutumlara bağlı olarak kadının bekâreti ve bunu ailenin erkeklerine teslim eden geleneksel bir aile ve toplum baskısı gibi nedenler yanında ev içi şiddetin değişik formlarıyla karşı karşıya kalmasının da intiharlarda önemli olduğu düşünülüyor.

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ UYARDI

Dünya Sağlık Örgütü’nün aşağıda yer alan intihar haberlerinin medyada yer alması ile ilgili kurallar listesi;

Ülkemizde de bir an önce uygulanabilir hale getirilmelidir.

* Haberde ölme kararında rol oynayan psikososyal nedenler aydınlatılmalı, altta yatan bir psikiyatrik hastalık varsa belirtilmelidir. İntihara yol açan depresyon, madde bağımlılığı gibi hastalıkların tedavisinin olduğu vurgulanmalı ve nasıl yardım alınacağı konusunda bilgi verilmelidir. Kişilerarası ilişki güçlükleri ve çatışmalarda çözüm yollarını örneklerle belirten yol gösterici haberler şeklinde verilmelidir.

* İntihar, haberlerde cesur bir davranış olarak sunulmamalı. Haber ilk sayfalarda, resimli, renkli ve intihar yöntemi ayrıntılı verilmemelidir.

* Olay romantik ve gizemli bir davranış olarak gündemlenmemelidir.

* İntihar bir çözüm yolu olarak gösterilmemelidir.

* İntihar girişimlerinden sonra meydana gelebilecek ağır bedensel sorunlar-beyin hasarı, felç,vs- tanımlanmalı ve caydırıcı bir şekilde kullanılmalıdır.

* İntiharlar bir problem çözümü olarak sunulmamalıdır. Çeşitli başka etkili çözüm yolları olduğu, bunlara ulaşamama durumunda bu sonucun ortaya çıktığı belirtilmelidir.

* Kurbana bazı özenilebilecek nitelikler, dikkat çeken özellikler ve bir özel statü kazandıracak sunumlardan kaçınılmalıdır.

* Kurbana intihar davranışıyla bir ün kazandırılmamalı, intiharın ün kazanmak için bir yol olduğu mesajı verilmemelidir.

* Haberlerde bireylerin intihar düşünceleriyle baş etmelerine yardımcı olabilecek kurumlar, tedavi seçenekleri hakkında bilgi verilmelidir.

* Tercihen yalnızca ölümle sonuçlanan intihar davranışı haber yapılmalı ve haber kısa, resimsiz, intihar yöntemi bildirilmeden verilmelidir.

* Nasıl intihar edilebileceğini gösteren ayrıntılı intihar haberlerinden sakınılmalıdır.

* Olay hiçbir şekilde geniş ve tekrarlayan biçimde haberleştirilmemelidir.

* Lokal medya ve sağlık kurumları arası sürekli bir diyalog sağlanmalıdır.