Çocuğa uygun oyuncak nasıl seçilmeli?
Pedagog Adem Güneş, çocuğa uygun oyuncak alırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlattı
Anne-babalar çoğu zaman çocuklarına oyuncak seçerken onların ihtiyaçlarına göre değil, (reklamların bilinçaltındaki etkisiyle) teknolojinin büyüsüyle tercih yapıyor. Ya da kendi çocukluk yıllarında içlerinde kalan özlemleri gidermek isteğiyle oynayamadıkları oyuncak ve hediyeleri çocuklarına alarak mutlu oluyor.
Her iki durumda da çocuğa uygun oyuncak değil, oyuncağa uygun çocuk yetiştirme gayreti dikkat çekiyor.
Çocuğun zihinsel, motorik (fizyolojik) ve duygusal gelişimini destekleyecek oyuncaklar, oyuncak mağazalarında ne yazık ki hiç dikkat çekmeyen yerlerde boynu bükük şekilde bekliyor. Öyleyse hangi yaştaki çocuğun, hangi oyuncak türüne ihtiyaç duyduğunu bilmek oldukça önemli:
6 AYDAN KÜÇÜKLERE
Bu dönemdeki bebekler için tercih edilecek oyuncaklar, onların zihinsel ve motorik gelişimini hızlandıracak özellikler taşımalıdır. 6 aydan küçük bebeklere renk, ışık ve ses veren oyuncaklar seçilmelidir. Böylece beş duyu organına daha çok sinyal akışı sağlanabilir. Bunun yanı sıra, çocuğun elini uzattığında tutabileceği; ancak ağzına tek parça olarak alamayacağı, içeriğinde kimyasal boya bulunmayan, farklı sertlikteki oyuncaklar da satın alınabilir. Hedef, çocuğun dokunma, hissetme kabiliyetini artırmak olmalıdır.
2 YAŞA KADAR
Bütünü parçalara ayırmak, kutuyu doldurup boşaltmak, basit kule, köprü, bina yapılabilecek yap-boz oyunları bebeklik döneminde zihinsel ve motorik gelişime katkı sağlar. Yine bu yaşta kendiliğinden hareket eden, ses ve ışık saçan oyuncaklar da tercih edilebilir.
3 YAŞINDAN SONRA
Üç tekerlekli bisiklet çocuğun bacak kaslarının gelişimine, dikkatini bir noktada toplamasına ve bütün vücudunu uyum içinde kullanmasına katkı sağlayacağından özellikle seçilebilir. Bununla birlikte, bu evredeki çocuklar tahta bloklar kullanarak birbirinden ayrı parçalardan bütün oluşturmayı severler.
Buna benzer oyunlar, çocuğun zihinsel gelişimini destekleyeceği gibi hayal dünyasının derinleşmesine de pozitif tesir eder. Ayrıca kum, oyun hamuru gibi şekil verebileceği, el becerisini kullanabileceği oyunlar da bu yaş grubu için ideal oyun gereçleridir.
3-5 YAŞ ARASI
Bu yaş grubundaki çocuklar için fantezi ve keşfetmeye (evcilik oynayabileceği gereçler, okulculuk oyunları, bebekler, mutfak-doktorculuk-tamir setleri vb.) dil gelişimine destek veren oyunlar ve oyuncaklar, (renkli tuşları olan piyano, müzik ve öykü CD’leriyle kuklalar vb.) ile aritmetiğe hazırlayan oyunlar ve oyuncaklar, (resim ve sayı eşleme oyunları; domino, kızmabirader, sayı kartları vb.) tercih edilebilir.
Özellikle sekiz yaşına kadar olan çocuklar oyuncak seçiminde yeterince bilinçli davranamaz ve nasıl bir oyuncağa ihtiyaç duyduklarını kavrayamazlar. Kimi zaman renklerin kimi zaman da ses ve ışığın cazibesi, çocuğu yanlış tercihlere sürükleyebilir. Dolayısıyla anne-babalar bu yaş grubundaki çocuklara oyuncak seçiminde sınırsız tercih imkânı sunmak yerine, onların gelişim sürecini göz önünde bulundurarak bilinçli, sınırlandırılmış oyuncak alternatifleri oluşturmalıdır.
6-8 YAŞ ARASI
Sosyal gelişim sürecinde bulunan bu yaş grubundaki çocuklar için grup halinde oynayabilecekleri oyunlar tercih edilmeli, çocuğun işbirliği kapasitesinin artışı gözlemlenmelidir. Bunlara sessiz sinema, isim-eşya-bitki- hayvan isimlerini tahmin etme, bulmaca, top oyunları (örneğin yakan top), seksek, dama, minyatür arabalar vb. örnek olabilir.
Zihinsel ve algılama becerilerini artıran oyunlar ve oyuncaklar alınmalıdır (minyatür maketler, yapbozlar gibi). Üretici zekâyı teşvik eden hikâye kahramanlarının figürleriyle kuklalar da tercih edilebilir.
9-11 YAŞ ARASI
Sorun çözme yeteneğini artırmaya yönelik oyunlar ve oyuncaklar (hafıza kartları, karmaşık masaüstü ve bilgisayar oyunları), ince ayrıntılı hareket becerileri kazandıran oyunlar/oyuncaklar (küçük parçalı, karmaşık yapbozlar, üç boyutlu model uçaklar, basit motor setleri, uzaktan kumandalı araçlar, kumaş boyama, ağaç işleme ve akvaryum bakımı) ve stratejik yeteneklere yönelik oyun ve oyuncaklar (sözcük türetme, monopoli, tenis, masa tenisi ve golf) bu yaş grubu için idealdir.
12 YAŞ VE ÜZERİ
Soyut düşünme ve akıl yürütmeye yönelik oyun ve oyuncaklar (basit mikroskop veya teleskop, kimya yahut elektronik setler gibi) ile bağımsız yaşam becerileri kazanmaya yönelik (yürüyüş, bisiklete binme), ailecek ve grup halinde geziler, açık havada oynanan toplu oyunlar, bu yaş grubu çocukların dâhil olmaktan keyif aldığı oyunlardır.
