Beyin cerrahisi mermiyle savaşıyor!

CEYDA ERENOĞLU / HT MAGAZİN

cerenoglu@htgazete.com.tr

En sık yapılan beyin ameliyatlarının kafa travması nedeni olan; darp, trafik kazası ve ateşli silah yaralanmaları olduğunu biliyor musunuz? Günümüzde beyin bölgesini mikroskopla büyüterek yapılan ameliyatlar ve gerçekleşen cerrahiyi anında kontrol etme imkanı sağlayan ameliyathane MR cihazları hastalar için büyük şans anlamına geliyor...

Türkiye, beyin cerrahisi alanında dünya standartlarını yakalamakla kalmayıp bu standartların üzerinde hizmet veren bir ülke.

Beyin ve Sinir Cerrahisi Bölümü Başkanı Prof. Dr. İlhan Elmacı, beynin hastalıklarında çözümün sadece cerrahiyle gelmediğini cerrahi dışında bazen ilaç tedavileri ile bazen de takip ve yeniden değerlendirmelerle çözülebilecek sorunlar olduğunu belirtiyor.

CERRAHİ TEDAVİ GEREKTİREN SORUNLAR

* Özellikle beyin kanamalarında ani artmış kafa içi basıncını düşürmeye yönelik ihtiyaçlarda

* Kanamaya neden olacak anevrizma (baloncuk) veya damar yumaklarını çıkarmaya yönelik durumlarda

* Beynin yeteri kadar kan gitmeyen bir bölgesine başka bir bölgeden kan taşımaya yönelik olarak, tümörlerde olduğu gibi yavaş yavaş artmakta olan kafa içi basıncını düşürme ve doku tanısı koymada

* Kafa içinde beyin – omurilik sıvısının artmasını önlemeye ya da Parkinson, epilepsi gibi hastalıklarda yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik uygulamalarda cerrahiye ihtiyaç duyuluyor.

EN SIK YAPILAN BEYİN AMELİYATI

Kafa travmasına neden olan darp, trafik kazaları ve ateşli silah yaralanmaları ile ortaya çıkan beyin hasarını önlemeye yönelik ameliyatlar ilk sırada yer alıyor. Bunu beyin tümörleri ve beyin damar hastalıklarına yönelik ameliyatlar izliyor. Prof. Dr. İlhan Elmacı, beyinde kolay bir ameliyattan söz etmenin mümkün olmadığını söylüyor. Buna rağmen hassas beyin bölgesine yerleşmiş beyin tümörleri, kafa kaidesi tümörleri ve beyne yeni kan taşımaya yönelik "revaskülarizasyon" adı verilen yeniden damarlandırma ameliyatları en zor grup içinde yer alıyor.

PIHTI BEYİN DAMARINI TIKARSA

Kalp ritim bozukluklarında ortaya çıkan pıhtı ile şah damarlarında oluşmuş damar sertliği zemininde görülen pıhtının beyin damarlarına ulaşması ve damarı tıkaması ile ortaya çıkan hastalıklara sık rastlanıyor. Kan sulandırıcı ilaçlar ve pıhtı oluşmasına neden olan risk faktörleri yine ilaçlarla kontrol ediliyor.

Bu risk faktörlerinin; yüksek tansiyon, şeker, kolesterol, sigara ve stres olduğu belirtiliyor. Prof. Dr Elmacı, cerrahi olarak şah damarında oluşmuş damar sertliği plağının çıkarılması ve beynin yeteri kadar kan gitmeyip risk altında olan bölgeleri için yeni damar oluşturucu ameliyatlarla bu sorunu ortadan kaldırabildiklerini söylüyor.

BEYİN BÖLGESİNİ MİKROSKOPLA BÜYÜTEREK YAPILAN AMELİYATLAR

Mikro-beyin cerrahisi yani ince, küçük, nazik aletler kullanarak ve çalışılan beyin bölgesi alanını mikroskop ile büyüterek yapılan ameliyatlar, bu alanda müthiş bir devrim olarak görülüyor. Endoskopik beyin cerrahisi, ince bir boru içine yerleştirilmiş optik-kamera sistemlerini kullanarak dar bir alandan girip görüntüyü televizyon ekranına düşürme esasına dayalı ameliyatlar olarak tanımlanıyor. Bu ameliyatlarda daha az risk alınıyor ve yaşam konforu bu durumdan fazla etkilenmiyor.

Beyin cerrahisinde daha kısa süre de iyileşmenin tıp alanında bugünkü terminolojik karşılığının, "Minimal invaziv" girişimler olduğu belirtiliyor. Burada amaçlananın küçük bir yara açarak, etrafa zarar vermeden, hesaplanan hedefe ulaşmak ve uygulamayı gerçekleştirmek olduğu belirtiliyor. Bu, hastanın hastanede daha az kalması, bu esnada daha az ağrı çekmesi ve normal hayatına daha kısa sürede dönmesi anlamına geliyor. Mikro beyin cerrahisi ve endoskopik beyin cerrahisi uygulamaları bu amaca hizmet ediyor. Beyin navigasyon cihazları, varmak istenen hedefe daha yüksek bir doğrulukla ve daha küçük bir pencere ile varılmasını sağlıyor.

Ayrıca uygun tümörlerde, damar yumaklarında, bazı hareket bozukluklarında kullanılan ve "Gama Knife" adı verilip radyo cerrahi imkanı sunan cihazlar da bulunuyor. Bu sistem; uzmana hesaplanmış küçük bir hedefe yüksek yoğunlukta ışın gönderme ve istenen sonucu bir kerede alma şansı veriyor.

CERRAHİ SIRASINDA KONTROL SAĞLAYAN MR CİHAZLARI

Ameliyathane şartlarında kullanılan ve yapılan cerrahi işlemi anında kontrol etme imkanı veren görüntüleme cihazlarının en önemlisinin ameliyathane MR cihazları olduğu belirtiliyor. Beynin kristal cevheri hassasiyeti taşıyan, korunmaya muhtaç ve değerli yapısı ile ameliyatlar sırasında geniş hareketler mümkün olmuyor ve kafatasında geniş pençeler açıp kontroller yapma imkanı bulunmuyor. Çoğu zaman beyin dokusundan köken alan tümörleri normal beyin dokusundan ayırma imkanı olmadığı için bu MR cihazları ameliyat esnasında kontroller yaparak doğru yönlendirme sağlıyor. Yine ameliyatlar esnasında gerekli olduğunda kullanılan, " Beyin haritalaması " yöntemleri, üstünde çalışılan beyin parçasının hangi fonksiyonları gördüğünü anında değerlendirmeye yarıyor. Bu yöntem ameliyat sırasında yaptığı yönlendirmeyle hastanın yaşam kalitesinin korunmasına yardımcı oluyor.

MERKEZE ULAŞMA SÜRESİ 30 DAKİKAYI GEÇMEMELİ

Prof. Dr. İlhan Elmacı'ya göre, özellikle inme ile tıkayıcı ve kanayıcı beyin hastalıkları konularında müdahalenin yapılabilmesi için ilgili hazırlığı olan merkeze ulaşma süresinin 30 dakikayı geçmemesi gerekiyor.

HANGİ YAŞTA HANGİ BEYİN HASTALIĞI?

Her yaş grubu için daha sıklıkla görülen hastalıklar;

* Yeni doğan ve çocuklukta hidrosefali (kafa içinde beyin suyu toplanması) ve beyin tümörleri

* Genç yaş grubunda kafa travmaları

* Orta yaş grubunda beyin tümörleri ve damar hastalıkları

* İleri yaş grubunda tıkayıcı damar hastalıkları, beyin tümörleri ve dejeneratif beyin hastalıkları

CİNSİYETE GÖRE FARK YOK

Kadınlarla erkekler arasında belli hastalıklara yakalanma bakımından anlamlı bir fark bulunmuyor. Yetişkinlere uygulanan cerrahi tedavi ile çocuklara uygulanan cerrahi tedavi arasında tedavi prensipleri ve seçenekleri bakımından fark olmasa da anestezi ve yoğun bakım konularında farklılıklar görülüyor.

AMELİYAT ÖNCESİ HAZIRLIK SÜRESİ ÇOK UZUN

Beyin ameliyatlarında ameliyat başlamadan önce geçen hazırlık süresinin oldukça fazla olduğu belirtiliyor. Bunun içinde anestezi prosedürleri ve hastanın pozisyonun verilmesi gibi detaylar bulunuyor. Bu çerçeveden bakıldığında beyin tümörleri ve beyin kanamaları için ortalama "4 saat" zaman olduğu belirtiliyor. Hastanın günlük yaşamına geçmesi ve normal aktivitelerine başlamasının ise hastalıklara göre farklılık göstermekle birlikte ortalama 2 haftayı bulacağı belirtiliyor.