Vehbi Koç'un hayatı

"Ankaralıyım. Aile şeceremden anlaşıldığına göre ana tarafımdan 600, baba tarafımdan da 250 yıllık Ankaralı bir aileden geliyorum" diyor Vehbi Koç anılarında. 1901'de Ankara Keçiören'deki Çoraklık semtinde bulunan yazlık evlerinde doğmuş. Hangi gün doğduğunu bilmiyor. Annesi Fatma Hanım'a sormuş, yanıt gayet açık: "Üzüme alaca düştüğü zaman." Yıllar sonra çocuklarıyla, Ankara'da üzümlere alacanın temmuz ayı gibi düştüğünü hesaplayıp doğum gününü 20 Temmuz'da kutlamaya başlamışlar. 2 kız kardeşi var Koç'un, Zehra Kütükçü ve Hüsniye Aktar. 1874'te doğan babası Koçzade Hacı Mustafa Efendi 1928'de vefat etmiş, annesi Fatma Koç ise 1963'te... Vehbi Koç 1927'de 26 yaşındayken Ankaralı tüccar Sadullah Aktar Bey'in kızı Sadberk Hanım'la evlendi. Önce kızı Semahat, ardından oğlu Rahmi, sonra kızları Sevgi ve Suna doğdu. HT Pazar'dan Serdar Yazıcı'nın haberi...

ÇOCUKLUĞU

Çocukluğunun geçtiği yıllarda elektrik, su hatta kömür sobası bile yok. O yılları Koç şöyle anlatıyor: "Ders çalışmak, kitap okumak, hesap yapmak için 8 numaralı lambayı yakardık. Misafir geldiği zaman da 14 numaralı lamba veya lüks..." Birkaç oda olmasına rağmen masraf olmasın diye aynı odada yemek yiyip yine orada yatarlarmış. O yılların en büyük eğlencesiyse evlenme ve sünnet düğünleri... Ama o sünnet olduğu zaman hiç tören yapılmaz. Babası hediye olarak eşek alır. Çocukluğunda en unutamadığı olaylardan biri de İkinci Meşrutiyet'in ilanıdır. Hükümet Meydanı'nda efelerin oynadığı ve bir hafta süren şenliklerin yaşandığı o günler...

ÖĞRENİMİ

5 yaşında "Topal Hocanın Mektebi" denilen mahalle okuluna gider. "Bu mahalle okulları, Atatürk devri başlar başlamaz Ankara'da tarihe karıştı" diyen Koç'u mahalle okulundan sonra kiralık bir evde eğitim veren ilkokula verirler. Okulda Dr. Talat Vasfi Öz ve Tahsin Mermerci ile birinci olmak İçin yarışır. Bazı yıllar o, bazı yıllar da diğerleri birinci olur. İlkokulu birinci bitirdikten sonra Ankara'da Taş Mektep adında idadi okuluna devam eder. Bu şimdiki liselerin karşılığı... Lise yılları da sınıf birincilikleri ve ikincilikleriyle geçer. Vehbi Koç, okuldaki başarısına rağmen iş hayatına atılmak için tasdiknamesini alır, ayrılır.

İŞ HAYATI

1917

1917'de 16 yaşında babasıyla Ankara'da, Karaoğlan Çarşısı'nda 120 lira sermayeli Koçzade Hacı Mustafa Rahmi adında bir bakkal açarlar. Bakkaldaki ilk ürünler; ayakkabı lastiği, şeker, zeytin, makarna, kaşar... Türk sanayiinin öncülerinden Vehbi Koç'un iş hayatı işte böyle başlar...

1926

1926 yılında babasının ticarethanesini devralır. Böylece Koçzade Ahmet Vehbi firması kurulur. Bir yandan ticaretle uğraşırken, diğer yandan Ford ve Standart Oil gibi yabancı şirketlerin Türkiye temsilciliklerini alarak işlerini büyütür.

Ankara Numune Hastanesi

1938

Daha sonra taahhüt işlerine girer. İlk büyük taahhüt işi, Ankara Numune Hastanesi. İşlerini hızla büyüten Vehbi Koç, şirketin tüm sorumluluğunu paylaşmak üzere 1938'de müesseseleşme yolunda adım atarak 300 bin TL sermayeyle İstanbul'da Koç Ticaret A.Ş.'yi kurar.

SANAYİ YATIRIMLARI

1950'li yıllarda Koç, sanayide ciddi adımlar atarak, bazı ithal mallarını üretmek için yerli sanayi yatırımlarına da girer. Otomotiv, beyaz eşya, radyatör, elektronik cihazlar, mensucat, kibrit ve benzeri birçok ürün için yerli üretimde adımlar atar.

Arçelik, Aygaz, Tat, Türk Traktör

1948

1948'de, General Electric'i Türkiye'de ampul fabrikası kurmaya ikna ede Koç, ortak yatırıma girdi; fabrika 1952'de üretime başladı.

1954

1954'te Türk otomotiv sanayiinin ilk kuruluşu olan Türk Traktör üretime geçti. Türk Demir Döküm Fabrikası açıldı.

1955

Arçelik üretime başladı.

1961

Aygaz faaliyete geçti.

1963 Türkiye'nin ilk holdingi

Sanayi şirketlerinin sayısı giderek artınca Vehbi Koç bunları bir merkezden yönlendirmek ve en iyi kaynak tahsisini yapmak için 1963'te Türkiye'nin ilk holdingi olan Koç Holding'i kurdu.

1966

'Anadol' yollara çıktı

Holding kurulduktan sonra da yeni şirketler birbirini takip etti. 1966'da Anadol marka otomobiller Anadolu yollarına çıktı.

1967

Tat Domates Salçası Fabrikası kuruldu.

Vehbi Koç ve Fiat yöneticileri... En sağda Rahmi Koç.

1968 Tofaş ve Ram kuruldu

Türk otomotiv sanayiinde önemli bir adım atıldı ve Fiat İle ortak Tofaş kuruldu. Tofaş 1971'de, ismini Sultan Murat'tan alan Murat marka otomobillerin üretimine başladı. 1970'te Türkiye'nin ilk ihracatçı sermaye şirketi olan Ram faaliyete geçti.

Vefatının ardından iki söz

Sakıp Sabancı

"O bir üniversiteydi. Ben ondan çok şeyler öğrendim, çok ders aldım. Ufak tefek rekabetimiz olurdu ama medeni ölçüler içinde olurdu. Vehbi Koç gibiler çoğalırsa, bu memleket çok ileriye gider."

Bülent Eczacıbaşı

Önder girişimci ve örnek yurttaş Vehbi Koç'u kaybetmenin derin üzüntüsü içindeyiz. Türkiye'de sanayileşmenin öncüsü Vehbi Koç, girişimlerini kurumsallaştırarak gelecek kuşaklara aktarmıştır."

VEHBİ KOÇ'UN SOSYAL ALANDAKİ GİRİŞİMLERİ

Vehbi Koç Öğrenci Yurdu (1946)

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Vehbi Koç Göz Bankası (1963)

İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Enstitüsü (1964)

Türk Eğitim Vakfı (1967)

ODTÜ Vehbi Koç Öğrenci Yurdu (1968)

1969 Sosyal hizmetlere ağırlık verdi

Vehbi Koç, zamanla holdingin yönetimini profesyonellere devrederek vakıf hizmetlerine ağırlık verir. Yüksek öğrenim gençlerine burs sağlamak amacıyla Türk Eğitim Vakfı'nın kuruluşuna öncülük eder. 1969'da eğitim, sağlık ve kültür alanında faaliyet göstermek üzere Vehbi Koç Vakfı'nı kurar, vakıf birçok kültür, sağlık, eğitim projesi gerçekleştirir...

1976 Üniversite, lise, kütüphane, müze...

1976'da, Taksim'de bulunan Atatürk Kitaplığı'nı İstanbul Belediyesi'ne armağan eder.

1980

Merhume eşi Sadberk Hanım'ın anısına, Türkiye'nin ilk ciddi özel müzesi olan Sadberk Hanım Müzesi kurulur.

1987

Yabancı dilde eğitim veren Vehbi Koç Vakfı Koç Özel Lisesi açılır.

1993

Koç Üniversitesi eğitime başlar.

Gandhi plaket verdi

1987'de Milletlerarası Ticaret Odası Vehbi Koç'u "Yılın İşadamı" ilan eder. Plaketi, eski Hindistan Başbakanı Rajiv Gandhi verir. Ödülü aldıktan sonra "Her şeyimi, bana yaptıklarımı gerçekleştirme imkânı veren güzel ülkeme borçluyum" der.

Kitap yazdı

Vehbi Koç, tecrübelerini gelecek nesillere aktarmak için kitap da yazdı. 1973'te 'Hayat Hikâyem' ve 1987'de 'Hatıralarım, Görüşlerim, Öğütlerim' isimli iki kitabı yayımlandı.