Ayakta okunacak yazı

Mustafa ALKAN / HT PAZAR

Günde 9 saat oturarak çalışmanın sağlığa sayısız zararı olduğu gibi yaratıcılığı ve verimliliği olumsuz yönde etkilediği artık bilimsel bir gerçek. Aralarında Google, General Electric ve Porsche gibi dünya devlerinin olduğu bazı şirketler çalışanlarına ayakta çalışma seçeneği vermeye başladı. Hatta Danimarka’da devlet ofis çalışanlarına ayakta çalışma seçeneği tanınmasını zorunlu kıldı.

Porsche otomobillerin konforuna diyecek yok. Bunca konfor da son derece konforlu bir ortamda üretiliyor. Almanya’nın Leipzig kentindeki Porsche fabrikasında işçilerin yüzünde hiçbir stres veya telaş izi yok. Temiz, havadar ve bol gün ışıklı bir mekânda çalışıyorlar. Ortam bir otomobil fabrikasından beklenmeyecek kadar sakin. Neredeyse fabrikadaki en büyük gürültü kaynağı ardı arkası kesilmeyen ziyaretçi kafileleri. Her yıl 350 bin kişi otomobillerin üretimini görmek için Leipzig’e akıyor. Ziyaretçi sayısı o kadar artmış ki Porsche yönetimi artık ziyaretçi başına 30 Euro almaya başlamış... Kalabalığa rağmen Porsche işçileri rahat görünüyor. Küçük adımlarla, kordon boyunda akşam gezmesine çıkanların temposunda rahatça yürürken otomobillerin parçalarının montajını yapıyorlar. Yürüyorlar çünkü montaj hattı hiç durmuyor. Her saat başı başka bir montaj ünitesine geçiyorlar ve bebek adımlarıyla işlerine devam ediyorlar. Sistem işçinin sağlığına da iyi gelmiş. Rotasyonlu yürüyüş sistemi işçileri eğilip bükülerek çalışmaktan ve daha önemlisi “Modern Zamanlar” psikolojisinden kurtarmış. Rehberimizin dediğine göre bu sisteme geçildiğinden beri işçilerin hastalık ve psikolojik nedenlerle talep ettiği izinlerin sayısı yüzde 60 azalmış. Porsche’nin montaj fabrikasına bitişik binadaki satış personeli ve idari personel ise işçiler kadar şanslı değil. Onlar alışıldığı üzere günde 8-9 saat oturarak işlerini görmek zorunda. Tam saatini söyleyelim: İngiltere’nin Loughborough Üniversitesi’nin uzmanlarının belirlediğine göre günde yaklaşık 5 saat 47 dakikaları sandalye tepesinde geçecek. Aynı işi aynı şekilde yıllarca sürdürürlerse, ortopedik bozuklukların yanı sıra obezite, diyabet ve hatta kalın bağırsak kanseri gibi tehlikeli rahatsızlıklara yakalanacaklar. Amerika, Avustralya ve Fransa’da yapılan üç ayrı araştırmanın ortaya çıkardığı üzere, günde 4 saatten fazla oturdukları için kalp hastalıklarından da mustarip olacaklar, hareketli çalışanlara göre çok daha erken yaşamlarını kaybedecekler...

YÜKSEK SIRALAR GELİYOR

Enseyi karartmaya gerek yok, basit bir çözümle “Sigaradan sonraki en büyük sağlık tehlikesi” olarak anılmaya başlanan oturarak çalışmaya çözüm getirilebilir. Mesela ABD’li General Electric (GE) firmasının İngiltere’nin Groby kasabasındaki merkezinde, çalışanlara ayakta çalışma seçeneği sunulmaya başlandı. Bunun için şirketin bir bölümüne ayakta çalışmaya uygun yüksek sıralar yerleştirildi. Şirketin mühendislerinden Jonathan McGregor, bu kararın nedenini “Uzun süre hareketsiz kalmanın sağlık üzerinde olumsuz etkileri var, o nedenle ayakta çalışmaya elverişli masalar getirdik” olarak açıkladı. Google da Londra ofisine çok sayıda yüksek çalışma masası yerleştirdi. Avrupa’da geçmişi 20 yıl önceye dayanan ayakta çalışma masaları şimdilerde ABD’de de yayılıyor. Business Insider’ın geçen ay yayınlanan bir haberine göre, ayakta çalışma masaları özellikle avukatlar, teknoloji profesyonelleri ve akademisyenler ile sağlık personeli tarafından da rağbet görmeye başladı. Başkent Washington merkezli Linktank adlı sosyal ağın kurucusu Pakistan asıllı Bilal Ahmed, aylardır ayakta çalışıyor örneğin. Ahmed, “Sağlıklı olmak istiyorsanız çalışırken de aktif olmanız gerekiyor. Ayakta olmak bunu yapmanın en iyi yolu. Masanız ayakta çalışmaya uygun olursa, bazen ayakta dikilir bazen de yürürsünüz. Oturmak istediğinizde ise bir sandalyeye çöküp dinlenebilirsiniz. Oturma eylemini sadece mola fikriyle bağdaştırmak gerekir. Bu anlayış insanları daha proaktif kılar” diyor.

SELÜLİT VE VARİSİ ENGELLEYEN MASALAR

Amerikalar ayakta çalışmaya uygun masalara yenilikler eklemekte de gecikmediler. Güney California merkezli “Rebel Desk” firması, özellikle Silikon Vadisi çalışanlarının ilgisini çekebilecek bir çalışma masası tasarladı. Bu masanın yürüyen bandı da var. Şirketin kurucularından olan 34 yaşındaki Kathleen Hale, yürüme bantlı masalarının uzun süre ayakta kalmanın yaratacağı ortopedik problemleri, selülit ve varisi engelleyeceğini söylüyor. Şirketler şimdilik bunu gönüllü olarak yapıyor ve çalışanlarına ayakta çalışma olanağı tanıyor. Ancak yakında bunu zorunlu olarak yapmak zorunda kalabilirler. Nitekim Danimarka hükümeti mayıs ayında şirketlere ofislerinde ayakta çalışma opsiyonu getirmeyi zorunlu kıldı. İngiliz ergonomi uzmanı Alan Hedge, oturarak çalışmanın sağlığa etkilerine ilişkin bilincin artmasıyla bu tür düzenlemelere giden devletlerin sayısının artacağına inanıyor. Hedge, “Şoförler de oturarak iş yapıyorlar ama onlara belirli aralıklarla dinlenme şartı kanunla düzenlenmiş durumda. Aynı durum ofis çalışanları için geçerli olabilir” diyor.

ASIL MESELE UYUM

Henüz bilimsel olarak kanıtlanmadı ama ayakta çalışmanın kan dolaşımını artırdığı, çalışanların daha sağlıklı ve hızlı karar alabildiği ileri sürülüyor. Ancak asıl mesele psikolojik. Çalışanlar ayakta çalışmayı kendileri seçmeli. Aksi halde moral bozucu olabilir. Alan Hedge, çalışanların bu tarza ne derece uyum sağlayacağı konusunda şüpheli. Ona göre bazıları oturmaya devam etmek isteyecek. Ayakta çalışmak isteyenlerin oturanlara uyumu da zorluklardan biri olacak. Ama eninde sonunda uyum sağlayacaklar. Zira insanlar ofislerde ilelebet oturarak çalışmadı. Unutmayalım ki İngiltere’de 19’uncu yüzyılda devlet memurları ayakta çalışıyordu.

Ömürleri ayakta geçti

Ayakta çalışma alışkanlığı dünyanın önde gelen entelektüelleri ve siyasetçileri arasında eskiden olduğu gibi bugün de yaygın. Ernest Hemingway ayaklarına büyük gelen yıpranmış kunduralarına rağmen bütün kitaplarını ayakta, göğsüne gelen bir kitaplığın üzerine koyduğu daktilosunda yazdı. Vladimir Nabokov, Virginia Woolf ve Lewis Caroll ve eserlerini ayakta kaleme alan diğer ünlü yazarlar... 78 yaşındaki Amerikalı yazar Philip Roth, sadece ayakta yazmıyor, bir sayfa yazı yazana kadar en az yarım kilometre volta atıyor. İngiltere’nin efsanevi başbakanı Winston Churcill de ayakta çalışır, elinden purosunu eksik etmezdi. Hiperaktif mucit ve devlet adamı Benjamin Franklin de ayakta yazı yazmayı severdi. Eski ABD Dışişleri Bakanı Donald Rumsfeld, 80 yaşında olmasına rağmen ayakta çalışmayısürdürüyor. Rumsfeld, bir söyleşisinde “Oturma anlaşılmaz ve çok sağlıksız bir eylem” demişti.

NE YAPMALI?

Ofislerinde ayakta çalışma imkanı olmayanların sağlıklarını korumaları için yapması gerekenleri uzmanlarına sorduk...

‘Masa ve sandalye ortopedik olsun’

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Tahir Öğüt: “Ayakta çalışma postürü ve ergonomiyi düzeltecek bir sandalye ve masada çalışmanın ve arada sırada kalkıp gezinmenin yerini tutmaz. Eğer 8 saat oturmalı bir işiniz varsa çalışma ortamı ergonomik olmalı. Bilgisayar ekranları göz hizasında bulunmalı. Bilek destekli fare pad’leri kullanılmalı. Ayakların altına masaj yapan ayak destekleri kullanılabilir. En azından 45 dakikada bir 3-5 dakika dolanmakta fayda var. Ne yaparsanız yapın ama olabildiğince hareket edin.”

‘Üç oturun bir dolaşın’

Ortopedist Ayak Ve Ayak Bileği Cerrahı Op. Dr. Selim Muğrabi: “Uzun süre sabit pozisyonda kalındığında vücudun belli bölgeleri zarar görüyor. Çok oturulursa bel ve boyun, çok ayakta kalınırsa ayak, diz ve bel sorunları ortaya çıkıyor. Ofis ortamında en iyisi en fazla saatte 40-45 dakika ekran başında kalınması, 15-20 dakika ayağa kalkılması ve olabildiğince hareket edilmesidir. Bu süre bazı işyerlerinde uzun gelebilir. Ancak ayaktayken yüksek masalarda veya tablet bilgisayarlarda çalışmaya devam edilebilir.”