Çerkez Ethem hain miydi?

Uğur USLUBAŞ / HT GAZETE

Çerkez Kültür Derneği’nin düzenlediği ‘yılın en iyileri’ ödül törenine katılan Arınç: “Türkiye’de resmi ideolojiye kendini kaptırmış üç-beş kişi dışında Çerkez Ethem’e kimse hain diyemez”

BAŞBAKAN Yardımcısı Bülent Arınç, önceki gece Bursa Çerkez Kültür Derneği’nin Merinos Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi’nde düzenlediği “Kafkas Diasporası 8. Yılın En İyileri Ödül Töreni”nde yaptığı konuşmada, eşinin Çerkez olduğunu, kendisinin de Çerkez damadı olmaktan gurur duyduğunu ifade etti. Etkinlikte “Yılın Siyasetçisi” seçilen Arınç’a “Çerkez kılıcı” hediye edildi. Arınç, buradaki konuşmasında şunları söyledi: “Çerkez Ethem ve Çerkez Reşit Bey’le ilgili ‘vatan hainliği’ konusu acı bir tartışmadır. Türkiye’de hiçbir vatansever, resmi ideolojiye kendini kaptırmış üç-beş kişinin dışında, Çerkez Ethem’e hain diyemez.

Çerkez Ethem, İstiklal mücadelesinde varını yoğunu ortaya koymuş bir insandır. Allah rahmet eylesin ve asil bir insan, gerçek bir Çerkez olduğu için de kendisine tanınan bazı hakları, imkânları reddetmek asaletini de göstermiştir. Yetişir mi yetişmez mi bilmiyorum, ama bir Meclis araştırması kurulsa, tarihe dönük bir araştırma yapsa, bunun süresi iki artı iki aydır. Sonunda Çerkez Ethem’in ne kadar masum olduğu, milletini seven ne kadar büyük bir vatansever olduğu ve İstiklal mücadelesinde, bağımsızlık için hayatını ne ölçüde ortaya koyduğu, feda ettiği apaçık ortaya çıkacaktır. Bunu bir fikir olarak söylüyorum. Şu anda bir Meclis araştırmasından başka aklıma bir şey gelmedi.”

GÖRÜŞLER

‘Fevri ama hain değil’

Yavuz Bahadıroğlu (Tarihçi-Yazar): “Çerkez Ethem Bey fevri, mert, sözünü sakınmaz, devletin organize olmadığı dönemde isyanları o enterne etmiş. O görev ona verilmiş. İsmet Paşa, Fevzi Çakmak Yozgat isyanında ‘Devletin gücü yok, bu görevi size tevdi ediyoruz’ demiş. İsmet Paşa’nın emrine vermek istemişler, emrine girmemiş. Çünkü yanındaki kuvvetler ona ‘Baba’ diyor, sadece onun emrinde savaşıyorlar. Silahlarını devlete teslim etmiş, devlet aleyhine konuşmamıştır. Komisyon kurulması teklifini ben yapmıştım. Biz çocuklarımızı çok kandırdık, tarihsel, zihinsel anlamda. Türkiye Cumhuriyeti 100 yaşına geliyor. Çerkez Ethem’e hain dediğinizde de vatansever dediğinizde de Cumhuriyet’e bir şey olmaz. Ama artık bazı kişilerin itibarlarını iade etmek gerekiyor. Benim ulaşabildiğim kaynaklar vatan haini olmadığını gösteriyor. Yunan’a sığınmak zorunda bırakılmış, kendi canını ve yanındakilerin canını kurtarmak için.”

‘Yunan’la işbirliği yaptı’

Doç. Dr. Şaduman Halıcı (Anadolu Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi): “Çerkez Ethem’in birbirinden farklı iki hayatı var. 1921 Eylül’üne kadar Anadolu mücadelesine destek vermiş, ayaklanmaların bastırılmasında büyük rol oynamış. Bu tarihten sonra sadece kendisi değil, Demirci Mehmet Efe gibi Milli Mücadele’nin önemli isimlerini de TBMM’ye karşı isyana teşvik etmiş. Asıl önemli olan ayaklanması, Uşak’taki Yunan komutana haber vermiş olmasıdır. Ardından da Yunanlılar İnönü’ye Eskişehir’e yönelik harekâta başladıklarında Ethem de Kütahya’da TBMM ve ordularına karşı savaşa başlamıştır. İsmet İnönü zaferi kazanıp Yunan’ı geri attıktan sonra Ethem ve kuvvetleri üzerine yürümüş, kuvvetlerin bir kısmı dağıtılmış, Ethem, Tevfik ve Reşit adlı kardeşleriyle birlikte Yunanistan’a sığınmıştır. Türkiye arşivlerindeki belgeler böyle söylüyor. Ethem’in vatana ihanet etmesi yurtdışına çıktıktan sonra da sürmüştür. Vatan haini mi değil mi Türk halkı karar verecek.”