Uzayda Mısır çağı
Işık kirliliği olmayan karanlık bir gecede takımyıldızlar arasında mitologya gezintisi yapabilirsiniz. Roma tanrılarını göremezsiniz ama güneş sisteminde var olduklarını bilirsiniz Mars ve Jüpiter'in. Şimdi kuyrukluyıldıza iniş serüveniyle yeni bir mitos çağı açılıyor; Rosetta, Philae (Filai) ve Agilkia. Hepsi Antik Mısır'dan. Aynı Antik Yunan gibi sonsuz mitos kaynağı bir coğrafyadan
AYŞE ÖZEK KARASU / HT PAZAR
Büyük Ayı ve Küçük Ayı hep orada durur ama göklerin en hazin hikâyesidir Kallisto ile oğlu Arkas’ınki. Tragedya yazarları hikâyeyi farklı farklı anlatsa da, başı ve sonu aynıdır. Sürekli kadın peşindeki Zeus, kaçamak yapmak için yine kılık değiştirmiş, her seferinde olduğu gibi yine Hera’ya yakalanmış ve o zamparalık yine öteki kadının felaketi olmuştur.
Kallisto ‘Güzeller Güzeli’dir, Yunanca’da adı o anlama gelir. Arkadya Kralı’nın kızı ve bakire tanrıça Artemis’in av arkadaşıdır. O kadar güzeldir ki, Zeus tutuluverir, kızı baştan çıkarmak için Artemis kılığına girer, Kallisto hamile kalır. Nehirde yıkanırken Artemis kızın artık bakire olmadığını görünce yanından kovar, Hera da ayıya çevirir. Kallisto’nun oğlu Arkas 15 yaşına geldiğinde ayıya dönüşmüş annesini ormanda avlamak üzereyken, Zeus hemen ikisini alıp gökyüzündeki yıldızlar arasına yerleştirir. İntikam ateşiyle tutuşan Hera, tanrı Okeanos’tan “ana-oğulun bir daha asla deniz suyunda yıkanmamasını” ister. İşte bu yüzden Büyük Ayı ve Küçük Ayı hiç batmaz, ufuk çizgisine değmez.
Kuzey yarıkürede gözden hiç kaybolmayan, ama en parlak zamanını bahar aylarında geçiren iki takımyıldıza Antik Yunan’da yakıştırılan mitos budur. Ufka hiç yaklaşamamalarının nedeni ise aslında kutba yakın olmalarıdır.
İnsanoğlu uzay maceralarına atılırken hep mitologyanın sonsuz kaynaklarından ilham almıştır. NASA’nın, insanlığı ay yüzeyindeki ilk büyük adıma taşıyan Apollo 11’den önceki Mercury ve Gemini insanlı uçuş projelerinde de hep mitos izleri vardır. Serüven tek kişilik Mercury kapsülüyle başlar. Yunan Mitolojisi’ndeki haberci tanrı Hermes’in Roma’daki karşılığıdır Merkür. Gemini (İkizler) projesi de adını Olympos-Hades diyarından alır. Bir başka hazin hikâyedir. Hayatlarını yarı yarıya bölüşen Kastor ve Polluks kardeşler arasındaki sevginin gökyüzündeki nişanıdır ikiz yıldızlar. Kış ortalarında çok parlak görünürler.
Daha yakın zamana gelince, uzay mekiklerinden birinin adı Atlantis’tir. Titan soyundan Atlas’ın hükümdarı olduğu efsanevi kayıp ada Atlantis. “Astronot” ve “Kozmonot” sözcüklerinin atası da “Argonot”tur. Hani şu Altın Post’un peşine düşen Argonot’lardan türetilmiştir uzay yolcularının unvanı.
Ve güneş sistemindeki gezegenlerin adı, tanrıların Roma Mitolojisi’ndeki adından gelir. Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve diğerleri. Kallisto aynı zamanda Jüpiter’in 4 Galile uydusundan biridir. Aynı Io, Ganimed, Europa gibi. Hepsi de Zeus tarafından baştan çıkarılmış mitolojik figürlerdir. Sonsuza kadar onun çevresinde döneceklerdir.
DEŞİFRE MİSYONU
Şimdi insanoğlu, dünyadaki yaşamın sırlarını çözmek üzere yeni bir uzay macerasına atılıyor. Ama bu sefer esin kaynağı Yunan Mitolojisi değil; Eski Mısır. Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın Rosetta operasyonunu günlerdir okuyoruz. Hedef, dünyamıza su ve hayat kuyrukluyıldızlardan mı geldi, güneş sisteminin kökeni nedir, onları bulmak. Mesele esrar çözmek, bir şeyleri deşifre etmek olunca, misyon için en uygun isim “Rosetta” oluyor haliyle. Çünkü Rosetta yazıtı, eski Mısır hiyerogliflerinin çözülmesini sağlayan metin. 1799’da Mısır’da Fransız askerleri tarafından bulunup İngilizlere teslim edilen Rosetta Taşı, M.Ö. 196 yılına ait. Siyah bazalt taşın üzerinde Eski Yunanca, Eski Mısır’da halk dili olan Demotik ve Hiyeroglif yazıları var. Üç metnin de aynı olması, hiyeroglifin çözülmesini sağlamıştır. Taştaki metin, çocuk firavun Ptolemy’nin rahip isyanını nasıl bastırdığını, tutukluları serbest bırakıp, vergileri azalttığını anlatır uzun uzun.
Rosetta uzay aracının 67P/ Çuryumov–Gerasimenko kuyrukluyıldızına indirdiği Philae’nin (Filai) adı da deşifre misyonuna uygun. Philae; kardeş kurbanı tanrı Osiris’in kabri olduğuna inanılan ve karısı tanrıça İsis’e adanmış tapınağın bulunduğu Nil Nehri üzerindeki bir ada. Bu adadaki bir dikilitaşın üzerinde Yunanca ve hiyeroglifle Kleopatra ve Ptolemaios’un isimleri bulunuyor ki, bu da hiyerogliflerin deşifresine yardımcı oluyor. Şimdi de kozmik hikâyemizdeki esrar perdesini aralamaya yarayacak Philae.
Ve Agilkia; o da kuyrukluyıldızda Philae’nin indirildiği yere verilen isim. Agilkia da Nil’de bir ada. Assuan Barajı’nın yapımıyla sular altında kalan Philae Adası’ndaki tapınağın yeni mekânı orası. İşte uzayda Mısır çağının üç yapıtaşı...
