Günde 20 bin nefes alıyoruz. Peki ya koku?

Ekin TÜRKANTOS / HT CUMARTESİ

eturkantos@htgazete.com.tr

Gün içinde bir yerlerden geçerken eski sevgilinizin kokusunu duyduğunuz ya da bir anda aldığınız koku ile çocukluğunuza döndüğünüz oldu mu? Kendisini ‘koku müteahhidi’ olarak tanımlayan Cansu Sekular, ‘Koku Atlası’ workshop’uyla koku algımızı geliştirmeyi hedefliyor

Kokunun peşinden giden bir kadın Cansu Sekular. Bilgi Üniversitesi Siyaset Uluslararası İlişkiler mezunu. Kurumsal hayatı denedikten sonra yolu İsveç’e düşüyor. Şarap sektöründe çalışıyor. Döndükten sonra İstanbul’un iyi restoranlarına eğitimler veriyor. Bilgi’de “Koku, Kültür ve Hafıza” üzerine master tamamlayan Sekular’ın yolu bu defa da “Kokular Kitabı”nın yazarı, parfümör Vedat Ozan ile kesişiyor. Ondan çok şey öğreniyor. Final ödevi olarak da Kadıköy’ün koku haritasını çıkartıyor. Sekular, bir koku müteahhidi... “Duyularınızı eğittiğinizde farkındalık kazanıyorsunuz. Kendimi bir parfümör olarak konumlandırmıyorum. Ben koku müteahhidiyim. Kokuyla oynuyorum” diyor. Kokuyla ilgili projeler üretiyor, tematik kokular tasarlıyor, koku yürüyüşleri ve enstalasyonla koku çalışmaları yapıyor. “Koku Atlası” atölyesi de bunlardan biri... Karaköy’de bulunan Atölye İlmisimya’da gerçekleşen etkinlikte, gündelik hayatı algılarken kokunun gözden kaçan özelliklerine odaklanıyor. Deneysel çalışma metotlarıyla, körelmiş olan koku duyusunun yeniden canlandırılmasına imkân sağlanıyor.

Kokular üzerinde çalışmaya başladıktan sonra şehri hep eksik deneyimlediğini fark eden Sekular, “Günde ortalama 20 bin kez nefes alıyoruz. Hiçbir önyargınız olmadan, sadece koklayarak bir şehri deneyimlediğinizde farklı hissediyorsunuz. Bu workshop da insanların sokağa çıkarak bir kâşif gibi kokuyu deneyimlemesine dayanıyor” diyor. Atölyeye 12 kişi katılabiliyor. Atölyeye katılmadan bir gün önce alkol almamak, sabah kahvaltısını hafif yapmak gerekiyor. Ve elbette sigara içmemek ve parfüm sıkmamak... Koku almak için biraz özenli olmak gerektiğini söyleyen Cansu Sekular ile “Koku Atlası”nı konuştuk.

‘Koku Atlası’ nasıl bir eğitim?

Bir masanın etrafında toplanıyoruz. Mutfağımızdan ve parfüm dünyasından aromalar var. Burnumuz ve dilimiz tat alma noktasında birbirine bağlı. Katılımcıların gözlerini kapatıp burunlarıyla kokladıkları şeyin ne olduğunu bulmalarını sağlıyoruz. Her birimizin kişisel koku hafızası farklı. Önlerine sürekli kokular geliyor. Mesela limonun ait olduğu koku ailesine bakıp onun lezzet karşılığında nelere denk geldiğini bulmaya çalışıyoruz. Sonra sokağa çıkıyoruz.

Bu serüven sokakta nasıl devam ediyor?

Katılımcılara “Şöyle kokular bulmaya çalışın ve nerede bulduğunuzu not edin” diyoruz. Sokakların arasında dip köşe koklayıp rüzgârın yönünü tespit ettikleri bir çalışma bu. Onlar için anlamlı olduklarını düşündükleri kokuları yazıyorlar. Sonrasında herkes yaşadığı bölgenin koku haritasını hazırlayabilir hale geliyor. Ardından yeniden atölyeye geçiyoruz ve onlara bir mönü sunuyoruz. Bu yenilen bir mönü değil. Koklayarak, yediklerini hissettikleri bir ana yemeği, tatlısı olan mönü.

Koku alamayanlar oluyor mu?

Koku alamama diye bir hastalık var. Müslüm Gürses’te vardı mesela. Hepimiz koku alan bireyleriz ama koku körü gibi yaşıyoruz. Bu bizi bilinçsizce etkiliyor.

Bu projenin amacı ne?

Anne karnında ilk gelişen duyu, koku dediğimiz şey. Ve hayatımızı ciddi şekilde etkiliyor. Duygusal bir kodlaması var. Hiç beklemediğiniz bir anda eski sevgilinizin kokusu burnunuza gelebiliyor ya da bir kokuyla çocukluğunuza gidebiliyorsunuz. Bu bir kolektif hareket. Asıl istediğim şey, İstanbul’un gerçek koku haritasını bir parfümörün gözünden değil, yaşayan insanlarla hazırlamak.

‘Çoğu kişi ten kokusunun farkında değil’

Katılımcılar daha çok ne gibi kokular alıyor?

Karaköy bölgesinde yemek kokuları fazla. Sosisli ve balık kokusu ile çimento kokusu var. Sokakta yürüyen birinin parfümünün limonsu mu yoksa odunsu mu olduğunu hemen anlıyorlar. Böyle büyük ve hava akımının net bir şekilde dolaşamadığı şehirleşmelerde parfüm sürmek ile sıkmak arasındaki farkı karıştırıyoruz. Çoğu kişi ten kokusunun farkında değil.

En güzel kokuları nerelerde alabiliriz?

Antalya’da turunç, Adana’da portakal çiçeği... Mayıs başı Isparta gül, lavanta ve meşe yosunu kokar. Adaya gittiğinizde kokular değişir. Mısır çarşısı ve baharatçılar çok zaman harcanacak yerler. Koku, anı demek. Kokuyu ilk hafızamıza nasıl kazıyorsak öyle kaydediyoruz. Annenizin size hamileyken nasıl beslendiği bile etkili. Çünkü gen yapısı ve kod transferiyle bunları alıyoruz.

Kadıköy koku haritası

Kadıköy’ün koku haritası için gün içinde insanların yoğun olduğu saatlerde, çöp toplanma saatlerinde ve gündoğumunda elinde kağıt ve kalemle Kadıköy sokaklarını dolaşmış Cansu Sekular. İnsanlarla konuşmuş. Ve bazı bölgelerde kokuların kaybolduğuna şahit olmuş.

Rıhtım: Egzoz, gece köz, duman, yemek.

Balık Pazarı: Balık, gıda. Akşam kan kokusu hâkim.

Moda Caddesi: Dondurmacıya kadar kedi çişi ve mama kokusu baskın.

Sahil: Mürekkep kokusuna benzer bir koku hâkim, ıslak mukavva, karton kokuları.

Moda: Nargile kokusu.