Saatlerin jeopolitiği

MUSTAFA ALKAN/HT PAZAR

Saatleri ileri-geri alma uygulaması dünyada adamakıllı demode oldu. Artık saatleriyle hiç oynamayan ülke sayısı çoğunlukta. Türkiye, ticaretinin yarısından fazlasını yaptığı Avrupa ile uyumunu bozmamak için uygulamayı sürdürüyor. Ama üzülmeyin, saatleri ileri-geri sarmayan ülkeler de benzer kaygılarla saatlerini 'doğal zaman'a aykırı biçimde ayarlıyor. Hangi ülke hangi saati seçmiş, bir göz attık...

BU HAFTA HAVA NASIL OLACAK?

NEDEN DEĞİŞTİRDİLER?

SAVAŞ ZORUYLA

Avrupa'da 2'nci Dünya Savaşı öncesi neredeyse her ülke başka saat uyguluyordu. Üstelik saat farkları öyle 1'er saat değildi. Mesela Hollanda'nın saati İngiltere'den yarım saat ileriydi. Alman işgali bu durumu değiştirdi. Naziler işgal ettikleri ülkelere Almanya saatini empoze etti. Müttefikleri İspanya ve İtalya'da Almanya'ya uydu. Savaş bitiminde kimse eski saate dönemedi. İspanya, İngiltere ile aynı zaman diliminde olmasına rağmen AB pazarını gözeterek saatini değiştirmedi.

LİDER KAPRİSİYLE

Rusya'da Devlet Başkanı Dimitri Medvedev 2011'de ülkenin saatini yaz saatinde bıraktı, 11 saat diliminden 2'sini sildi. Bazı bölgelerde halkın güneşin saat 09.00!da doğmasından şikâyet etmesi fayda etmedi. Vladimi Putin, tekrar devlet başkanı olunca ülkeyi kalıcı olarak kış saatine döndürdü. Silinen 2 saat dilimini de yeniden yürürlüğe koydu.

'DUYGUSAL' KAYGILARLA

Tarih çizgisi üzerindeki Samoa, 1914'te bağımsızlığını kazandığında ABD ile yakın olmayı tercih edip çizginin doğusunda kalmayı tercih etmişti. Ancak zamanla daha yakınındaki Avustralya ile daha fazla ticari ilişki geliştirdi ve 29 Aralık 2011'de tarih çizgisinin batısına geçti. Samoalılar 30 Aralık'ı hiç yaşamadı. Samoalılar, şimdi konuşulan Amerikan Samolılarla aynı günü hiç yaşamıyor.

EKSEN FARKIYLA

Coğrafı uzaklıkları çok az ama Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan 3 farklı saat uyguluyor. Türkiye'nin Gürcistan ile 1 saat, Azerbaycan ile 2 saat farkı var. Azerbaycan Rusya, Türkiye ile Gürcistan ise Avrupa ile saat farkını düşük tutmayı tercih ediyor. Rusya'ya tek taraflı olarak katılan Kırım'ın ilk düzenlemelerinden biri, saatini Moskova saatiyle eşitlemek oldu.

TURİZMCİLERİN ZORUYLA

Meksika'daki 3 saat dilimine 1 Şubat'ta bir yenisi eklendi. Turizm merkezi Cancun'a sahip Qintana Roo Eyaleti, "turistlere daha fazla güneşlenecek zaman bırakmak için" saatini Meksika City saatine göre 1 saat ileriye aldı. Aynı gerekçeyle Küba'nın kuzeyindeki Turks&Caicos Adaları da saatini 1 saat ileriye alacağını açıkladı.

24 ZAMAN DİLİMİNDE 37 FARKLI SAAT VAR

Teorik olarak dünyanın 24 farklı saat dilimi uygulaması gerekiyor. Buna güneş saati deniyor. Ama bir sorun var. Ülkelerin sınırları çoğunlukla birkaç saat diliminde uzanıyor. Ülke sınırlarında farklı saatlerin uygulanmasının pratik zorlukları, tek saat uygulamasını teşvik ediyor. Dahası ülkeler de alışveriş yaptığı, stratejik ortaklık geliştirdiği, geleni gideni çok ülkelerle aynı saati veya saat farkını azaltmak için farklı saatler uyguluyor.

KARSLI GÜNEŞİN 2 SAAT GERİSİNDE

Ülkelerin tek saat uygulaması, birçok yerde insanların güneş saatine göre çok iler ve geri yaşamasına neden oluyor. Nitekim Türkiye'nin batısı güneş saatine göre yaşanırken, doğusunda aynı durum söz konusu değil Kars'ta güneş İstanbul'a göre 2 saat önce doğuyor ama yelkovan ve akrepler aynı sayıları gösteriyor. Bu durumun vücut saatine olumsuz etkileri olduğu ileri sürülüyor.