Reklam canavarları

Ayşe ÖZEK KARASU/HT PAZAR

Bizim Ekonomi’den Rahim Ak araştırdı, “Vergi kaçağını ‘like’ ediyormuşuz” diye yazdı. Mesele, ünlülerin sosyal medya hesapları ve bu hesaplardan yayınladıkları ürün reklamları.

Şimdi, bu reklamlar ajans aracılığıyla değil, tamamen kayıtdışı yapılıyor. Oysa geleneksel medyadaki reklamın vergisi kesiliyor. Rahim’in yazdığına göre Maliye takipte, yakında ünlülere ceza da gelebilir. Peki ne yapılması gerekiyor? Bir kerelik paylaşım 23 bin lirayı aşmıyorsa, parayı veren yüzde 10 vergi kesintisi yapmalı. 23 bin lirayı aşıyorsa, yılda birden fazla reklam yapıldıysa, ünlünün kazancını beyan edip yüzde 15-35 arası gelir vergisi ödemesi gerekiyor. Reklamlarda aksesuvardır, kozmetiktir, oteldir her şey var. Başrollerde Demet Akalın, Burcu Esmersoy ve diğerleri. Bir ürün paylaşımı için 8 bin lira gibi meblağlar dolaşıyor piyasada.

Aynı markaların Amerika piyasası ise daha yüksek. Tek twit’le 20 bin dolar kazanan Kim Kardashian bahsine girmiyorum. Moda-stil blog’uyla sükse yapıp, Instagram’da takipçi sayısını artırarak şöhret olan sıradan genç kızlardan söz ediyorum. Şimdilik bir numarada görünen New York’tan Danielle Bernstein. Kendisi 22 yaşında, blog’unun adı We Wore What ve ajansla çalışıyor.

Kız ünlü bir Amerikan kadın dergisine yaptığı işin girdisini çıktısını anlattı, hem de başka blogger’lardan görüş alınmamak kaydıyla anlattı. “Adımın bir arada anılmasını istemediğim bazı rastgele isimler var” diye üst perdeden konuşarak.

Her bir sponsorlu içerik için “Next Models” ajansının ücret tarifesiyle 5-15 bin dolar arasında para alıyormuş. Meblağ, anlaşmanın kapsamına göre iniyor ya da çıkıyor. Bir marka uzun vadeli ya da birden fazla Instagram fotoğrafı için anlaşma yapıyorsa fiyat yükseliyor. “Her şey pazarlığa tabidir, ne de olsa Yahudi’yim” diyor gülerek. Firmalar, aynı zaman diliminde rakip markaların görünmemesini şart koşuyor.

İsmi lazım değil, ünlü bir kozmetik firmasından aldığı rakam 15 bin dolar; Bernstein’ın yüzünde fondötenli sabah tazeliğini yansıtan fotoğrafın bedeli bu. Virgin otellerine de tarife aynı. Chicago’daki otelin açılışında, patron Richard Branson’la poz veriyor, bedeli yazılıyor. Project Runway’i izlerken çekilmiş fotoğrafını paylaşıyor, onun için de para alıyor.

Dergideki röportajın yayın tarihi 20 Mayıs. Bernstein, “992 bin takipçim var. 1 milyon takipçiye ulaşınca fiyat artacaktır. 10-15 günü bulur” diyor. Instagram’daki @weworewhat hesabına bakıyorum, 10-15 gün beklemeden 2 günde 1 milyon takipçiye ulaşmış bile. Tahminlere göre 6 milyon takipçiyi bulduğu zaman fiyatı 100 bin dolara kadar çıkabilir. Kız şimdiden 6 haneli birikime ulaştığını söylüyor, yatırım yaptığını anlatıyor.

MİLYAR DOLAR

Peki Instagram ekonomisinin hacmi ne kadar olabillir? Piyasa tahminlerine göre moda ve kozmetik markaları Instagram sponsorluklarına yılda 1 milyar dolar harcıyor. Ve bu daha başlangıç. Ancak bir sorun var: Tüketici hakları ne olacak? Uzman yayınlarda çıkan yorumlara göre sosyal medya reklamcılığı Amerikan Federal Ticaret Komisyonu’nun (FTC) kurallarıyla pek de uyumlu değil. Çünkü FTC, “Tüketici, karşısına çıkan on-line içeriğin reklam olduğunu bilmeli” diyor. Ancak editoryal içerikle sponsorlu içerik arasındaki fark her zaman anlaşılmayabiliyor. “FTC’nin piyasaya el atması yakındır” görüşü ileri sürülüyor. Hani biraz suç duyurusu gibi.

Bu bağlamda bakınca blog’cuların paylaştığı fotoğraflar tüketici hakları bakımından aslında son derece masum. İngiltere’de geçenlerde tuhaf bir reklam travması yaşandı. “Persona Synthetics” diye bir marka ortaya çıktı, Regent Street’te dükkân açtı, vitrine robotlar yerleştirildi. Geçenlere mimik yapan robotlar. “Sentetik insan robotlar her işinize bakacak” diye “gerçekten” sanal bir internet sitesi, sosyal medya hesapları da açıldı. #Humans etiketiyle fırtınalar esti, millet meraktan çatladı. Sonunda çıka çıka, Channel 4 Televizyonu’nun yeni dizisi “Humans”ın reklam kampanyası çıktı. Herhalde asparagas reklamın bu kadarı görülmedi