‘Ölümler insanları birbirine kenetler’

Sema EREREN/ GAZETE HABERTÜRK- PAZAR

Dünyanın en iyi üniversiteleri arasında sayılan California Üniversitesi, Los Angeles (UCLA) Antropoloğu Prof. Dr. Alan Page Fiske, Bilgi Üniversitesi’nde konuşma yapmak için İstanbul’a geldi. Hazır gelmişken ünivesite kampüsünde yakaladığım Fiske ile terörü, kadına şiddeti, toplumsal kutuplaşmayı ve insanın değişen doğasını masaya yatırdık.

Geçmişten günümüze insanın özünde ne değişti?

Dünyanın her noktasında ne olduğuna dair bilgimiz oluyor ki bu denli kapsamlı bir haberdarlık hiçbir zaman mümkün olmamıştı. Üstelik sadece haberlerden ibaret de değil bunlar; Youtube videoları, kişisel bloglardan ve pek çok yerden bilgi akıyor. Özetle insanın farkındalığı arttı... Kendi gözleriyle türlü mecralardan gördüğü sorunlara karşı insan daha duyarlı. Uzakta olana da duyarlılığımız var artık. Bir de uluslararası seyahatte büyük bir artış söz konusu. Eskiden okyanus ötesi yolculuk pek mümkün değildi. Başka büyük değişimse yabancı dil konusunda bu denli bir çabanın olması. Mesela kızım Güney Afrika’da bir süre okula gitti, sonra Fransa’ya geçti. Ardından Çin, Yunanistan ve İsviçre... Her yaşadığı ülkeden tanıştığı kişiler şimdi Facebook’ta arkadaşı. Yani hâlâ hayatının bir parçası... Üstelik 6 haftada giden mektuplar aracılığıyla da değil iletişimleri.

Başka...

Pek çok kişi farkında değil ama aslında günümüzde şiddet dünya tarihinde hiç olmadığı kadar az. 30 yıl, 300 yıl ya da 3000 yıl öncesine bakın... Daha çok şiddet vardı. Gelecek için tahminim şiddetin gittikçe azalacak olması. Umarım daha barışçıl bir dünyada yaşamak mümkün olur. Son olarak, eğitim düzeyi tüm dünyada arttı.

Bugünün dünyasında insanlığın karşılaştığı en büyük sorun ne?

Pek çok tehlike var. Bana kalırsa en mühimi çevresel sorunlar... Ozon tabakasının git gide incelmesi, küresel ısınma ve diğerleri. n Politik otoritenin toplum üzerinde etkisi nedir? Türkiye’deki toplumsal kutuplaşma için ne söylersiniz? Türkiye’deki siyasal konulardan uzağım, yorum yapmak istemiyorum. Ancak politik otorite genel olarak toplum içinde koordinasyon sağlamalı; demokrasiler toplumdaki düzen için her daim politik otoriteye ihtiyaç duyar. Ama bu otoritenin sınırlandırılması gerekli.

Şiddet üzerine epey araştırmanız var. Türkiye’deki en büyük meselelerden biri de kadına şiddet. Bu sorunun önüne nasıl geçilebilir?

Tarih boyunca kadına şiddet hep büyük sorun oldu ve olmaya da devam ediyor. Şiddetle ilgili bu yıl bir kitap yayımladık. Şiddete başvuran insanlar incelendiğinde pek çoğunun uyguladıkları şiddetin, yapmaları gereken şey olduğuna inandıklarını gördük. Şiddetin daha az olduğu bir dünya istiyorsanız, önce ahlaki yargı ve düşünce biçimi değiştirilmeli. Ebeveyni tarafından dövülen çocuk büyüdüğünde o da eşini dövüyor. Önceden ebeveynlerin de okulların da çocuğu eğitmek için başvurdukları yol şiddetti. İnsanları yaptıklarının gerçekten yanlış olduğuna inandırmalı.

İnsan doğasını birini yaralamaya ve öldürmeye iten şey ne?

Yine aynı mantık. Yaptıkları şeyin doğru olduğuna olan kanaatleri ve inançları bunu yapmaya itiyor. İlişkileri nasıl istedikleri boyuta getireceklerine dair inançlarını değiştirebilirlerse, kültür değişir ve gerekli yolun bu olmadığını anlarlar.

Türkiye başta olmak üzere dünyanın her yerinde, mesela Paris’te gerçekleşen kanlı terör saldırılarının ardında yatan sebep nedir?

Terör konusunda uzman değilim, ama genel bir yanıt vermem gerekirse, terörizmin altında yatan motivasyon, bu kişilerin istediklerini elde etmek için kullanmaları gereken yöntemin bu olduğuna inanmaları...

‘YABANCILARA KARŞI BİLE DUYARLILIK ARTAR’

Dünyayı sarsan bu durumlar psikolojimizi nasıl etkiler?

Deprem, terör saldırısı gibi durumlarda en belirgin şey insanların birbirlerini daha çok umursamaya başlamaları... Mesela bakın, Paris’e dünyanın her yerinden destek yağdı. Kalacak yere mi, yiyecek yemeğe mi ihtiyacınız var, her şey size dünyanın dört bir yanından yağıyor. Yani terörist saldırılarından ve diğer felaketlerden sonra ölümler dünyada insanları daha çok birbirine kenetler, seferber eder. Üstelik sadece yakınımızdakilere de değil; yabancıya karşı bile duyarlılık artar...

Suriyeli mülteciler başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin pek çok yerinde adaptasyon sorunu yaşıyor. Bu konuda ne söylemek istersiniz?

2 milyondan fazla kişinin her şeyini geride bırakarak başka bir ülkeye göç etmesi, o ülkenin kaynaklarını paylaşmaya çalışması zor bir durum ve baş etmesi güç sonuçlar doğurması normal. n Son olarak, dijital devrimden sonra nasıl bir sürece girdik? Birbirimizin yüzüne bakmak yerine akıllı telefonlarımızın ekranına bakmayı tercih ediyoruz artık. Diğer yandan şimdi Türkiye’deyim dün kızımı Skype’tan aradım ve aynı şekilde binlerce kilometre öteden oğlumla konuştum. Sosyal medya olmasa ne yapardım? Mektup yazıp haftalarca cevap almayı mı bekleyecektim! İlişkilerimiz böylelikle kesintiye uğramıyor...