Gökyüzümüz artık kararmıyor

Nagihan ALAN / GAZETE HABERTÜRK

İstanbul’un hava ve gürültü kirliliğini bugüne dek çok kez gündeme getirdik ama bir diğer önemli sorun da metropolleşmenin beraberinde getirdiği ışık kirliliği. Yapılaşma ile beraber hemen her binanın dış cephesi son dönemde kendini gösterme yarışına girdi. Sadece binalar da değil. Kafeler, gece kulüpleri, lazerler ve dahası. Henüz ışık kirliliğini bir kirlilik kategorisine koymayan yönetimler bu konuda halihazırda bir çalışma yapmamış. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı Meryem Kayan henüz konunun ciddiyetini algılayamadığımızı ve ışığın bir kirlilik oluşturabileceği algısına sahip olmadığımızı söylüyor. Kayan, “İlçeler ne kadar ışıklı olursa o kadar güzel olacağı yönünde yanlış bir algı var. Kentleşme sürecinin bir parçası da estetik ve sağlıklı düzeydeki ışıklandırmalardır” diyor.

ŞİŞLİ HİÇ KARARMIYOR

Uluslararası Karanlık Gökyüzü Derneği’nin (International Dark-Sky Association) ölçüt aldığı, astronomların kullandığı SQM Gökyüzü Kalite Ölçümü sistemine göre NASA’nın hazırladığı ışık kirliliği haritasında İstanbul’un gökyüzü neredeyse artık hiç kararmıyor. İnternet ortamında online olarak incelenebilen haritada İstanbul Türkiye’nin en fazla ışık kirliliğine sahip şehri olarak görülüyor. Haritada gece en şiddetli ışık kirliliği ise 454.50’lik değeriyle Şişli’de görülüyor. Meryem Kayan önemli bir noktaya temas ediyor, “En şiddetli ışığın Şişli’de olma nedeni rezidanslar. MaslakŞişli bölgesinde hemen hemen tüm rezidanslar ışıklandırılmış. Bunun İstanbullular üzerinde ciddi sorunlar oluşturabileceği görülmüyor. Gece ve gündüzümüz karıştı. Gerginliğimizin en büyük nedeni de bu. Ne sessizliği ne de karanlığı bulamıyoruz.”

‘DISNEYLAND’A DÖNÜŞÜYORUZ’

“Belediyeler bu konuyla ilgili henüz bir çalışma yapmadı” diyen Kayan, ışık kirliliğinin mevzuatta bulunmadığını söyleyerek, “Büyükşehir Belediyesi tarihi binaların ışıklandırma çalışmalarının dizaynı konusunda bir dizi önlem aldı. Işığın rengi, yönü, şiddeti ayarlandı. Ama bununla sınırlı. Kent için genel bir ışık planlaması şart” diyor. Artık bir Disneyland’a dönüşmeye başladığımızı söyleyen Kayan, “İstanbul’da karanlığı unuttuk. Işık kirliliği için mevzuat şart” diyor.

YILDIZLAR YOK OLDU

Işık kirliliğinin aynı zamanda kültürel bir kayıp yaşattığını söyleyen Meryem Kayan, “İstanbullu çocuklar gökyüzü hikayesi kuramıyor, samanyolunu göremiyor. Kuyruklu yıldızlar hakkında bir fikirleri yok ancak kitaplardan görebiliyorlar. Kentleşme politikası, ışıklandırma çılgınlığı gözden geçirilmeli” diyor. Işık kirliliğinin sağlığı da olumsuz etkilediğini söyleyen Kayan ekliyor, “Fazla ışık akşam serinlemesi gereken yer kabuğunu serinletmiyor. Doğal dengeyi bozuyoruz. İnsanlar için de bu böyle. Işıklı ortamda uyumak uyku düzenini bozuyor stres yaratıyor.”

SİLUETİ DE KAYBETTİK

Gece ışıklandırmalarla birlikte artık tarihi İstanbul silueti de kaybolmuş durumda. Yapılaşma ile birlikte kentte bozulan siluetin ışıklandırma ile birlikte artık neredeyse hiç seçilmediğini söyleyen Kayan, acilen ışıklandırma düzenlemesi yapılması gerektiğini belirtiyor.

TOKYO DÜZENLEME YAPIYOR

“Uzaydan bakıldığında Tokyo ‘Işıklarıyla uzaydan görülebilen bir şehiriz’ diye övünürdü. Artık onlar da bu durumun bir sorun haline geldiğini gördü ve ışık miktarını kent genelinde azaltabilmek için çok ciddi çalışmalar başlattı.”

NASIL ÖLÇÜLÜYOR?

Sky Quality Meter (SQM) yani Gökyüzü Kalite Ölçme sistemi astronomların gökyüzü parlaklığını ölçmek için kullandığı, değerlerinin uluslararası geçerliliğe sahip olduğu bir sistem. Buna göre bir şehir ve bölgede ölçülen ışık değeri SQM değerleriyle karşılaştırılarak o bölgenin ne kadar ışık kirliliğine sahip olduğu ortaya çıkarılıyor. Buna göre 40.0 değerinden büyük ışık değeri ölçülen bölgeler şiddetli ışık kirliliğine maruz kalmış oluyor. İdeal değer ise karanlığını koruyabilen 0.25 ve altı değerler.