Hititler 4000 yıl önce Anadolu'da ne yedi?

Ekmek, tıpkı günümüz Anadolu’sunda olduğu gibi, eski Anadolu insanı için de yemek içmekle, yani karın doyurmakla eş anlamlıdır. Hitit insanının temel besin maddesinin ekmek ve sudan ibaret olduğu, sayısız metinlerden anlaşılıyor.

Literatürde Hititçenin çözülmesinde büyük rol oynadığı varsayılan “Ve ekmeği yiyiniz, suyu da içiniz!” (NINDAanazzasteni watar-a ekutteni) şeklindeki, ilk Hitit kralı 1. Hattuşili’nin askerlerine verdiği emir önemlidir. Hititçe metinlerde geçen 180’e yakın ekmek, pasta, börek ve un mamullerinin adı vardır.

Bunlar metinlere geçebilen isimler. Hititlerde ekmekler belirli geometrik şekiller, büyüklük, ağırlık, ait olduğu bölge, içerdiği maddeler ve yapılış tekniğine göre isimlendirilirdi. İnce ekmek (yufka), kalın ekmek (somun), küçük ekmek (çörek), balık şeklinde ekmek, sıcak ekmek, tatlı ekmek, buğday, çavdar ve arpa ekmeği, mayalı ekmek, mayasız ekmek, asker ekmeği, kurban ekmeği gibi.

BAYRAMDA SOĞUK ET

Sığır, koyun, keçi, kümes ve av hayvanları... Hititler günümüzde olduğu gibi sadece sığır, koyun, keçi ve farklı olarak bir de çok az miktarda domuz eti yemekteydiler. Hititlerin yüzde 30 oranında büyükbaş hayvan ve yüzde 70 oranında da küçükbaş hayvan tükettikleri bilinmektedir.

- Süt ve süt ürünleri: Hititler beslenmelerinde süt ve süt ürünlerini kullanıyor, etlerin yanında hayvan sütünden, süt ürünlerinden, peynir, tereyağı ve lordan yararlanıyorlardı.

- Tahıllar ve tahıl ürünleri: Hitit insanının temel besin maddesinin ekmek ve sudan ibaret olduğu, sayısız metinlerden anlaşılıyor. Hititçe metinlerde, 180’e yakın ekmek, pasta, börek ve un mamullerinin adı var.

- Sebze ve meyveler: Hititler döneminde kullanılan meyveler, tarla ve bahçe bitkilerinden; buğday, arpa, fasulye, kır fasulyesi, bezelye çeşitleri, kendir, mercimek, burçak, soğan, pırasa, lahana, sarımsak, acı sarımsak, kimyon, susam, üzüm, hurma, elma, alıç, kayısı, Antep fıstığı, üzüm, fındık, kiraz, muşmula, nar, zeytin, salatalık ve isimleri henüz tercüme edilmemiş birçok bitki bilinmektedir.

- Yağ ve şekerler: Hititlerde zeytinyağı, susam, ceviz, badem, keten, fındık, fıstık ve bir kaç çeşitli yağ türleri elde ediliyordu. Pekmez ve bal ise kullandıkları şekerlerdi.

Yağ elde edilen bitkiler arasında Ege ve Akdeniz dünyasının vazgeçilmez bitkisi zeytinin çok önemli yeri vardı. Zeytinyağı herhalde başka kültürlerde olduğu gibi aydınlatmada da kullanılıyor olmalıydı. Ancak zeytin Orta Anadolu’ya tamamen yabancıdır ve tıpkı nar gibi, zeytin ve zeytinyağlı yemeklerin adı geçtiğinde Hitit mutfağı değil, Suriye ve Kizzuwatna, yani Çukurova mutfağı akla gelmelidir.

Aksi takdirde, ithal edilmiş bile olsa zeytin çekirdekleri kazılarda bulunmalıydı. Bu yağlar yemeklere konulduğu gibi, içine ekmek bandırılarak yeniyordu. Çünkü elimizde “Ekmeği yağa bandırmak” anlamında bir fiil bulunmaktadır: Suniya. Çok fazla yağ kullanılarak yapılan bir çorba da çok değerliydi ve özellikle krallara sunuluyordu.

Yağlar, madeni tanrı heykellerinin paslanmasını önlemek için de kullanılıyordu. Hititlerde yemeklerin tarifleriyle alakalı metinlere rastlanmamaktadır. Ancak bazı ritüel metinlerinde ne yediklerini yazmışlardır. Örneğin, bir ölüm ritüelinde “dannas ekmeği ve her biri bir avuç olan üç adet tatlı ekmek” ifadesine rastlanmaktadır. Ya da An.Tah.Sum bayramı metin çevirilerinde etin soğuk olarak da tüketildiği belirtilmiştir.

BALLI ZEYTİNYAĞI

- Malzemeler: Bir ölçü bal, bir ölçü zeytinyağı.

Yapılışı: Bal ve zeytinyağı karıştırılır, hazırlanan et yemekleriyle yahut ekmeklerle tüketilir. Hititler bal ve zeytinyağını tanrılarının ağızlarına sürüyorlar ve onlara göre bunu yapınca tanrıları da onlara iyi şeyler söylüyor.

NINDA.GUR.RA

- Malzemeler: Tam buğday unu ya da antik buğday unu, peynir, kuru incir, zeytinyağı, su ve kaya tuzu.

Yapılışı: Az ölçüde buğday unu sıcak suyla harmanlanıp akşamdan mayalanması için oda sıcaklığında bekletilir. Bir gün bekledikten sonra tekrar un ve su katılarak ekmek hamuru hazırlanır. Zeytinyağı, peynir ve incir eklenip nemsiz fırında pişirilir.

HAPPENA

Güveçte ya da açık ateşte pişirilmiş koyun eti. Koyun eti koyun yağıyla açık ateşte pişirilir. Bunun yanı sıra toprak kaplarda da pişirildiği ve üzerine yenilirken ballı zeytinyağlı sos döküldüğü sanılmaktadır.

- Malzemeler:Yarım kilo kuzu kuşbaşı, 100 gram kuyruk yağı, 5 yemek kaşığı bal, 5 yemek kaşığı zeytinyağı.

Yapılışı: Kuşbaşı doğranan etler şişlere saplanır ve ızgarada pişirilir. Servis yapılırken üzerine ballı zeytinyağı dökülerek tüketilir.

SOĞUK ET

An.Tah.Sum bayramında aşçıların soğuk et dağıttıkları Hitit metinlerinde geçmektedir.

- Malzemeler: Bir kilo dana bonfile, 1 bardak zeytinyağı ve kaya tuzu.

Yapılışı: Etin etrafı tuzla kaplanır. Zeytinyağı toprak kaba boşaltıp kızdırılır ve içine tüm halde et konulur. Dışı yanana kadar kızartılır. Soğutulup dilimlenerek yenilir.

Ömür AKKOR / HT PAZAR