Siber aylaklar

Tatil dönüşü tam çalışmaya başlayacağım, önceki gece baktığım, almaya niyetli olduğum ceket yandan fırlıyor. Bana kendini hatırlatıyor, adeta aklımı çelmeye çalışıyor. “Fırsatı kaçırma, al” diyor.

Özellikle de uzun tatil dönüşlerinden sonra işle alakasız yerlere dalıp giderken buluruz kendimizi. Çalışmaya direnir, işleri erteler, ödev yapıyormuş numarası yapan öğrenciler gibi masa başında çalışıyor görünür ama çalışamayız. İş saatlerinde sanal ortamda kaytarmabahanelerimiz bitmek bilmez...Acil olmayan faturaları öder, çok lazımmış gibi akşam yapacağımız yemeğin tarifini arar, haftalar olan doğum günümüzü nerede kutlayacağımızı araştırır, alışveriş sitelerine göz atar, Facebook’ta kaç beğeni aldığımızı kontrol eder, hatta işi abartıp önümüzdeki senenin tatil planlarını yapar, hafta sonu izleyeceğimiz filmi bilgisayarımıza indiririz.HT Pazar'dan Sema Ereren haberi...

“Siber aylaklık” ya da “sanal kaytarma” kısaca iş saatlerinde internette sörf yapmak olarak tanımlanıyor. Aslında işinizle ilgili değilse haberlere göz atmak bile aylaklık sınıfına giriyor. İş verimini ciddi anlamda baltaladığından işverenler, özellikle son yıllarda siber aylaklığa karşı alarma geçmiş durumda. Kansas Üniversitesi’nden Joseph Ugrin ve John Pearson çalışanların işyerindeki zamanının yüzde 60-80’inin işten tamamen alakasız meselelerle geçtiğini söylüyor. İsveçli sosyolog Roland Paulsen ise, uluslararası istatistiklere göre çalışanların mesai saatlerinde işle alakasız internet sitelerinde harcadıkları vaktin ortalama 2 saat olduğunu vurguluyor. Bu arada Journal of Leadership&Organizational Studies’de yayımlanan “Siber Aylaklık ve Kişilik” raporuna göre en çok da genç erkek çalışanlar siber aylaklık yapmaya meyilli.

KENDİNİZİ BİR GÜN O KISIRDÖNGÜDE BULACAKSINIZ...

Kapasitenizi aşan şartlarda, uzun saatler çalıştırılmak, beklentinizin ya da ihtiyaçlarınızın altında maaş almak ve tatminsizlik siber aylaklığı tetikleyen sebeplerden. Bu, işverenden öç alma mekanizması olarak da düşünülebilir. “Evde vaktim yok. Olsa da yorgunluktan halim kalmıyor” diye düşünenler de siber aylaklığı kaçınılmaz olarak görüyor. Oysa bu bir kısırdöngü, mesaide özel hayata dair şeylerle ilgilenince eve iş kalıyor. Eve iş kalınca akşam kendimize özel zaman kalmıyor. Ertesi sabah işyerinde siber aylaklığa sil baştan yeniden başlıyoruz.

Dahası 7/24 erişilebilir olmak da kafa çelici. Zira kafamızı toparlayamıyoruz, odaklanamıyoruz. Sosyal medya hatta mesajlaşma programları artık iş bilgisayarımızda da mevcut. İnternet satışı yapan markaların da artması durumu tetikledi. Online indirimler fazla cezbedici, bir şey satın almasa da bakmaktan kendini alamıyor insan, baktıkça bakası geliyor. Siteler baktığımız ürünlere benzer ürünleri önümüze koyduğunda adeta hipnoz ediliyoruz. Kaytarmak kaçınılmaz oluyor.

YÜZLERCE MİLYON DOLARLIK İŞ KAYBI

İşin bir de ekonomik boyutu var. Teksas Üniversitesi’nden Doç. Dr. Matthew McCarter, siber aylaklığın dünya ekonomisini yüzlerce milyon dolarlık zarara uğrattığını söyleyen isimlerden. McCarter, “Mesela İngiltere’de çalışanlar her 10 dakikada bir Twitter ve Facebook bildirimleriyle siber aylaklık yapıyor, işe dönmeleri, konsantre olmaları en az 23 dakika kayıp yaratıyor ki bu da verimliliği ciddi oranda düşürüyor” diyor.

Peki işverenler siber aylaklık yapan çalışanlarını nasıl durdurabilir? Akla gelen ilk yol, girilen sitelere kısıtlama getirmek ama bu çalışanların girmek istedikleri sitelere erişim yolu bulamayacakları anlamına gelmez, ters de tepebilir. Kameralarla takip, girilen sitelerin takibi de başvurulan yöntemler arasında. Ancak burada önemli olan, bir nevi gözlerini korkutmak adına bu yöntemlere başvurulduğunun çalışanlara bildirilmesi. Ara sıra tamamlanan işlerle ilgili bilgi istemek de takibi kolaylaştırabilir.

Doç. Dr. Matthew McCarter ve ekibi, yaptıkları deneyde 2 metotla siber aylaklığın önüne geçmeye çalıştı. İlk metot internet erişimine büyük kısıtlama getirdi. Doğal olarak sanal kaytarma yapanların sayısı azaldı ancak verim yükselmedi, hatta ters tepti. İkinci metot ise, çalışanlara erişimin kapatılıp kapatılmaması konusunda danıştı ve sonuçta verimin yüzde 38’lere dek yükseldiği görüldü. Çalışanlar durumun kendi elinde olduğunu bildiği, işveren tarafından dayatma olmadığı için memnundu ve alışkanlıkları zaman içinde değişim göstermeye başladı. Diğerindeyse öğrenci-öğretmen ya da çocuk-ebeveyn ilişkisi gibi baskıcı bir ortam oluşmuştu. Arizona Üniversitesi’nden Jeremy Glassman ve ekibi de siber aylaklığa karşı bir sistem geliştirdi. Sistem, siteleri her zaman girilebilecek, bazen girilebilecek ve asla ziyaret edilmemesi gerekenler olarak 3’e ayırıyor. Ola ki işle alakası olmayan siteye eliniz kayarsa sistem çalışana uyarı veriyor. 10 dakika izin veriyor, ardından sizi siteden atıyor.

ARA SIRA AYLAKLIK İYİDİR

Kimi uzmanlar sanal aylaklığın iyi olduğu kanaatinde... Çünkü işe verilen molanın ardından yaratıcılığınız artar, kafanızı meşgul eden meselelerden uzaklaşmış olursunuz. Singapur’daki NUS Business School’dan Doç. Dr. Vivien Lim, “En çok stresi fazla, motivasyonu düşük olanların meyilli olduğu siber aylaklık, işe küçük aralar verildiğinden çok faydalı. İşin sıkıcılığından da kaçış yolu olarak düşünülebilir. Çalışanları özgür bırakın zamanlarını nasıl kullanırlarsa kullansınlar. Kendinize bir limit koyabiliyorsanız siber aylaklık iyidir, yeni fikirlerin ortaya çıkması için de mühim” diyor. Lim’in işverenlere uyarısıysa şöyle: Ofiste siber aylaklık yapanlar canınızı sıkmaya başladıysa iyi performans gösterenleri ödüllendirin ki kaytaranlar da teşvik edilsin.

Kaytaranlara öneriler

Sık sık kendinizi siber aylaklık yaparken buluyorsanız, işten yorulmayı beklemeden ara verin. Kendinize nasıl bir amaç uğruna çalıştığınızı hatırlatın, o gün tamamlaması gereken işleri anımsayın. Müdürünüze yol kat ettiğiniz işler konusunda bilgi verin. İş saatlerinde yapmadığınız işlerin evde geçireceğiniz zamanı baltalayacağının farkında olun. Az iş yaparsanız bir gün koltuğunuza başkalarının oturabileceğini kendinize hatırlatın. İş aralarında bölünerek yaptığınız kaytarmaları özel zamanınızda daha çok keyif alarak yapın. Tabii fatura ödemek gibi acil olanları... Uykunuzu iyi almadan işe gitmeyin, düzenli beslenin. Kendinize süreler koyun, gerekirse alarm kurun. Kendinizi siber aylaklık yaparken bulduğunuzda hemen bilgisayarınızdan uzaklaşın, kafa dağıtıcı başka şeylerle ilgilenin