Balkan Harbi'nin acı hikâyesi

Alihan MESTCİ / HT CUMARTESİ

amestci@haberturk.com

Balkan Harbi’nde Osmanlı’nın kaybı yarım milyondan fazlaydı. Kuşatma altındaki kentlerde insanlar ağaç kabuklarını kemirdi. Osmanlı İmparatorluğu’nun tek başına giriştiği son savaş olan Balkan Harbi’ndeki acılar, göç yollarında yaşanan dramlar bir belgeselle ekrana geliyor. Yönetmenliğini Cem Fakir’in, yapımcılığını Mustafa Karahan’ın üstlendiği, müzikleri Cem Özkan’a, seslendirmesi tiyatro sanatçısı Ercan Demirel’e ait TMC yapımı “Balkan Harbi/1912-1913”te, İngiltere, Fransa, Sırbistan, Arnavutluk ve Bulgaristan arşivlerinden toplanan görüntüler ilk defa ortaya çıkıyor. Tarihçilerle yapılan röportajların yanı sıra savaşın geçtiği coğrafyanın günümüzdeki hali ve bölgedeki izlere yer veriliyor. Yönetmen Cem Fakir, belgeselin detaylarını anlatıyor.

■ Proje nasıl başladı?

Amacımız Balkan Savaşı’nın 100’üncü yılına yetişmekti, olmadı. Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı’nın provası. Perspektifimiz, bu topraklarda savaşın 1912’de başlayıp ve 1922’ye kadar 10 yıl sürmesi. Balkan Harbi’ni de zaten I. Dünya Savaşı’na bağlıyoruz.

■ Belgeselde daha önce hiç ortaya çıkmamış görüntüler var. Neler göreceğiz?

İnsanların açlıktan ağaç kabuklarını kemirdikleri anlatılır. Bunun görüntüsü var. İşkodra’da bir çocuk ağaç kabuğunu alıp yiyor. Edirne düştükten sonra esirler bugünkü Kırkpınar güreşlerinin yapıldığı Sarayiçi’nde, Tunca Nehri üzerindeki bir adacıkta toplanıyor. Sefalet içindeler. Bir kısmı kamplara gönderilene kadar ölüyor. Bunun filmi var.

■ Acı verici görüntüler...

Balkanlar, Orta Asya ve Anadolu’dan sonra Türklerin 3. anavatanı. Kaybedilen her toprak göçü beraberinde getiriyor. Katliamlar bir tarafa, sadece göçün kendisi birçok insanın hayatını kaybetmesine yol açıyor. Dolayısıyla Balkan Harbi’ndeki sivillere ilişkin görüntüler en dramatik olanı.

■ Balkan Harbi’nin tarafları geçmişle nasıl yüzleşiyor?

Sivillere karşı işlenen suçlar konusunda herkes birbirini suçlamaya devam ediyor. Balkanlar’da bu algıyı kırmak çok zor. Ayrılıkların kökleri çok eskilere dayanıyor. Sırbistan’da hikâyeler yüz yıllar önceki Kosova Muharebesi’nden başlıyor. Balkan Harbi’nde o devletlerin hepsi milli devletlerini bu nefret üzerine kurmuş.

■ İzleyenler Balkan Harbi hakkında ne öğrenecek, ne hissedecek?

Bu belgeseli izleyenler, Balkanlar’da neyi kaybettiğimizi anlayacak. Hikâyenin içine girecek. Görüntüde karşılığını bulacak.

■ Üzücü olacak yani...

4-5 asırlık bir ortak yaşam alanı bozuluyor. Osmanlı, Anadolu’dan daha önce Balkanlar’da yayılıyor. Yüzünü döndüğü yer orası. Beşeri kaynağı... Avrupalılaştığı topraklar. Bunu kaybediyoruz.

■ Osmanlı’dan sonra Balkanlar’da barışın kaybolduğu söylenir hep.

Bu mevzu o kadar romantik değil. “Osmanlı gitti, barış bozuldu” diyemeyiz. Ulus devletin getirdiği şey, etnisitelere yaşam alanı tanımamak.

■ Bir sonraki projeniz ne olacak?

I. Dünya Savaşı... Çanakkale ve Sarıkamış’ın ötesine bakacağız. Osmanlı’nın savaştığı tüm cephelere giderek I. Dünya Savaşı’na bakacağız.