İster inanın ister inanmayın, sebze fiyatları 6 ayda %40 düştü
Fiyatların normale dönmesinde sebze üretiminin geçen yıl yüzde 2.6 daralmasına karşılık bu yıl yüzde 2.7 artması etkili.
Geçen yılın eylül ayında kur şokunun etkisiyle yüzde 6.30 artan ve yüzde 24.52’ye sıçrayan enflasyon bu eylülde yüzde 0.99’a ve yıllık bazda da yüzde 9.26’ya geriledi. Enflasyon 2017 başında tırmandığı çift haneli rakamlardan 2.5 yıl sonra aynı kanallarla geri dönüyor. Enflasyonun iki ay tek haneli rakamlarda kaldıktan sonra baz etkisiyle aralık ayında yüzde 12’ye kadar yükselmesi öngörülüyor. Ancak gelecek yıl enflasyonun yüzde 8.5 ile yeniden tek haneli rakamlara düşmesi Yeni Ekonomi Programı ile hedeflendi.
NASIL ARTTIYSA ÖYLE DÜŞTÜ
-Enflasyon 2017’nin ilk yarısında sebze fiyatlarıyla yükseldi, ardından yurt içi talep artışı destek verdi. Geçen yıl da kur şoku ile maliyet enflasyonu yaşandı. Bu yılın ilk aylarında sebze fiyatları yeniden başkaldırdı. Dolarla, sebzeyle ve iç talep artışıyla sıçrayan enflasyon yine doların gerilemesi, sebze fiyatlarının düşmesi ve iç talebin gerilemesiyle tek haneli rakamlara indi.
-İç talep kur, faiz ve enflasyon şoku ile geriledi. Büyüme düştü ve son üç çeyrektir Türkiye ekonomisi daralıyor. Büyümenin düşmesi işsizliği artırdı. İşsizlik artışı tüketimi düşürdü. Tüketimin azalması fiyatları frenleyici etki yaptı.
DOLAR SON BİR YILDA % 10 GERİLEDİ
-Dolar kuru aylık ortalama olarak geçen yılın eylülünde 6.35 TL idi. Bu eylülde 5.715’e indi ve yüzde 10 geriledi. Kurun gerilemesi ithalat yoluyla maliyetleri düşürücü etki yaptı. Büyük oranda ithal ettiğimiz otomotivde perakende fiyatlar son bir yılda yüzde 7.8 gerilemesinde de kurdaki düşüş etkili. Ortalama bazda kur yüzde 10, araçların satın alınması yüzde 7.8 geriledi.
ÜRETİCİ FİYATLARINDA BÜYÜK DÜŞÜŞ
-Kurdaki gerilemenin etkisiyle üretici fiyatlarında son bir yılda büyük düşüş yaşandı. Üretici fiyat artışı Eylül 2018 yüzde 10.88 artmıştı, bu eylülde yüzde 0.13 artışa indi. Yıllık bazda da yüzde 46.15’lik üretici fiyat artışından yüzde 2.45 artışa düşüldü. Bir yılda sağlanan düşüş 43.7 puan.
-Üretici ile tüketici fiyatları ile arasındaki büyük makas kapandığı gibi tersine de döndü. Eylül 2018’de üretici fiyatları tüketici fiyatlarının 21.63 puan üzerindeyken, bu eylülde 6.81 altında kaldı. Makasın tersine dönmesi tüketici fiyatları üzerindeki baskının kalktığını gösteriyor bize. Buradaki en büyük rol de döviz kurunun ve yurtiçi talebin azalmasının.
SEBZE FİYATLARI % 40 GERİLEDİ
-Sebze fiyatlarındaki düşüşte enflasyonun gerilemesine mart ayı sonrasında güçlü bir destek verdi. Mart ayına kadar sürekli artın sebze fiyatları devam eden dönemde sürekli geriledi. Son altı aydaki sebze fiyat gerilemesi yüzde 40’ı buldu. TÜİK’in verilerine göre Mart 2019’da 876.41 olan Sebze Fiyat Endeksi Eylül 2019’da 519.37’ye indi.
-Buradaki altın anahtar da bu yılki üretim artışı. Geçen yıl sebze üretimi toplamda 926 bin ton veya yüzde 2.6 düşerken, bu yıl TÜİK 1. Tahminine göre 802 bin ton ve yüzde 2.7 artışla 32.8 milyon tona çıkacak. Sebze Fiyat Endeksi’nin 519.37 düzeyi de geçen yılın eylül ayına göre yüzde 2.4 düşüşü ifade ediyor. Yani son bir yılda sebze fiyatları ortalama bazda 2.4 geriledi.
POLİTİKA FAİZİ YILI % 13’TEN KAPATABİLİR
-Eylül ayında enflasyon beklenenden daha fazla düştü. Aybaşında elektrik zammının yürürlüğe konulması da enflasyon tarafında tek hanede kalınacağına güvenildiğini gösteriyordu. Enflasyonda ortaya çıkan son duruma göre Merkez Bankası 24 Ekim’deki toplantısında 2 puan civarında faz düşüşü yapabilir.
-Her ne kadar TCMB Başkanı Murat Uysal faiz düşürmeyi önden yüklemeli olarak yapmayı tercih ettiklerini açıklamışsa da, sert düşen enflasyon böyle bir imkanı kendine veriyor.
-Biz de 12 Eylül faiz indirimi sonrasında TCMB’nin yılın geride kalan döneminde 2 toplantıda toplam 3-3.5 puanlık indirime gidebileceği tahmininde bulunmuştuk. Merkez Bankası Başkanı’nın konuşması ardından tahminimizde revizyona gidip indirimin 3-3.5 puanın yarısına kadar düşürülebileceğini yazmıştım.
-Enflasyonda sert gerilemenin ve Yeni Ekonomi Programı’nda ortaya konulan yüzde 12’lik yıl sonu hedefinin ardından, yeniden ilk tahminimize geri döndük. Merkez Bankası kayda değer faiz indirimi ile yılı yüzde 13 civarında politika faizinden kapatabilir.
