2020'de dolar ne olur?
Yılın üçüncü çeyreği için açıklanan GSYH rakamlarına dayanarak son çeyreğe ilişkin bazı çıkarımlar yaptık. Üçüncü çeyrek itibariyle son bir yıllık GSYH dolar bazında 734 milyar dolar oldu. Bu rakam, 789 milyar dolarlık 2018 GSMH’na göre 55 milyar dolar azaldı. Ancak yılın ikinci çeyreğine göre 12 milyar dolar yükseldi. Kurun değişimi de milli gelir büyüklüklerini değiştirebiliyor.
-Nitekim yılın üçüncü çeyreğinde işler iyi gitti, TL genel anlamda değerlendi. Yılın ikinci çeyreğinde ortalama dolar kuru 5.87 iken, üçüncü çeyreğinde 5.67’ye indi. Bu da dolar bazında milli gelir artışına yol açtı.
SALLAN YUVARLAN YIL BÖYLE KAPANIR MI?
-Yılın son çeyreğinde kur etkisi daha fazla çalışacak gibi. Yılın bitimine 25 gün gibi kısa bir süre kaldı. Yıl sonları kur genelde sakinler. Çünkü düşük kur ile yılı kapatmak hem bankaların hem şirketlerin işine gelir.
-Kaldı ki dün de döviz kurunu sakinleştiren nedenleri ele aldık. Bu nedenlerde kısa sürede tersine dönme ihtimali zayıf. Dolayısıyla dolar kurunun yılı sallan yuvarlan bugünkü düzeylerine yakın bir yerde kapatması mümkün.
-Bu durumda 5.64 TL düzeyinde gerçekleşen 9 aylık ortalama dolar kurunun yılı buna yakın düzeyde kapatması beklenebilir. Biz bunu 5.65 ortalama kur diye alalım.
GSYH 15 MİLYAR DOLAR DAHA FAZLA ÇIKACAK
-Yılın son çeyreği için büyüme oranı tahminimiz yüzde 5. Bunun üzerinden son çeyrek GSYH’nın 1.217 milyar liraya yükselmesi beklenir. Yıllık GSMH’da 4.308’e çıkar. Bu da Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) 4.269 milyar liralık 2019 tahmini GSYH’nın 39 milyar lira üzerine çıkar.
-Dolar bazında da 2019 yılın YEP’te 749 milyar dolarlık GSYH tahmini yapıldı. Yine aynı kur ve GSYH üzerinden dolar bazındaki milli gelir 764 milyar dolara çıkıyor. Yani tahmin edilenin 15 milyar dolar üzerine çıkabilecek bir GSYH söz konusu olabilecek.
2019 ORTALAMA KURU 5.65 OLABİLİR
-Artış, beklenen ortalama dolar kurunun altında bir gerçekleşme olması yanında, son çeyrekteki GSYH’nın da daha yüksek çıkmasından kaynaklanıyor.
-Yine YEP’te 2019 yılı için 5.70 ortalama dolar kuru tahmin edilmiş. Ancak yukarıda bahsettiğimiz gibi, yılın geride kalan günlerindekine benzer seyir sürerse ortalama kur 5.65 civarında çıkabilir. Bu da 5 kuruş aşağıda bir gerçekleşme demek.
-Gelecek yıl için Yeni Ekonomi Programı’nda tahmin edilen ortalama dolara kuru ise 6.00 TL. GSYH 4.872 milyar veya 812 milyar dolara yükseleceği tahmin ediliyor. Bu durumda ortalama dolar kurundaki artış yüzde 6.2 olacak demektir. -Gelecek yılın ortalama enflasyon tahmini yok. Ancak yıl sonunda yüzde 8.5 hedefi var. Dolayısıyla bunun üzerinde bir ortalama enflasyonun gerçekleşmesi beklenebilir. Buna da yüzde 9.5-10 diyelim.
2013 SONRASI HER YIL KUR ÖNDE GİDİYOR
-Yani YEP’teki tahminler tutarsa 2020 dolar kuru artışı enflasyonun neredeyse yarısı düzeyinde kalacak ve TL değerlenecek demektir.
-Ancak geçmiş yıllardan biliyoruz ki, yıllık programlarda yapılan kur tahminleri hiç bir yılda tutmadı. Hep şaştı. Son yıllardaki şaşma da hep yukarı yönde gerçekleşti.
-Dolar artışının enflasyonun altında kaldığı en son yıl bitişikte görüldüğü gibi 2013 yılıydı. Enflasyon yüzde 7.5, ortalama dolar artışı yüzde 5.5 düzeyinde kalmıştı. Ancak o yıldan sonra hem Türkiye’nin ekonomik kaderi hem de TL’nin değerlenmesi olayı değişti. TL düzenli olarak her yıl dolara karşı değer yitirdi. 2013 yılında 1.90 TL olan ortalama dolar kuru 2019 yılını 5.65 düzeyinden tamamlıyor. 6 yıllık artışı yüzde 197 düzeyinde. Yine aynı dönemdeki TÜFE artışı yüzde 91’de kaldı.
6 TL’LİK ORTALAMA KUR TUTMAZ
-Kurdaki artışın negatif etkileri çok. Başta enflasyon olmak üzere yurtiçi yerleşiklerin alım gücünü düşürüyor, servetlerini eritiyor. Ancak kur aynı zamanda ithal ürünlerin fiyatını belirliyor. İhracatta Türkiye’yi daha rekabetçi bir duruma getiriyor. Buna da geçmiş yıllarda ihtiyaç duymuşuz, 2020 yılında da ihtiyacımız var.
-Çünkü ithalat yeniden canlanacak, buna karşılık ihracat yavaşladı, hatta Avrupa ekonomilerindeki durgunluktan dolayı son iki aydır geriliyor. Yani öyle yılları alacak bir vade içinde TL’yi değerli kılacak lüksümüz yok.
-Yılın hangi döneminde ve nasıl olur bilemem ama kurun bir aşamada kendini yukarı atması ve 2020 yılını da ortalama bazda enflasyonu alt edecek şekilde geçirmesi en güçlü senaryodur. Bu durumda 6 TL’lik ortalama dolar kuru tutmaz ve yukarı yönde aşılır.
BAZ SENARYO ENFLASYON ÜSTÜ ARTIŞTIR
-Ne kadar aşılır denirse en az ortalama enflasyon kadar, hatta üstü olabilir. Bunun oranı da ortalama dolar kurunda yaklaşık yüzde 10 artıştır. Kurun artacağı taban budur. Bunun üzerine çıkar, aşağısına düşmez diye beklerim. Geçen altı yılda böyle olmuş. Yedinci yılında tersini bekleyenler haklı nedenlerini bulmalı.
-Bu yılı 5.65 düzeyinden bitirecek ortalama dolar kurunun yüzde 10 artışı da bize 6.22 TL’lik bir düzeye çıkartır. Bu da ortalama dolar kurudur, bütün bir yılın toplamının ortalamasıdır. Yıl sonunda pekala çok farklı bir rakam ortaya çıkabilir. Hatta 6’nın altına bile inebilir veya 7’yi görebilir. Ancak ortalaması fazla değişmeyebilir. 6.22 düzeyi yüzde 10 artışı beraberinde getirir. Bu baz artıştır.
-Sermaye hareketleri, küresel piyasa gelişmeleri, risk artışı, jeopolitik gelişmeler kuru daha yukarı taşıyabilir.
-Yani bazın altına pek inilemez de üstüne çıkmak gelişmelere bağlıdır ve kolaydır.
-Ekonomi yönetiminin açıklaması da artık değerli TL istemediği, rekabetçi kur istediği yönündedir.
-2020’de dolar ne olur diyenlere cevabım budur.
