Dış borçta bir taraf frende, bir taraf niye gazda?
İç talep ve tüketim canlanmaya başladı. Öncü veriler buna paralel üretimin de canlanacağına işaret ediyor.
Ekonominin çarkları yeniden dönmeye başlarsa kaynak ihtiyacı artacak. Ancak negatif faiz oranlarından dolayı içeride kaynakları artırmak geçmiş dönemlere göre daha güç görünüyor.
Dış kaynak akışı ise henüz yeni başlıyor gibi. Canlanan ekonomi ile cari açığın artması yanında dış kaynak akışının hızlanması gerekiyor.
Dışarıdan kaynak akışı olmaz ise hem iç kaynakların hem de döviz kurunun üzerindeki baskı artacak.
Ancak şimdilik bu ihtimal güçlü değil. Kurlar üzerinde baskı az, sermaye hareketlerinin de giderek artması bekleniyor.
DIŞ BORÇ STOKU 431 MİLYAR DOLAR
-Yılın ilk çeyrek sonu itibariyle Türkiye’nin durumu ise dışarıdan kaynak sağlamaktan çok borç ödemek yönündeydi. Yeni açıklanan dış borç stoku verilerine göre 2020 yılı 1. Çeyrek itibariyle Türkiye’nin dış borç stoku 431 milyar dolara indi.
-2019 sonuna göre bir çeyrekteki azalma 6.5 milyar dolar kadar. Ancak daha önemlisi Türkiye son iki yıldır net dış borç ödeyicisi olmasında.
-Dış borçlar 2018 yılı birinci çeyreği itibariyle 468 milyar dolarla en yüksek düzeyine ulaştıktan sonra gerilemeye başladı.
2 YILDA 37 MİLYAR DOLARLIK AZALMA
-Gerek sermaye hareketlerinin tersine dönmesi, gerekse döviz kurlarının artması ve cari açığın azalarak kapanması, özel sektör yatırımlarının düşmesi, iş yayma iştahının azalması gibi çeşitli nedenlerden dolayı özel sektör ve bankalar dış borçlarını azaltma yoluna gitti.
-Aşağıda görüleceği gibi, 2018 ile 2020 birinci çeyrekleri arasında dış borç stokunda 37 milyar dolar azalma meydana geldi. İki yıl önceye göre dış borçlar yüzde 7.9 azaldı. Bu durum 2011 yılından sonra ilk kez gerçekleşti.
-Stoktaki azalma kamu kesiminin dış borçlarını artırmasına rağmen oldu. Son iki yılda özel sektör dış borçlanmada frene basarken, kamu kesimi gaza bastı. Bu dönemde Hazine ve TCMB’nin dış borç stokundaki artış 34.5 milyar dolar olurken özel sektörün ki 72.5 milyar azaldı. Sonuç olarak dış bor ç stokunda 37 düşüş meydana geldi.
BORÇ AZALTMAK GERİLETİYOR
-Özel sektörün 72.5 milyar dolara varan net dış borç azaltmasının 60.5 milyarını banka ve finansal kuruluşlar, 12 milyar doları da şirketler gerçekleştirdi.
-Borç çevirme oranı finansal ve reel sektörde yüzde 100’ün altına düşünce ekonomide de daralma dönemi başladı. Nitekim ekonomi 3 çeyrek üst üste ortalama bazda yüzde 2.2 küçüldü. 2018 büyümesi yüzde 2.8’e inerken, 2019 verisi bunun da altında yüzde 0.9 düzeyinde oldu.
BORÇ ANCAK İŞTAHLA OLUR
-Özel sektör borçlarının artması hem borç verenlere, hem de borç alanların risk alma iştahına bağlı. Dünyada para bol olmasına karışık, özel sektörün ve özellikle reel şirketlerin bu parayı talep etmesi, ne yapacaklarıyla yakından ilgili.
-Bu açıdan yatırım, iş yapma, risk alma iştahının güçlenmesi gerekiyor ki, girişimciler ile şirketler dış kaynağı alsın, kullansın ve geri ödemesini yapabilsin.
-Aksi taktirde dış borcu niye alsınlar veya kredi borcunu ne yapsınlar?
-Dolayısıyla önümüzdeki dönemde işler düzelecekse ve güven ortamı yeniden geri gelecekse dışarıdan borçlanma ivmelenecek. Dış borçlar bu kez özel sektör ayağından artmaya başlayacak.
DIŞ BORÇ ARTIŞI NEDEN İYİDİR?
-Ancak kamu kesiminin de kaynak ihtiyacı yüksek. Çünkü bütçe açıkları koronavirüs nedeniyle büyüyor. Bunun için hem içeriden borçlanmanın gazına basıldı hem de kamu kesimi dışarıdan borçlanma yapmayı planlıyor. Bunun için uygun koşulların ortaya çıkmasını bekliyor.
-Kısaca diyebiliriz ki, işler iyileşirse dışarıdan borçlanma başlayacak. Kötüleşirse de başlamayacak. Ya da işlerin iyiye gittiğini, yatırımların başladığını en iyi şekilde dış borç artışından anlayacağız.
