Nevruz ve yemek kültürü
Farsça’da ‘‘yeni gün’’ anlamına gelen Nevruz, Asya, Ortadoğu ülkeleri ve Anadolu’da baharın başlangıcı olarak kabul edilir. Geçtiğimiz hafta içinde de güneşin koç burcuna girdiği gün olan 22 Mart günü ülkemizde de büyük bir coşkuyla huzur ve güven içerisinde kutlandı. Nevruz geleneğinin Zerdüşt dininden geldiği söylenmektedir. İranlılar’ın çok ayrı bir önem verdikleri Nevruz.
Kürt efsanesine göre de Kawa adlı demirci, zalim bir hükümdar olan Dehhak’ı yenmiş ve bu nedenle de bayram olarak Kürt’ler tarafından kabul edilmiş ve her yıl kutlanmaktadır. Bektaşi ve Alevi toplulukları da, Hz Ali’ye dayanan bazı mutlu olayların Nevruz günü gerçekleştiğini kabul ederek aynı dönemlerde çeşitli kutlamalar yaparlar.
Anadolu’da daha çok bahar kutlaması olarak çeşitli etkinliklerle kutlanan Nevruz’un çok önemli bir mutfak kültürü olduğunu da gözlemlemekteyiz. Nevruz’un kendine has yiyecekleri kilerlerde çocukların ellerinin uzanamayacağı yerlerde saklandığı ve kutlama günü çıkarıldığı bilinmektedir. Bu yiyecekler, hevenklere asılan üzümler, tavanlara asılan kavunlar ve armutlardı. Nevruz’da taze yiyeceklerin yenilmesi ise bir inançtır. İklimin soğuk olduğu ay olarak bilinen Mart ayı karakışın hüküm sürdüğü Anadolu’da bu şekilde asılarak saklanan çeşitli yiyecekler kutlama günü taze yiyecek ihtiyacını karşılar ve kutlama sofralarında bulunurdu.
OTLARIN TOPLANMASI
Kırlara çıkılması, yeşile basılması, çıkmışsa yenilebilen otların toplanması, o günün taze yumurtası, inekten sağılan taze süt, kıyı bölgelerde yetişen taze soğan, sarımsak vb. yiyecekler Anadolu’da sofraları bu kutlama gününde süsleyen başlıca taze yiyeceklerdi.
Ayrıca bu kutlama sofralarında ‘S’ harfiyle başlayan süt,simit,susam,soğan,sarımsak,sirke,su gibi yedi yiyecek yenmesi ve dertlerimizden soyulalım diye yumurta, patates gibi yiyecekleri haşlayıp, soyup yeme adeti de vardı. Nevruz, Ege Bölgesinde genellikle kırlara çıkılarak kutlanır ,Karadeniz Bölgesinde Giresun’da akşamdan ısırgan otu yenmesi , sabah saatlerinde dere kenarına gidilip ‘Mart içeri, dert dışarı’ diyerek dereye yedi adet taş atma adeti vardır. Tokat’ta ise ot toplayıp çiğden veya pişirerek yeme adeti vardır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde diğer bölgelerden daha canlı olarak kutlanmaktadır.
Siirt’te Şubatın ilk Pazartesi günü başlayan bahar kutlamaları Mayıs ayına kadar devam eder. Bir çok yerde beyaz giyilmesi ve beyaz yiyecek yenilmesi gerektiği inancı vardır. Baharın müjdecisi olan Nergis çiçekleri ise yüksek kayalıklardan toplanarak kır sofralarını süslerlerdi. Çiçeğin olmadığı yerlerde ise aynı renklere sahip olan yumurta salatası sofrayı süsler ve çiçekler sofraya taşınmış olurdu.
Yaygın bir Anadolu inancı olan Nevruz’da nergisleme yapmak, beyaz rekli yiyecek yemek, top yumurtayı soymakla bir yıl dertlerden soyulmamızı sağlayacak, beyaz giymekle üzerimize bir yıl mutluluk yağacak olmasını düşlemek sanırım bu yaşadığımız günlerdeki süreç için, ülkemiz için, hepimiz için de çok önemli bir inanış olmalı.
Nevruz’un bir bayram olmasının dışında bu olağan üstü mutfak kültürünün de yaşatılması ayrıca sahip çıkmamız gereken bir değerimiz olmalıdır sanırım.
Sevgiyle kalın, ağız tadıyla kalın...
