Ada Lovelace ve yumurtalar
Lord Byron’un kızı Ada Lovelace 3 çocuk annesiydi. Hem de bir ‘matematikçi’ olarak 3 çocuk annesi. Lady Ada bugün “Dünyanın ilk bilgisayar programcısı” diye anılıyor, 14 Ekim Ada Lovelace Günü olarak kutlanıyor. Bilim ve teknolojide kadınları kutlama adına. Ama Lady Ada’nın aksine bugünün kadınları yumurta donduruyor. Peki 10 bin dolarlık bir grup yumurtanın bebeğe dönüşme ihtimali yüzde kaç?
Bu kariyer başka kariyer. Silikon Vadisi kariyeri. O vadinin erkek çakalları öyle pişkin ki, Microsoft’un CEO’su Satya Nadella, bir toplantıda sektörün kadınlarına “Sizler zam istemeyin” diyebiliyor. Uzun vadede sisteme güvenmelerini istiyor. Bu iyi ‘karma’ sayesinde ücret artışının kendiliğinden geleceğini söylüyor. Ama sistem güvenilesi değil. Çünkü açık bir cinsiyet ayrımcılığı hüküm sürüyor. Eşit işe farklı ücret ABD iş piyasasının en derin konularından. Net bir kadın-erkek uçurumu var. Mesela kadın hekimler, erkeklerin yüzde 70’i kadar kazanabiliyor. Teknoloji alanı daha iyi; kadın programcılar erkeklerin yüzde 88’i kadar ücret alıyor.
Sosyal bilimcilere göre kadınların daha az kazanmasının nedeni zam müzakeresine girememeleri. Çünkü korkuyor, çekiniyorlar. Carnegie Mellon Üniversitesi araştırması ise haklı olduklarını gösteriyor. Ücret pazarlığı yapan kadın, erkeğe göre daha kötü muamele görüyor, hatta cezalandırılıyor. Kadın yöneticiler tarafından da!
Böyle derin yaralar olduğu için Satya Nadella çok sert tepki görüyor, hemen Microsoft çalışanlarına not gönderiyor; “O soruya tamamen yanlış cevap verdim. Hak ettiğini düşünen tabii ki zam isteyebilir” diye.
Ne lütuf! Geçen hafta vadinin erkeklerinden bir lütuf daha geliyor. Doğum nedeniyle kariyer kesintiye uğramasın diye kadınlara yumurta dondurma ikramı. Apple ve Facebook’un kadın çalışanlarına, iki raund dondurma işlemine yetecek 20 bin dolarlık ödeme yapılacak. Çok kadın dostu bir politika gibi görünse de altında yine çakallık var. Kadınlar bu yolla çoluk çocuğu ötelerken, şirketler uzun vadede kârlı çıkıyor. Hamilelik izni, bebek parası, esnek çalışma saatleri, yeni eleman alımı gibi kalemler savuşturuluyor. Ayrıca kadın çalışan ileri yaşta anne olmak için daha yoğun tedavi gördüğü takdirde maliyeti daha yüksek olabiliyor. Çünkü iki şirket de tüp bebekten evlat edinmeye bütün harcamaları karşılıyor.
1980’lerden beri kanser tedavisi gören kadınların bebek sigortası olan yumurta dondurma teknolojisi bugün ABD’de plastik cerrahi gibi furyaya dönüşmüş durumda. Kliniklerin üçte ikisi, kemoterapiyle bağlantılı ‘zorunlu haller’ için değil, bebeği öteleme amaçlı işlem yaptığını söylüyor. 30’lu 40’lı yaşlara gelen bir kadına ileride başarılı hamilelik için 8-12 yumurta gerekiyor. Bugüne kadar canlı doğum sayısı ise 5 bin civarında. Yaşa da bağlı olarak başarıyla saklanmış yumurtalarla canlı doğum ihtimali yüzde 12-20. Tüp bebekte de oran aynı; ancak bu tedaviye başvuran kadınların çocuk sahibi olamadığınu unutmamak gerek.
EFSANE ÜRETİMİ
İşte kadınlar ‘biyolojik saat’ baskısı altında üreme işleriyle meşgulken, keşif ve icatların çoğu erkeklerin hanesine yazılmaya devam ediyor. Yahoo CEO’su Marisa Mayer, Facebook’tan Sheryl Sandberg teknoloji şirketlerinin tepe yönetimlerine geliyor ama, dişi Steve Jobs, Alan Turing çıkmıyor.
Bu nedenle biraz zorlamayla tarihi şahsiyetler arasından efsaneler çıkarılıyor. “İlk bilgisayar programcısı” diye anılan Ada Lovelace gibi. Teknoloji alanında çalışan kadınlar onuruna 14 Ekim Ada Lovelace günü olarak kutlanıyor, 2009’dan beri. Bu 14 Ekim nedeniyle yeni bir biyografisi de yayınlandı; “Ada’nın Algoritması” başlığı altında dijital çağı nasıl başlattığı anlatılıyor.
Lady Ada, İngiliz romantik şair Lord Byron’ın kızı, onun tek meşru çocuğu. 1815’te dünyaya geliyor, babasını hiç tanımıyor. Matematikçi oluyor, Sonradan Lovelace Kontu olan Baron King’le evlenip, 3 çocuk sahibi oluyor ve 36 yaşında bu dünyadan göçüyor.
Bilime katkısına gelince; matematikten hiç anlamadığım için şu Wikipedia cümlesini aktarıyorum: “Charles Babbage’in erken dönem mekanik genel amaçlı bilgisayarı Analitik Motoru üzerindeki çalışmaları ile bilinir. Motor hakkındaki notları, bir makine tarafından işlenmek üzere yazılan ilk algoritmayı içerir. Analitik işlevi, motorun mucidi Babbage’den daha iyi kavramıştır. Bundan dolayı dünyanın ilk bilgisayar programcısı olduğu kabul edilir. Pentagon bilgisayar dili Ada, Ada Lovelace adından gelir.”
Ada Lovelace’in bilim dışı aktiviteleri ise ‘Derin Gırtlak’ Linda Lovelace’i andırıyor: Sayısız erkekle gönül maceraları ve kumar tutkusu skandal üzerine skandal yaratıyor. Bir grup erkekle birlikte bahis şirketi kuruyor, büyük bahisler için bir matematik modeli de geliştiriyor. Fakat sistem çöküyor, binlerce sterlin borca girince her şeyi kocasına anlatmak zorunda kalıyor. Skandalların devamı da var, fakat o başka bir hikâye.
