Netizen durumları
İnternet yasakları sadece Çin, İran ve K.Kore’de var” muhabbeti de katiyen doğru değil. “Global Voices” raporlarına bakarsanız, internet sansürünün girip çıkmadığı ülke yok. Dünyanın ücra köşelerinde tabii. Ama grubun amacı da o zaten; Sanal âlemde milyarlarca insanın ifade ve haber alma özgürlüğünün takipçisi olmak. Pek göz önünde bulunmayan ülkelerin yasakçı hamlelerini de izleyerek global bir anti-sansür ağı oluşturmak.
“Global Voices” hareketi 10 yıl kadar önce Harvard Hukuk Fakültesi bünyesinde doğuyor. Aralarında blog yazarları, çevirmenler, net ortamından vatandaş gazeteciler var. Sonra 2008’de, Amsterdam merkezli bağımsız, kâr amacı gütmeyen bir kuruluşa dönüşüyor.
Bu internet aktivisti grup, az gelişmiş ülkelere kadar bütün sansür girişimlerini “Netizen” raporlarıyla duyuruyor. Netizen malûm; İngilizce internet ve citizen (vatandaş) sözcüklerinin bileşiminden doğuyor, internet camiasının aktif yurttaşlarının kimliğini tanımlıyor.
Türkiye’de Twitter ile Youtube’a erişim engeli ve sonrasında yaşanan serüvenlerin Netizen raporlarına girdiğini söylemeye gerek yok. Mısır, Suriye gibi yakın coğrafyalardaki yasakçı egzersizleri bir kenara bırakıp gözden ırak dünyanın internet için nasıl yasalar hazırladığına bakalım. Bunlar tabii yasaklama, özgürlükleri sınırlama odaklı. Akla zarar internet suçlarına ceza biçen yasalar.
DOĞRUDAN HACK
Zambia’da bir anayasa taslağı hazırlanıyor. Hükümet üyeleri, akademisyen ve sivil toplum temsilcilerinden oluşan komisyonun hazırladığı taslak, internet yayıncılığı ve medya çalışanları için koruma tedbirleri getiriyor. Fakat bahar havası kısa sürüyor. İktidar partisi, fazla internet dostu olduğu için taslağa ret oyu veriyor. İnternet haberciliğinin yalan-dolan ve dedikodu kumkumalığından ibaret olduğu görüşüyle tam ters yönde harekete geçiyor. Öyle mahkeme kararıyla karartma filan yok. Hükümet eliyle siteler bodoslama hack’leniyor. Diyorlar ki “Bu internet sitelerine göre herkes zinacı, hırsız, yolsuz. Dünya kamuoyu önünde imajımızı bozuyor. Kapatalım gitsin.” Böylece enformasyon bakanlığı “internet istismarını” önlemek üzere yasa hazırlığına girişiyor.
Kamboçya’nın siber suçlar yasası da gayet kapsamlı bir düzenleme. Öyle ki, internette ne yapsan suç. Krallığın şerefine leke sürme, devlet organlarını tahkir suçunu geçelim hadi. Aile değerlerine zarar suçu var mesela; aile içi şiddeti yansıtan fotoğraf yayınlamak suç. Yani aile içi şiddet bir nevi aile değeri oluyor. O da kabul ama aynı suçu internet harici işlersen, cezası yarı yarıya. Huzur ve güven ortamını bozacak, siyasi istikrarsızlığa neden olacak internet yayıncılığı da yasak. Ancak kapsamını bilen yok. Yoruma açık.
Myanmar’ın internet yasaları da gayet güzel işliyor. Bir haber sitesinin muhabiri, röportaj için eğitim bakanlığına gidiyor, devlet mülküne ayak basma suçundan 1 yıl hapis cezasına çarptırılıyor. Ülkede hapse atılan 5’inci gazeteci olması sebebiyle gazeteler kapak sayfalarını karartarak protesto ediyor.
SMS SUÇU DA VAR
Nijerya’da ise tweet atmak, neredeyse terör suçu. Olay geçen haftalarda yaşanıyor. Boko Haram terör örgütünün 20 kişiyi öldürdğü eyleme tanık olan bir mühendis, vatandaş gazeteciliği yaparak görüntü ve haberi Twitter’da paylaşıyor. Adamı tutukluyorlar. 2 hafta içeride kalıyor.
Mozambik’te de SMS, e-mail ya da diğer online iletişim araçlarıyla devlete hakaret ve devlet güvenliğini tehdit suçhaline getiriliyor. 4 yıl önceki eylemlerden ilham alınarak hazırlanan yasa tasarısı var ortada. Ekmek, su ve diğer temel gıda maddelerindeki fiyat artışını protesto eylemleri SMS’lerle örgütlendi diye yasa çıkarılıyor.
Gambia’da ise başı sıkıştıkça internet karartan bir yönetim mevcut. İnternet ortamında otoriter yönetime ve yolsuzluklara dair muhabbet koyulaştığı an internet gidiyor. Enformasyon bakanlığına göre sorun teknolojik; internet bağlantıları zayıf.
Moğolistan ayrı bir âlem. İnternette sözcük yasaklamayı seviyorlar. Ve liste giderek uzuyor. Listeye son giren sözcükler; testis, domuz ve beceriksiz.
