Lohusa mı loğusa mı?
GEÇEN hafta mutlaka bir yerlerde gözünüze çarpmıştır. Uykusuz Anneler Kulübü yeni annelerin yaşadıkları psikolojik zorluklara dikkat çekmek ve onlara yalnız değilsiniz demek için “Lohusa Depresyonu Farkındalık Haftası” düzenledi... Hafta boyunca çeşitli uzmanlar, tecrübeli, tecrübesiz anneler online ve offline etkinliklerde bu konuda konuştular. Cumartesi günü yayınlanan röportajım da bu konu üzerineydi. Burada bir parantez açmak istiyorum. Gazetede yayınlanan yazılar yazarların elinden çıkar, sayfa editörlerince okunur ve sonra da son okumaya gider. Yani yayınlanan bir yazı en az üç kişinin elinden geçmiş demektir. Lohusa Depresyonu Farkındalık Haftası’yla ilgili röportajımda hiç yoksa 20 kere geçen “lohusa” kelimesi gazetede “loğusa” diye yayınlandı. Ben de okuyucular gibi bunu gazete basıldıktan sonra gördüm.
Birçok okuyucumdan “Damla, kelimeyi yanlış yazdığının farkında mısın, bu yanlışı nasıl yaptın?” gibi mesajlar aldım. Haklıydılar, bir yazıda aynı anlama gelen bir kelime iki farklı şekilde yazılmış ve epey kafa karıştırıcı olmuştu. Utandım.
Bunun üzerine araştırmaya başladım. Hangisi doğruydu, lohusa mı loğusa mı? İşte bu yazı bu kelimenin kökeni, anlamı, kullanımı üzerine...
Vardığım sonuçlar şöyle:
- Lohusa kelimesi Yunanca’da lehona (yatak) anlamına gelen kelimeden türetilmiştir. Yine Yunanca lohia kelimesi doğumdan sonra annenin genital yollarından gelen akıntı anlamına gelir. Latincesi puerpera (İngiliz dilinde de bu haliyle kullanılıyor) Farçası zaçe, Almancası wöcherin (wochenbett-hafta yatağı)...
- Tarihte “lohusa” kelimesini kullanan en eski kaynağın ise Hızır Paşa tarafından yazılan “Müntehab-ı Şifa” olduğunu söyleniyor.
- Bu bilgiler bize doğru yazımın “h” ile olduğuna dair ipucu veriyor. Aynı şekilde Türk Dil Kurumu da kelimeyi “h” ile yazıyor.
- Eskileri bırakıp yeni kaynaklara gelirsek Google’a “loğusa” yazınca kelimeyi düzeltip “h”li yazım öneriyor.
- Lakin bunlara karşı Necmiye Alpay tarafından yazılan 2015 baskılı Türkçe Sorunları Kılavuzu’nda kelime loğusa olarak geçiyor; keza Ali Püsküllüoğlu’nun 2005 baskısı Büyük Türkçe Sözlüğü’nde de yazım “loğusa” şeklinde. Nijat Özön’ün hazırladığı Büyük Dil Kılavuzu da (1. baskısı 1985) “ğ”li kullanımı almış.
Anlaşılan o ki Türk dili bu kelimeyi nasıl kullanacağı konusunda fikir birliğine varamamış. Akıl yürütme sonucu vardığım yer kelimenin esasının lohusa olduğu fakat kullanımda h’nin ğ’ye dönüştüğü yönünde. Gazete yazılıp “gazte” diye söylenişte olduğu gibi.
Sonuç olarak ister “loğusa” deyin, ister “lohusa” bu dönemini yaşayan kadınların hassasiyetlerini bilin yeter...
Yeni annelere söylenmeyecek sözler
HTHayat.com köşe yazarı Esra Sert, ‘Lohusa Depresyonu Farkındalık Haftası’na atıfta bulunarak yeni annelere asla söylememeniz gereken sözleri yazmış...
- Sütün yetiyor mu?
- Uyuyor mu?
- Emziriyor musun?
- Aaaa mama mı veriyorsun?
- Ben mememi açınca sütüm duvara fışkırıyordu.
- Ayyyy vah vah senin hiç sütün yok.
- Ay bu çocuk çok uslu hiç ağlamıyor benimki bir ağlıyordu bir ağlıyordu.
- Böyle olsa ben 5 tane doğururdum.
- Ay bu çocukta bakılmayacak ne var?
- Bizim zamanımızda lohusa depresyonu yoktu, her şeyimizi kendimiz yaptık.
- Çok gerginsin, rahatla biraz.
- Çok bıraktın kendini, çok saldın.
- Anne oldun diye kadın olduğunu unutma.
- Falanca doğum kilolarının hepsini 3 haftada vermiş.
- Kiloları veririm demiştin 3 hafta oldu hâlâ veremedin hamile gibisin.
- Hayat böyle geçmez, neden bebeği bırakıp dışarı hiç çıkmıyoruz.
- Bu yaptıkların çok mantıksız.
- Onu ye, bunu ye sütün gelir.
- Onu yeme, bunu yeme gaz yapar.
- Bu çocuk aç!
- Yok onun uykusu, baksana cin gibi!
- Bu çocuk üşüyecek!
- Ay çok zor, çok zor Allah sabır versin, ay bu çocuk hiç susmuyor!
- Yardım için kalırdım ama eve gidip şeyi şey yapmam lazım!
