Ziyaretçilerden saklanan 6 başyapıt

Dünyanın en ünlü müzelerinin duvarlarında sergilenen eser sayısı, bu kurumların sahip olduğu eserlerin çok küçük bir oranı aslında. Peki bu eserleri hiç mi göremeyeceğiz?

Albrecht Dürer'in "Tavşan"ı neden ziyaretçilerden saklanıyor? New York'taki Modern Sanat Müzesi'nde Picasso'nun 1221 eseri var ama sadece 24'ü halka gösteriliyor. Sürrealist Joan Miro'nun 156 eserinden 9'u...

Dünyanın en ünlü müzeleri Tate, Met, Louvre ve MoMA'nın duvarlarında sergilenen eser sayısı da bu kurumların sahip olduğu eserlerin çok küçük bir oranı aslında. BBC'ye göre Tate Galerisi sahip olduğu sanat eserlerinin yüzde 20'sini,Louvre Müzesi yüzde 8'ini, Berlin Müzesi'de yüzde 2'sini sergiliyor.

Geri kalanlar çoğunlukla müze binasının yer altındaki deposunda ya da dışarda büyük depolarda... Bunun en büyük nedenlerindenbiri yer sorunu tabii. Sanatta gelişen yeni trendler, sosyo-politik gelişmeler de eserleri geri plana itebiliyor. Genelde ünlü ressamların daha az bilinen eserleri karanlıkta kalırken, bazı önemli eserlerin geride kalmasının arkasında ise birbirinden ilginç detaylar var: Örneğin Albrecht Dürer’in “Tavşan”ının her üç aylık sergiden sonra beş yıl karanlıkta kalması gerekiyor!

Peki bu eserleri hiç mi göremeyeceğiz? Hermitage’ın 2014’te depolama tesisi açıldı ve görülmeyen koleksiyonlar rehberli turlar eşliğinde gezdiriliyor; Brooklyn Sanat Müzesi gibi bir dizi ABD müzesi erişilebilir depolama merkezleri yarattı. Bazı müzeler ise depolarını ziyaretçilereaçarak arşivlerindeki eserleri cam koruyucu ardında ya da restorasyon sırasında kısa süreliğine gösterebiliyor. Londra’daki National Gallery ‘çift asma sistemi’ni kullanıyor, böylece gösterilen kalıcı eserlerin sayısını artırmış oluyor.

Tate, MoMA ve Met şu anda kalıcı koleksiyonları için müze genişletme çalışmaları içinde. Ayrıca bugün tüm müzeler koleksiyonlarındaki eserlerin dijital kopyalarını hazırlıyor. Böylece Google Cultural Institute gibi programlar üzerinden eserler gigapiksel görüntüsüyle 1:1 incelenebiliyor. Gözdeki yansımalardan tutun, kanvasın dokusuna tüm detaylar fark ediliyor. Halka açık depoların sayısı artana kadar ya da müzeler büyüyene dek...

Albrecht Dürer, Tavşan (1502)

Albertina Müzesi, Viyana

Dürer’in guaj ve suluboyayla kağıt üzerine yaptığı ünlü resmi “Viyana’nın gayri resmi maskotu” olarak bilinir. Sergilenmeme sebebine gelince: Eser her üç aylık sergiden sonra kâğıdın bozulmaması için beş yıl karanlıkta, üstelik nem oranının yüzde 50’nin altında olduğu bir ortamda saklanıyor. En son 10 yıllık bir aradan sonra 2014’te kısa süreliğine sergilenmişti. Bu yıl yeniden sergilenmesi planlanıyor. Müzenin 1 milyon üzeri kâğıt eser koleksiyonunun yalnızca yüzde 0.1’i halka gösteriliyor.

Franz Marc, Büyük Mavi Atlar (1911)

Walker Sanat Müzesi, Minneapolis

Alman ressam Franz Marc’ın bu eseri Adolf Hitler tarafından “dejenere” ilan edilmiş, Walker Müzesi ise 1941’de ilk bu eseri satın almıştı. Müze daha sonra 1960’ların eserlerine ve performans sanatına yönelince bu tür eserlere programında yer vermemeye başladı. Marc’ın eseri geçtiğimiz yıl müzenin 75. kuruluş yıldönümü şerefine üç ay sergilendi.

Henri Matisse, Yüzme Havuzu (1952)

Modern Sanat Müzesi (MoMA), New York

Matisse’in Nice kentindeki evinin yemek odası için yaptığı kâğıt enstalasyonda dalgalar, deniz canlıları ve yüzücüler var. MoMA, Matisse’in kâğıttan kesme eserlerini 1975’te satın almış fakat 20 yıl boyunca sergilememişti. Kâğıtların yapıştırıldığı telis bezler renk değiştirmiş ve kırılgan bir hale gelmiş, beyaz kâğıtlar da sararmıştı. Eser belli aralıklarla restore edilerek farklı müzelerde sergileniyor.

Jackson Pollock, Kızılderili Kırmızısı Üzerine Duvar Resmi (1950)

Tahran Modern Sanat Müzesi, Tahran

İran Şahı Rıza Pehlevi’nin iktidarının son dönemlerinde Kraliçe Farah Pehlevi, günümüzdeki değeri milyarlarca doları bulan bir modern sanat koleksiyonu oluşturmuştu. Başta Picasso, Pollock ve Warhol olmak üzere modern resmin birçok temsilcisinin eserleri 1977’den İran devriminin olduğu 1979’a kadar Tahran Müzesi’nde sergilendi. Devrimden sonra bu eserler “Batılı” olduğu gerekçesiyle sergilenmeye değer görülmedi. Küratörler bu eserleri uygun muhafaza ortamlarının yaratıldığı depolarda saklamaya başladı. Bugün eserlerin bir kısmı dönüşümlü olarak başka ülkelerdeki müzelerde sergileniyor.

Edward Kienholz, Sanat Şovu (1963-1977)

Berlinische Galerisi, Berlin

Amerikalı sanatçının bir sergiyi gezen ziyaretçileri canlandırdığı dev enstalasyonu, büyük bir sergi alanı gerektirdiğinden gün yüzüne çok az çıkarılıyor. Enstalasyonların kurulması çok zaman ve emek alıyor; bazı aksesuvarların zaman zaman yenilenmesi gerekiyor. Bunun için bit pazarlarında ve eskicilerde epey zaman harcamak gerekiyor.

Üzerinde Taç Giydirilen Halı (1520-30) ve Ardabil Halısı (1539-40)

Los Angeles Sanat Müzesi (LACMA), Los Angeles

Ardabil Halısı Londra’daki Victoria & Albert Müzesi ziyaretçilerinin aşina olduğu bir eser... Halının renklerine ve dokuma materyaline zarar vermemek adına halı saat başı yalnızca 10 dakika aydınlatılır. Fakat bu halının biraz daha küçük bir kopyası ile İngiliz Kralı 7. Edward’ın 1902’deki taç giyme töreninde kullanıldığı için bu ismi alan başka bir halı LACMA’da da var. Büyük boyutları ve ışığa karşı hassasiyetleri nedeniyle bu halılar depoda saklanıyor.