Ünlü müzayede evi Yunanistan ile davalık oldu
Müzayede evi Sotheby’s, geçen hafta Yunan hükümetine dava açtı. Antik Yunan heykellerinin akıbeti, 2022 Birleşik Krallık genel seçim kampanyalarında bile gündem konusu. Peki nedir bu ‘ulusal hazine’ meselesi?
Sotheby’s Yunanistan’a dava açtı. Dava sebebi MÖ 8. yüzyıla ait 14 cm yüksekliğindeki küçücük bir bronz heykel... Bir at heykeli... Dava konusu bir ay öncesine dayanıyor: Bahsi geçen heykelin 14 Mayıs’ta New York’ta gerçekleşen müzayedede satışa çıkarılması planlanıyordu. 150 bin 250 bin dolar arası fiyat biçilmişti heykele, her şey hazırdı. Ancak Yunanistan itiraz etti; satışa bir gün kala geri çekildi heykel. Yunan hükümeti, atın Yunanistan’dan yasadışı olarak ihraç edildiğini iddia ediyordu: “Bu heykelciğin ülkeyi yasal bir şekilde terk ettiğini kanıtlamak için arşivlerimizde (yani Yunanistan’dan bir ihracat izni) hiçbir kayıt yok” diyen 11 Mayıs tarihli mektup gönderildi Yunan Kültür Bakanlığı’ndan Sotheby’s’e.
Nitekim eserin güncel sahibi belli. Howard ve Saretta Barnet çiftinin koleksiyonundan alınmıştı heykel. Sotheby’s, Yunanistan’ın talebini kabul etti; üzerinden 1 ay geçmeden bu kez roller değişti. Sotheby’s geçtiğimiz hafta, ilk kez bir hükümete dava açtı ve “hak sahiplerinin haklarının açıklığa kavuşturulması”nı talep etti. Manhattan Federal Mahkemesi’nde görülen davada Sotheby’s, hükümetin atın çalındığına dair hiçbir kanıtı olmadığını söylüyor.
Üstelik, durum koleksiyoner çifti de kızdırmış... Barnet’lar “Ailelerimiz, yıllardır sanat eseri topluyor. Bu antik bronz heykel de dahil olmak üzere koleksiyonumuza giren her nesne, iyi niyetle ve adil yollarla satın alınmıştır” diyor. Barnet çiftinin heykeli 1973’te yaklaşık 20 bin dolar karşılığında satın aldığı da edindiğim bilgiler arasında.
Son olarak Yunan Kültür Bakanlığı, aleyhlerine açılan davanın ardından “ulusal çıkarlarını savunmak için önlemler” hazırladıklarını açıkladı. Bakalım sonuç ne olacak?
PARTHENON MERMERLERİ'NİN DÖNÜŞÜ
Atina, yağmalanmış eserlerinin geri dönüşü için uzun süredir dünyanın dört bir yanındaki müzayede evlerini takip ediyor. Bir diğer yanda da müzeler var. En başta British Museum.
Londra’daki British Museum’da bulunan ünlü Parthenon Mermerleri, iki ülke arasında yıllardır gerilim kaynağı... Elgin Mermerleri olarak da bilinen, heykeltıraş Phidias tarafından yapılan beşinci yüzyıl heykelleri, tanrıça Athena’ya adanmış eski bir tapınak olan Parthenon’dan alınmış. Mermerlerin 1800’lü yılların başında Osmanlı büyükelçisi olarak görev yapan İskoç asilzade Lord Elgin tarafından ele geçirildiği söyleniyor. 1816’dan beri de British Museum’da sergileniyor.
Yunanistan o gün bugündür mermerlerin peşinde... Hatta son olarak yasal sürecin içine UNESCO dahil edildi; iki ülke arasında “karşılıklı olarak kabul edilebilir bir çözüm” bulmak için diyalog çağrısı yaptı örgüt. Fransa da dahil olmak üzere 12 ülke destekliyor.
British Museum ise, Elgin’in Osmanlı hükümetinden heykelleri çıkarmasına ve onları British Museum’a satmadan önce İskoçya’daki evine ulaştırmasına izin veren özel bir kararname aldığını, eserlerin meşru bir şekilde elde edildiğini iddia ediyor.
Yıllardır süren gerilimin bir yansıması British Museum’un web sitesinde de var; hatırı sayılır bir bölümü eserle ilgili açıklamaya ayırmışlar. Açıklama Antik Yunan’ın, diğer medeniyetlerden nasıl etkilendiğini vurgulayıp eserin herkesin ortak mirasının bir parçası olduğunu ve kültürel sınırları aştığını savunarak devam ediyor.
Parthenon heykellerinin, antik Yunan kültürünün önemli bir temsili olduğu şüphesiz... Atina’da, 2009’da Akropolis Müzesi yeni açıldığı zaman, Elgin Mermerleri’nin geri dönüşü beklentisiyle boş alanlar bırakılmıştı, hatırlıyorum.
Yıllar geçiyor, Yunanistan vazgeçmiyor eserlerinden...
Son olarak yine gündem konusu: Birleşik Krallık’ın işçi partisi lideri Jeremy Corbyn, 2022 genel seçiminde başbakan seçilirse, ünlü Parthenon Mermerleri’ni Yunanistan’a iade etme sözü verdi. Nasıl sonlanacak bilmem. Yunanistan’ın ulusal kültür mirasına sahip çıkma mücadelesini imrenerek takip ediyorum.
