Bu hafta ne okusak?

HT CUMARTESİ/Gülenay BÖREKÇİ

Bursa’da başlayıp İzmir, Detroit ve Berlin’de devam eden Pulitzer ödüllü roman... Üniversite bodrumundainşa edilen “küçük korku dükkânı”... İnternetten bir kitapçı satın alan eleştirmenin başına gelenler...ROMANBursa’dan Berlin’e uzun bir macera

Yunan asıllı Amerikalıyazar Jeffrey Eugenides’inPulitzer dahil sayısızödül kazanmış romanı“Middlesex”, Domingo Yayınları’ndanyeniden, bu kez hak ettiği güzelliktebir baskıyla çıktı. Solmaz Kâmuran’ınmükemmel çevirisiyle yayınlananromanda Eugenides, kuşaklarboyunca kişiden kişiye geçipsonunda küçük bir kızın, CalliopeStephanides’in bedeninde çiçeklenenbozuk bir genin hikâyesini anlatıyor.Genin yolculuğunun sonlandığı yerde,Calliope’nin yolculuğu başlıyor.Biraz daha ayrıntı isteyenler içinanlatayım... Calliope Stephanides’inailesi Bursalı. (Tıpkı Eugenides’inailesi gibi.) İpekböceği yetiştirenbu insanlar Kurtuluş Savaşı’ylabirlikte İzmir’e gidiyorlar amaonları “büyük 1922 yangını”, yaniTürk-Yunan Savaşı bekliyor. Kederiçinde Amerika’ya göç ediyorlar.Eski hayatlarından ellerinde kalansadece bir rüya tabirleri kitabı, birde içinde ipekböceği kozalarınındurduğu minik ahşap kutu... Derkenhikâyenin seyri değişiyor. Küçüktopluluklar korunmak amacıylayabancılardan uzak duruyor amaironik bir şekilde tam da bu yüzdenyakın akraba evliliklerinin yarattığısağlık sorunlarıyla karşı karşıyakalıyorlar. Calliope’ye de böyle oluyor;ailesi bir süre sonra küçük kızın çiftcinsiyetli olduğunu öğreniyor. Öteyandan “Middlesex”te bu, kültürelbir melezliği de simgeliyor. Cal, hemkadın hem erkek olduğu gibi hemhem Türkiyeli hem Yunan; hiçbirkimlik onu tamolarak anlatmıyor.Devamınıanlatmayacağımama gerçekte kim olduğuna kararverebilmesi için Cal’in Türkiyeli veRum göçmenlerin yoğun yaşadığıBerlin’e gitmesi gerekiyor.İçinde Koza Han, İzmir yangını,hayal taşıyan harap gemiler, fabrikadumanları altında kıpırdanansanayi şehri Detroit, içki yasağı,Watergate Skandalı da bulunan bu80 yıllık büyüleyici hikâyeyi tarihleve edebiyatla ilgilenen herkesetavsiye ederim. Bu arada haberinizolsun; yazarın “Bakir İntiharlar” ve“Evlilik Entrikaları” adlı kitapları daDomingo’dan çıkacak.

POP KÜLTÜR

Prenseslerin hikâyelerinibildiğinizi mi sanıyorsunuz? Bugünekadar birçok Grimm Kardeşlermasalını okudunuz, sayısız Disneyfilmi izlediniz ve güzel, erdemli,iyi kalpli prenseslerin sonsuza dekmutlu yaşadıklarına şahit oldunuz.Bir daha düşünün! Bazen öyleolmuyor çünkü ve hikâye ne kadartatlı, ne kadar neşeli başlarsa başlasınbir gün maske düşüyor, gerçekürkütücü yüzünü gösteriyor. Hemzaten bütün prensesler de iyi kalplideğil.Araştırmacı yazar Linda RodriguezMcrobbie’nin “Kötü Prensesler” adlıkitabı işte tam olarak bunu; maskesidüşmüş “kötücül ve hain” prenseslerianlatıyor. Kötü kararlar alıp aptalcahatalar yapanlar. Yanlış insanlaraâşık olanlar. Çok fazla kişiye âşıkolanlar. Hiç âşık olamayanlar. Kalpkıranlar. Güç uğruna acımasızlığıseçenler. Sırlarını korumakadına karşılarına çıkan herkesiezip geçenler. Yalan söyleyenler.Cinayet işleyenler. Cinselliği birsilah olarak kullananlar. HikâyeleriYabancı Yayınları’ndan çıkan “KötüPrensesler”, eğlenceli ve sürükleyicibir kitap.

BİYOGRAFİ

Timaş Yayınları’ndan çıkan“Hayallerimin Kitapçısı” yazarı PetraHartlieb’in hayat hikâyesi. O kadartatlı ki kendi adıma imrenerek,“Keşke bu olanlar benim de başımagelse” diyerek okudum. Edebiyateleştirmeni Hartlieb, “internetin enbüyük eskicisi” de diyebileceğimeBay’deki bir açık artırmada eskibir kitapçı dükkanının satışaçıkarıldığını görür ve laf olsun diyeteklif verir. Daha yüksek para ödeyenkimse çıkmayınca da harabeyedönmüş kitabevini mecburen satınalır. Sonra? Tahmin etmek güç değilhem Hartlieb’in hem de kocası veçocuklarının hayatı tamamen değişir.Şimdi harabe halindeki kitapçıyırestore edip canlandırmak içinellerinden geleni yapmaktan başkaçareleri yoktur. Bu arada varlığınıbile unuttukları şeyleri; sessizsedasız kaybolan mahalle hayatını,dostluğu ve aşkı da yenidenkeşfedeceklerdir. Glamourdergisinin “Kitap severler içinbir aşk mektubu” diye nitelediği“Hayallerimin Kitapçısı”, biraz gözükaralık biraz da Polyanna’cılıklabir harabenin nasıl cennetedönüşeceğini anlatıyor.

ROMAN

Zaman ve gerçeklik saplantısınınbuluşturduğu bir kadın ve biradam. Fotoğrafları hafızası yapanfotoğrafçı Kumru. Kafasının içindesaat sesleriyle yaşayan saatçiKalender. Kalender’in hayatınısonlandıracağı gece, intihar haberinialdığı babası Celal. Bilginin peşinedüşüp kötülüğe bulaşmış Adnan.Cehaletin ve bilginin karşılaştığıkadim bir savaşın görünmeyentarafları. Işığı ele geçirmeye çalışanörgütler. Bayrağı tarihin en eskiöğretilerinden devralmış Anadolutarikatları. Zamana, bilgiye,yaşama, ölüme, var olmaya ve yokolmaya saplantılı olanlar. Köyler,kasabalar, şehirler, tren yolculukları,fotoğraflar, saatler, zoraki katiller,yanlışlıkla işlenmiş cinayetler,gerçeğe tapanlar, karanlığıyaratanlar, seks bağımlıları,aseksüeller, emniyetçiler,devrimciler, dervişler, Bektaşiler,Kalenderiler. Sloganı “Zihingenişlerse daralmaz” olan “KadranKadraj”, Koray Sarıdoğan’dangeçmiş ile yarın, yeraltı ile gökyüzü,hayal ile hakikat arasında seyredenmistik bir roman. Esen Kitapetiketiyle raflarda.

YAKIN TARİH

“Türkiye’nin Çıplak Tarihi:69 Yazardan 69 Yıl” adlı kitapOkuyan Us Yayınları tarafındanyıllar önce yayınlanmıştı aslında.Bunun için yayınevinin genelyayın yönetmeni de olan yazarve psikiyatr Cem Mumcu birçokyazara, şaire, fotoğrafçıya giderekkendi seçtikleri bir yılın onlar içinanlamını, diledikleri yöntemleanlatmalarını istemişti. Ortaya da1946’dan 2001’e kadar geçen 56 yılıanlatan denemeler, öyküler, şiirler,fotoğraflar çıkmıştı... Şimdi kitapgenişletilmiş baskısıyla raflarda.Bu kez 2001-2015 arası yıllar daeklenmiş. Önemini anlayın diyekatkıda bulunan (ve artık bazılarıhayatta olmayan) isimlerden sadecebirkaçını vereceğim: Oktay Akbal,Fazıl Hüsnü Dağlarca, Erhan Bener,Peride Celal, Nezihe Meriç, LeylâErbil, Ece Ayhan, Tahsin Yücel,Ferit Edgü, Pınar Kür, İnci Aral,Erdal Öz, Necati Tosuner, HulkiAktunç, Selim İleri, Cemil Kavukçu,Buket Uzuner, Haydar Ergülen,İhsan Oktay Anar, Aslı Erdoğan,Derya Erkenci, Elif Şafak, EceTemelkuran, Feryal Tilmaç, İdilÖnemli, Hakan Bıçakçı...Edebiyat, tarih, psikoloji, popüler kültürtüründe kitaplar her hafta bu sayfadaBu hafta ne okusak?

PSİKOLOJİ

‘Küçük korkuDÜKKÂNI’

Say Yayınları çok iyi bir şey yaparakPhilip Zimbardo’nun “Şeytan Etkisi”adlı ünlü kitabını yayınladı. KitaptaZimbardo, yıllar önce StanfordÜniversitesi Psikoloji Bölümü’nünbodrum katında bir grup öğrenciylegerçekleştirdiği toplumsal psikolojideneyini anlatıyor. Bugüne dek birçokromana ve filme ilham veren deneyeaşina olmanız muhtemel, yine deözetlemek isterim: 1971’de bir grupüniversite öğrencisi özel bir deneyegönüllü olarak katıldı. Öğrencilerinbir kısmına gardiyan, bir kısmına datutuklu rolü verildi. Fakat üniversitebodrumunda oluşturulan yapayhapishanede rollerini oynayan buöğrenciler, bir süre sonra rolleriniiçselleştirdiler. Devamında yaşananlarise psikoloji tarihinin unutulmazlarıarasında yerini aldı. Sosyal dinamiklereve durumlara bağlı olarak insanlarınansızın birer canavara dönüşebildiğikanıtlanmıştı.Prof. Zimbardoolaydan neredeyse40 yıl sonrayazdığı ve iyiinsanlara kötülükyaptıran şeyinne olduğunuderinlemesinearaştırdığıkitabında obodrum katını“küçük korkudükkânı” olarakanıyor. Dahasıorada yaşananların bazı büyük insanlıksuçlarının minik ölçekli bir kopyasıolduğunu yazıyor. Zimbardo’ya görebunun için, II. Dünya Savaşı’ndaAlmanların toplama kamplarında veIrak savaşında Amerikalıların EbuGureyb gibi hapishanelerdeki insanlıkdışı zulümlerini hatırlamak yetebilir.Bence kitabın en etkileyici yanı okurukendi içine bakmaya davet etmesi. Bunuyapacak cesareti olanlar için “ŞeytanEtkisi”nin hakikaten dönüştürücü biretkisi olacağını umuyorum. 36StanfordÜniversitesibodrumundayaşananlaröylesine altüstediciydi ki Prof.Zimbardo olanlarıancak 36 yılgeçtikten sonrakitap halinegetirebildi.

Zimbardo’nunkitabından uyarlanan“The Experiment”filminde Oscarlı aktörAdrian Brody.

Pek az yazarıfotomodel olarakgörebiliriz. İşte JeffreyEugenides, VogueDergisi’nde yayınlananbir moda çekimi içinmodellik yapmıştı.Solda gördüğünüzküçük köpekli adam o