Enerjinin Kıbrıs ayağında Exxon-Katar ittifakı
Etrafımızda şekillenen enerji odaklı ortaklıklar, işbirlikleri bazı ipuçları veriyor olmalı. Mesela Exxon Mobil ile Katar’ın Uluslararası Petrol Şirketi’nin, Kıbrıs’ın enerji kaynaklarında ortaklık yaptıklarına dair gelen haberler çok taze. Nasıl yorumlanması gerektiğine dair biraz daha bilgiye ve zamana ihtiyaç var. Ama ortaklık şüphesiz ilginç. Dolayısıyla yeni yıla oldukça hareketli gireceğiz ve çok bilinmeyenli denklemlerin getireceği gelişmelere de hazır olmamız gerekecek gibi bir hava söz konusu.
Türkiye’nin Suriye’de başlattığı Fırat Kalkanı Operasyonu’na, Irak’ta DEAŞ ve PKK zeminli yürüttüğü operasyonlara ABD’nin yeni başkanı Trump nasıl bir boyut katacak? Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ile Kıbrıs Rum Kesimi arasında yürütülen görüşmelere enerji boyutu eklenince barış gelecek mi? İki toplumun, adada tek devlet çatısı altında yaşama şansına Kıbrıs’ın karasularındaki doğalgazın katkısı ne olacak?
PUTİN’İN DOSTU KATAR’IN ORTAĞI
Önümüzdeki sene yani 20 Ocak 2017’de ABD Devlet Başkanı koltuğuna oturacak Trump’ın, ABD Dışişleri Bakanı adayının çokuluslu petrol ve doğalgaz şirketi Exxon Mobil’in CEO’su Rex Tillerson olması dikkat çekmişti. Öyleki ABD-Rusya gerginliğinin zirve yaptığı bir dönemde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e çok yakın bir isim olarak bilinen Tillerson, Dışişleri Bakanı olacak. Bitmedi!
Türkiye-Yunanistan ilişkilerini de etkileyen, Avrupa Birliği (AB) çatısı altına Rum Kesimi’nin alınmasıyla sorunları çözme ihtimali iyice zorlaşan Kıbrıs meselesine de Trump’ın nasıl bir katkı sunacağı önemli olacak. Zira ABD’nin enerji devi şirketi Exxon Mobil, Kıbrıs’ın enerji yataklarıyla en ilgili şirket ve yanına ortak olarak Türkiye’nin son yıllardaki sıkı müttefiki Katar’ı aldı. Katar’ın böyle bir ortaklığa girişmesinde Türkiye’nin rolü var mı veya oldu mu? Eğer Türkiye’nin de desteğiyle ABD’li Exxon ile Katar ortaklık kurduysa, mutlaka başka görüşmeler de olmuştur ve devam eden Trump merkezli başka ilişkiler de söz konusudur. Bu durumda yeni yılda Kıbrıs meselesi de çözülecek mi? Çözülecekse nasıl olacak?
Katar’ın Türkiye’den habersiz, Trump’ın ABD Devlet Başkanlığı döneminde Kıbrıs’ın enerji kaynaklarında gelecek gördüğü için böyle bir ortaklığa “evet” demiş olma ihtimali de var.
Şimdi devasa boyutlardaki Exxon, Rusya dahil 50’den fazla ülkede faaliyette bulunuyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de iyi ilişkileri sebebiyle Exxon’un eski CEO’su, geleceğin ABD Dışişleri Bakanı Tillerson’a 2013’te “dostluk nişanı” vermiş olması, iki ülke arasındaki buzların erimesine katkı sunma ihtimalini gösteriyor, ama nedenleri ve nasılları bol sorular yumağı da söz konusu. İki ülke menfaatlerinin kesişen noktalarda nasıl korunacağı ve diğer ülkelerin bu yeni durumdan nasıl etkileneceği merakları çekmiyor değil.
Mesela, Exxon Mobil’in Kıbrıs karasularında, Katar uluslararası petrol şirketiyle ortaklık yapması yeni bir gelişme. Bu ortaklığa, “Kıbrıs’ın enerji politikasına önemli bir stratejik ortak katılıyor” diye bakmak ne derece doğru olur, bilemiyorum. Eğer Türkiye’nin istemediği bir tabloda Katar yer alıyorsa, bambaşka gelişmeleri de beklemeli miyiz?
Kıbrıs olarak tanımlanan, ama KKTC isminin zikredilmediği ve henüz adada iki toplumu bir araya getirecek nihai sözleşmeye imza konmadığı bir dönemde, ExxonMobil-Katar, Norveç’in devlet şirketi Statoil, İtalyan Eni ve Fransız Total gibi şirketlerin oluşturduğu konsorsiyumun, Kıbrıs off-shore’daki Blok 10 olarak tanımlanan enerji sahası için müzakerelere başlamış olmasına çeşitli anlamlar yükleniyor.
Bunların başında ise ABD Dışişleri Bakanlığı’na Exxon Mobil CEO’su Rex Tillerson’un atanma kararı geliyor. Diğeri ise bu gelişmeler karşısında Türkiye’nin Kıbrıs Rum Kesimi’nin geliştirdiği enerji ataklarına tepki vermemesi, önceden olduğu gibi bölgeye araştırma gemisi göndermemesi, hatta hiçbir açıklamada bulunmaması gösteriliyor. Açıkçası yeni yılda Kıbrıs, Exxon, Katar, Rusya, Avrupa Birliği ve enerji kelimelerini aynı cümle içinde nasıl ifade edeceğimizi merakla bekliyorum.
