4.5G'de yerlilik oranı bakın ne oldu!
Bir yıl önce bu vakitler telekomünikasyon sektörü için duyulan heyecan başkaydı. Çünkü mobil cihazlarla iletişimde yeni bir dönemin kapısını açacak ve 4.5G olarak tanımlanan yeni bir süreç için Ulaştırma Bakanlığı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), merakla Turkcell, Türk Telekom (TT) ve Vodafone’un yeni sistemi devreye almasını bekliyordu. Ancak önce 4G olarak yola çıkıp sonra tartışmalarla 4.5G’ye dönüşen ihale sürecinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın devreye girmesiyle ihale kriterlerinde değişikliğe gidilerek yatırımlarda ilk yıl % 30, ikinci yıl % 40 ve üçüncü yıl % 45 yerlilik şartı getirilmişti. Bu köşenin takipçileri hatırlayacaktır, ihalenin acele yapılması sebebiyle bu yerlilik şartının yerine getirilmesinin çok zor değil, neredeyse imkânsız olduğunu kaydetmiştim. Şimdi dananın kuyruğunun kopacağı o ana doğru yaklaşıyoruz.
Ulaştırma Bakanlığı ve ilgili kurumu BTK, 3 GSM operatöründe 4.5G yatırımlarında yerlilik denetimleri yapacak. Önemli kaynaklardan aldığım bilgiler ışığında notumu düşeyim. Yerlilik oranı % 5 bile değil ve cezalar söz konusu. Ama Turkcell, TT ve Vodafone’un da şöyle bir savunması olacak: “Yerli ürün vardı da biz mi kullanmadık.” Bu durumda 3 GSM operatörüne kesilecek cezalarda pazarlık olabilir, ama cezalar kesilecek. Çünkü yerli baz istasyonu ULAK’ta bile doğru model bulunmadığı için sıkıntı söz konusu. Dolayısıyla mevzu yatırımcı şirketlere ceza kesilerek halledilecek gibi değil. Ekonomik büyüklüğümüze bakarak, Türkiye imkânlarının teknoloji transferine, büyük yatırımlara ve katma değer üretecek şekilde etkileşimli bir şekilde vizyonlu bir planlamaya ihtiyacı var.
Milyar dolarlık yatırımlar karşısında, yapılan ana iş veya projeyle birlikte neler kazandığımıza bakılması gerekir. Demiryollarına milyarlarca dolar yatıran bir Türkiye’nin şu an hem kendine yetecek, hem de dünyaya rekabetçi bir şekilde pazarlayacağı ürünü var mı, yok mu? Bakılması gereken nokta burası.
Denetim tarihi yaklaşırken, 4.5G konusunda BTK Başkanı Ömer Fatih Sayan’ın şu ifadeleri dikkat çekici: “Başta kendi operatörlerimize yerli ürün kullanma zorunluluğu getirerek yurtdışına ihraç için, üretim için gerekli seferberliği başlatalım istedik. Aslında bu seferberlik yeni değil, ama bu virajı da kaçırırsak başka fırsatımız kalmayacak. Yerli alım olmazsa bizim BTK’nın yaptıracağı üretimle ilgili yaptırımlarımız var.”
BTK Başkanı Sayan’ın bahsettiği yaptırımın en önemli ayağı para cezası. Üretim yapmayan, ihale kriterlerine uygun şekilde yerli ürün kullanmayanlar ceza alacak. BTK kendi bünyesinde de yerli ürünün geliştirilmesi ve desteklenmesi gayesiyle GSM şirketlerinden milyarlarca lira topluyor. Buna rağmen kat edilen bir mesafe yok.
Peki GSM operatörlerine cezayı BTK kesmeye hazırlanırken BTK’ya gerekli cezayı kim verecek?
YABANCI VENDORLAR NEREDE?
Ve filmi başa saralım: “Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın desteğiyle, ASELSAN öncülüğünde NETAŞ ve ARGELA firmalarının ortaklaşa yürüttüğü ULAK projesi kapsamında, Beşiktaş’ta bir otelde düzenlenen törenle Turkcell, Avea ve Vodafone ile işbirliği anlaşması imzalandı. Törene Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcısı Orhan Öğe ile ASELSAN, NETAŞ, ARGELA ve Turkcell, Avea, Vodafone temsilcileri katıldı.” Bu haberin önemli öznesi Orhan Öğe, daha sonra söylediklerini icraata dökmek üzere BTK Yönetim Kurulu üyeliğine getirildi. Şimdi neler yaşadığını ve Türkiye’nin teknoloji kazanımı için neler yaptığını merak ediyorum.
Çünkü o törende çok ağır konuşmuştu: “BTK’nın her yıl gelirlerinin yüzde 20’sinin AR-GE’ye ayrılması gerekir. Yıllık tutarı 200 milyon dolar. Ama BTK kendine yakışanı yaptı. Yerli teknolojilerle değil, yabancı teknolojiyle 4G lisanslarını veriyor. ASELSAN gibi 40 yıllık bir şirket her şeyini feda etti buraya. Biz bu 40 milyon dolarla bu projeyi yapmıyoruz, destek veriyoruz. 2017 yılında 4G lisanlarını verecekleri zaman neden 2015’in Mayıs ayında ihale yapıyorsun? Bir gerekçesi var. 2013 Eylül’ünde İTÜ’de toplanan 4G değerlendirme toplantısında o dönemin Ulaştırma Bakanı Sayın Binali Yıldırım bu projenin bir yıl öne çekilmesini istedi. Biz 1 yıl öne çektik, 4G 1.5 yıl öne çekti. Temel amaç burada yerli teknolojinin kullanılmamasını sağlamaktı ama bunu yapamayacaklar. Bu projenin önündeki en büyük engel BTK’dır. Bilerek yapıyor. Sadece yabancıların kucağında olduğu için yapıyor. BTK’yı şu anda yabancı vendorlar yönetiyor.”
Şimdi Orhan Öğe’nin BTK tecrübeleri ışığında yeni bir değerlendirme yapmasının tam zamanı. Buyursunlar.
