Doğalgazda İran indirimi Rusya'yı da etkiler!
İran’ın mahkeme kararıyla Türkiye’ye sattığı doğalgazda % 13.3 oranında indirime gitmek zorunda kalması, en fazla doğalgaz aldığımız Rusya ile devam etmekte olan % 10.25 oranındaki “tahkim”deki gaz indirimi sürecini de etkileyecektir. Dolayısıyla, bu ortamda güzel bir haber olarak kenara not edelim, ama olumlu etkilerinin devam edeceğini de unutmayalım. Enerji Bakanlığı’nda “tahkim” sürecini uzun süredir takip edip yöneten ve bugün güzel netice alınmasında emeği olan, ama şu an görevde olmayan bürokratlara ve işbaşındakileri de teşekkür edelim.
Türkiye’nin İran’la olan doğalgaz anlaşmasını tahkime götüren Türkiye, 2011’den bu yana aldığı gazda alım anlaşmasının formülasyonu sebebiyle indirim talep etmişti. İran da anlaşmaya yanaşmayınca tartışma tahkime taşındı ve Türkiye davayı kazandı. Uluslararası Tahkim Mahkemesi, % 10 ile 15 bandı arasında bir indirim üzerinde tarafların anlaşmasını tavsiye ederek süre verdi.
Merak ettiğim husus şu: İranlı yetkili Hamid Rıza Iraki’nin açıkladığı % 13.3 oranındaki indirim ve 1.9 milyar dolarlık tazminat rakamları, Türkiye ve İran’ın üzerinde anlaştıkları bir husus mudur, yoksa mahkeme mi son kararı verdi? Bu satırlar yazılırken henüz Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’tan ve BOTAŞ’tan bir açıklama gelmediğinden bu detayı netleştiremedim. Fakat her halükârda netice, Türkiye açısından son derece kıymetli olmakla birlikte, gaz konusunda sürekli tahkime gidildiği için İran ile ilişkiler hakkında da güzel ipuçları içeriyor. Neden mi?
Çünkü Türkiye doğalgaz ihtiyacının ortalama % 25’ini İran’dan alıyor, ama zengin doğalgaz rezervleri olmasına rağmen İran, uluslararası pazarda doğalgaz oyuncusu değil. Ermenistan ve Gürcistan’a sattığı gazın bir keyfiyeti olmadığı gibi, Türkiye’ye sattığı gazdan fazlasını da Türkmenistan’dan alıyor. Bir yönüyle swap yaparak, Türkmenistan’dan alıp Türkiye’ye satıyor da diyebiliriz.
İran, Türkiye sebebiyle yurtdışında doğalgaz oyuncusu kimliğine sahip, ama iyi bir tedarikçi olmadığından, her defasında fiyat anlaşmazlıklarını tahkime götürmeden, çözme yoluna gitmiyor. Çünkü İran’da gelir getiren iki önemli kalem var: Petrol ve doğalgaz. Dolayısıyla anayasasından kaynaklanan nedenlerden İran bürokrasisinde gazda indirime gidilmesi, devleti zarara sokma veya gelir eksiltme olarak algılandığından, işbaşındaki yetkililer buna yanaşmıyor.
EN PAHALI DOĞALGAZI KİMDEN ALIYORUZ?
Öte yandan İran Petrol Bakan Yardımcısı Hamid Rıza Iraki’nin, Türkiye’ye ihraç edilen doğalgaz fiyatında yüzde 13.3 indirim yapılacağı ve 1.9 milyar dolar tazminat ödeneceğine dair açıklamasında, ödemenin nasıl yapılacağı hususu da muğlak. Bildiğim kadarıyla, bu tarz ödemeler nakit olarak ve bir yıllık süreçte taksitler şeklinde yapılıyor. Anlayacağınız şu dönemde bu para Türkiye’ye ilaç gibi gelecektir.
Türkiye’nin, Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nde kazandığı indirim oranıyla, İran’dan aldığı doğalgaz yanılmıyorsam en pahalı olma hüviyetini kaybedecek. Ve en fazla doğalgaz aldığımız Rusya, Türkiye’ye en pahalı gaz satan ülke olarak liderlik koltuğuna oturacak.
Eğer İran’daki gelişme sebebiyle Rusya da tahkim neticesini beklemez ve “uçak krizi” öncesi anlaşılan % 10.25’lik indirimi uygularsa galiba İran doğalgazı eski konumuna dönerek en pahalı gaz olacak. Ancak iki binli yılların başından bu yana Mavi Akım ve Ukrayna üzerinden alınan Rus doğalgaz fiyatları tek formül altında toplanmıştı. Dolayısıyla indirim oranının ne zamandan başlanarak uygulanacağı konusu da Rusya ile masada olan bir husus...
Bu şekilde gelen güzel haberlerin devam etmesi dileğiyle...
