Rusya ile doğalgaz sıkıntısı!

Türkiye’yi küresel pazarlarda uydu satacak konuma getiren Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) bu projesinde işbirliği için Fransa’da Airbus ve Thales’e teklif götürmüş. Hayır cevabı almış. Kanada, Rusya ve Almanya’ya ile de görüşmüş, ama olumlu cevap gelmemiş.

Amerika’da bir fuarda Arjantin’in uydu şirketi INVAP S.E’den meslektaşlarıyla görüşen TUSAŞ uzay birimi yetkilileri, karşılıklı yaklaşımlar olunca ilginç bir ortaklık süreci geliştirmişler. Uydu konusunda NASA ile çalışan ve Türkiye’den bir adım ilerde olan, ama işbirliğine ihtiyaç duyan INVAP yetkililerine ortak şirket kurmak için teklif götürmüşler. Olumlu cevap alınca yola koyulmuşlar.

GSATCOM Uzay Teknolojileri AŞ’yi geçen yıl Ankara’da kurmuşlar. Şu an Arjantinli mühendisler Ankara’da bu projede çalışıyor. İlk küçük uydu konseptinin (Small-GEO) 30 ayda geliştirilmesi için program yapmışlar.

Yüzde 50 eşit hisseli şirketin yönetim kurulu başkanı Türk, genel müdürü (CEO) Arjantinli. Toplam 4 yönetim kurulu üyesi bulunan şirket başta Kazakistan olmak üzere yakın coğrafyamızdaki ülkelere de haberleşme uydusu teklifini götürmüş. Pazarlama görüşmeleri devam ediyor. Daha önemlisi Mayıs’ta Arjantin ile haberleşme uydusu anlaşması imzalanacak. Sonraki hedef Güney Amerika’daki diğer ülkeler.

Geçen hafta TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil ile sohbet ederken GSATCOM şirketi ve uzay çalışmaları hakkında yeni bilgiler aktarınca bu projenin kat ettiği mesafeyi merak ettim. Çünkü Temel Kotil aynı zamanda bu şirketin de yönetim kurulu başkanı.

İki ülkenin ortak kurduğu GSATCOM şirketi düşük ağırlıklı ve yüksek performanslı telekomünikasyon uyduları geliştirilmek üzere projelendirilmiş. Sadece haberleşme uydusu değil, gözlem uyduları da yapacak. Small-GEO konsepti büyük uydulara göre fırlatma ve diğer maliyet kalemleriyle çok daha hesaplı olması sebebiyle tercih ediliyor.

İki ülkenin ortak şirketi GSATCOM, uluslararası pazarlarda satılacak uyduları TUSAŞ ve INVAP geliştirmek üzere projelendirecek. Tabi öncelikle bu iki ülkenin ihtiyaçları, sonra müttefikleri, yakın coğrafyalardaki avantajlar kullanılacak.

GSATCOM'un üreteceği uydu ailesi elektrikli, küçük boyutlu ve dairesel yörünge platformunda uygulanacak bir dizi telekomünikasyon çözümü sunacak. İki şirketin geliştireceği küçük uydu konsepti, televizyon yayını, multimedya uygulamaları, mobil ve sabit internet erişimi, güvenli haberleşme gibi fonksiyonları karşılayabilen ve nispeten daraltılmış hacimli konfigürasyona sahip, maliyet etkin haberleşme uyduları konsepti olarak öne çıkıyor.

Elektrikli tahrik sistemli bu uydular, kimyasal veya hibrit tahrik platformlara göre daha hafif ve bu sebeple tek roketle aynı anda birden fazla uydu gönderilebiliyor. İki ülkeyi biraya getiren güzel bir ortaklık bakalım Mayıs’taki anlaşmadan sonra neler olacak?

Ürün sipariş verdiniz, ama teslim almakta sorun yaşıyorsunuz? Ürünü satan firmaya, ödeme yaptığınız bankalara, taşıyan kargo şirketine veya çağrı merkezlerine de ulaşamıyorsunuz? Nedeni ne olabilir? “Yoğunluk var!” Söylemi bir bahane olabilir mi? Daha makul gerekçeler ya da farklı nedenler olamaz mı? Elbette olur. Sorunun kaynağında tüm bu zinciri denetleyecek, kontrol edecek, regüle edecek ve uymayanlara ceza kesecek kurumlar var. Kamudaki bu kurumlar görevini gerektiği gibi yapmadığında tüm sistem kilitleniyor.

Her türlü adımın izlendiği, planlanabildiği dijital çağda yoğunluk da rahatlıkla yönetilebiliyor. İşin hassasiyetlerini bilen kurumlar yoğunluk sebebiyle oluşan trafiğin altından kalkabiliyor. Bilmeyenlerin ise eli ayağı birbirine dolaşıyor. Şuan e-ticaret ve kargo şirketleri tarafında yaşanan sorunlar işbilmezlikten, ucuzcu yaklaşımlardan, kalite anlayışının olmamasından, personel politikasının olmamasından ve kamunun yetersiz denetiminden kaynaklanıyor.

Kargo ve posta şirketleri ticaret yapıyorlar, ama tüketiciyi mağdur ettiklerinde, sisteme zarar verdiklerinde cezalandırılmıyorlar. Kamunun şirketleri korumak, idare etmek gibi bir görevi yok diye biliyorum. Üstelik bu anlayış tüketici mağduriyetinin sürekliliğine, sektörde kalitesizliğe ve iyi şirketlerin de mağduriyetine sebep oluyor. MNG, Yurtiçi, Aras ve Sürat gibi kargo şirketlerini bakanlık nereye kadar idare edebilir? Bir de yabancı oyuncular var.

Artık hemen her şey online olarak sipariş verilebiliyor, e-ticaret dünya genelinde ve ülkemizde de her yıl katlanarak büyüyor. Peki bizde neden kargo şirketleri sorunlu ve zorunlu büyüyor? Önü açık olan bu sektöre hak ettiği değer neden verilmiyor? En fazla çalışan mağduriyeti, personel sirkülasyonu ve en fazla tüketici şikayeti neden bu sektörde?

Geçen yıl “Süper Cuma, Kara Cuma, Black Friday” gibi isimlerle anılan alışveriş günü yaşanan ürün teslimat sorunları sebebiyle vatandaş için “Kabus Cuma” olarak tarihe geçmişti. Önemli bir sınav oldu. Tüm sorunlar ortaya çıktı. Ama posta ve kargo sektöründen düzenleyici, regülatör kurum olarak sorumlu olan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) problemlerle ilgilenmedi.

Mesela sorumlu kurumlar online veya uzaktan siparişi kabul eden, ancak ürünlerin teslimini organize edemeyen şirketler için ne yaptı? Hangi adımları attı? Anlayacağınız her taraftan kontrolsüz, disiplinsiz bir e-ticaret organizasyonu söz konusu. Bir şubesi Covid-19 sebebiyle karantinaya alınınca eli ayağına dolanan kargocuların bir de sektörün sorunlarını sürekli başka yerlere havale eden evlere şenlik dernekleri var.

Kargo, Kurye ve Lojistik İşletmeciler Derneği (KARİD) yetkililerine teslim edilemeyen ürünleri, sorunları, çalışanların mağduriyetlerini ne kadar anlatsanız da onlar; “Sektör liberalleşmeli, PTT özelleştirilmeli” nakaratını tekrarlıyorlar. Kendi iç denetimleriyle toparlanmaları da zor. Zaten derneğe yön verenler de kargo sektöründe en fazla mağduriyete sebep olan, iyi yönetilemeyen şirketlerle bağlantılılar. Bu şekilde bu sektör düzelemez!

Dolayısıyla sorun ne kargo sektöründe, ne e-ticaret şirketlerinde ve ne de çağrı merkezlerinde. Denetim, kontrol, ceza, ödül, kısacası düzenleyici otorite devrede değilse her sektör bozulur ve düzelmez.

100 bin kişi düzensiz çalışıyor!

Türkiye’de en fazla düzensiz çalışan hangi sektörde olabilir? Tabii ki en fazla sorunun yaşandığı bir sektörde olması gerekir. Koronalı günlerin kahramanları kargo, kurye ve lojistikçiler maalesef yıllardır mağdurlar. Tuhaftır bu sektörde geleceğin en öne çıkanlarından birisi.

Kargo sektörü bugünkü oyuncuların marifetiyle ortaya çıkmış, gelişmiş değil. Ama onların beceriksizliğinden iyi gelişemeyen bir sektör. Günümüzde günde yaklaşık 7,5 milyon aileye veya adrese kargo/kurye gidiyor. Bu dönemde ve gelecek yıllarda en fazla çalışacak, iş ve gelir üretecek, para kazanacak olan ve 100 binden fazla çalışanı bulunan bir sektör. Ama çok kötü şartlarda, düşük maaşlarla, sosyal haklar ve imkanlar olmadan çalışanların sömürüldüğü, iş hayatı düzeninin olmadığı bir sektör. Ucuzculuk diz boyu.

Personel vasfına önem atfetmeyensektörün yöneticileri de vizyonsuz olduğundan kıdem, tecrübe, bu sektörde bir anlam ifade etmiyor. Çağrı merkezi ve kargo çalışanları Türkiye’de en az aylık gelirle iş yapanlar olarak öne çıkıyor. Bu sebeple personel sirkülasyonu çok oluyor. Yani ortada tam bir sahipsizlik söz konusu...