Rusya ile gaz krizi mi işbirliği mi?
Son günlerimizin en kritik enerji görüşmelerini Rusya ve Kuzey Irak Kürdistan Yönetimi ile gerçekleştiriyoruz. Her iki tarafla yapılan görüşmelerin bir tarafında bölgemizde yaşanan siyasi çalkantılar ve bunların uzayan etkileri var. Geçmişe bakıp geleceği 3 hamleli düşünmemiz şart. Ukrayna ve Kırım nereye gidecek?
Ukrayna’daki sıkıntılı süreç ve belirsizlik, Türkiye Rusya arasında bir fırsata mı dönüşecek, krize mi? Türkiye’nin devrede olduğu bir de Kırım meselesi söz konusu. Dolayısıyla doğalgaz alım-satımında işbirliğinin devamı, Rusya’nın Güney Akım Projesi ile Avrupa’ya daha güvenli ve maliyeti düşük bir boru hattıyla Türkiye üzerinden ulaşmasını sağlayacak jestle de aşılabilir mi, zaman gösterecek. Bilgisine ve tecrübesine güvendiğim bir kaynağım, Türkiye üzerinden geçecek Güney Akım Projesi, Nabucco’nun yerine ikame edilir, içine de reexport şartıyla Türkmen doğalgazı konabilirse bu teklifin iki tarafı tatmin edeceğinin altını çiziyor. Böylece bu hat yüzde 30 daha düşük maliyetle ve Türkmen gazının Avrupa’ya ulaşması sebebiyle sıcak karşılanabilir. Aksi halde Rusya’nın Ukrayna krizinde Avrupa Birliği (AB) ve ABD ile yaşadığı sıkıntıda topyekûn Rus doğalgazına yönelik bir tepki var. Dolayısıyla hayata geçirilmeye çalışılan Güney Akım Projesi, bu aşamada ne derece Türkiye’nin teklifiyle ivme kazanır tartışmalı bir husus. Bu sebeple içinin zenginleştirilmesi şart. Hasılı, ‘Karadeniz’in derinliklerine Rusya fazla para ve zaman harcamasın, doğalgazını Türkiye üzerinden taşıyıp Avrupa’ya satsın, ama Türkiye’ye de bu olumlu yaklaşımı karşısında doğalgaz fiyatlarında makul indirim yapsın’ yaklaşımı tek başına yeterli değil. İndirim meselesine gelince Türkiye sadece müzakereleri bir yıl önceye çekiyor. Çünkü zaten 2015’te Botaş’ın Gazprom’dan doğalgaz fiyatlarında revizyon hakkı var.
Dolayısıyla bugüne kalan görüşmeler yüzde 15 gibi bir indirimle neticelenebilir. Ama diğer detaylar da önemli... Ayrıca İran-Türkiye doğalgaz sorunlarını Rus yetkilileri de çok iyi biliyor. Doğalgaz ilişkilerinde her açıdan çok kötü durumdayız. Mesela gazın fiyatı, formülasyonu, kalitesi, basıncı, istikrarlı tedariki ve sıkıntılı anlarda ek gaz sağlanması gibi hususlarda İranlılar son derece duyarsız. Hatırlanacağı üzere Başbakan Erdoğan, Cumhurbaşkanı Ahmedinejad dönemindeki bir İran ziyaretini doğalgazda küçücük bir indirim yapılması adına uzatmış, ancak tek kuruş indirim dahi yapılmamıştı. Hatta şu anda da en pahalı doğalgazı aldığımız İran’la fiyat tartışmasından Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ndeyiz. Dün Ankara’ya gelen Rus Gazprom Enerji Şirketi Yönetim Kurulu Başkanvekili Aleksandr Medvedev, Moskova’da indirim mevzusuna sıcak bakmadıklarını açıklayarak yola çıkmıştı. Türkiye’nin doğalgazda indirim talebine olumlu yaklaşım olmayınca da dün görüşmeler uzadı. Fakat yukarıda saydığım detaylar nedeniyle bugün Türkiye’nin talebini karşılayan bir açıklama yapılabilir.
