ECE ÇELİK / HABERTURK.COM
ececelik@haberturk.com
Türkiye Avrupa Birliği'ne girecek mi girmeyecek mi? Yıllardır Türkiye'de yaşayan milyonların kafasındaki bu soru hala yanıtlanmış değil.
Türkiye'nin Avrupa Birliği henüz Avrupa Birliği değil, Avrupa Ekonomik Topluluğu iken başlayan üye olma macerası 56 yıldan bu yana kimi zaman hızlanarak kimi zaman durgun sularda devam ediyor.
Bugün Türkiye'nin 2005 yılında başlayan tam üyelik müzakerelerinin 10. yıl dönümü. Son yıllarda gelişmeler umulan ivmede ilerlemese de Türkiye toplumu tam 56 yıldır aklının bir köşesinde Avrupa Birliği soru işareti ile yaşıyor.
Tam üyelik haberi ile havai fişeklerle kutlanan Avrupa Birliği üyelik süreci bugün kah Avrupa Birliği'nden belli ülkelerin engellemeleri ile kah Türkiye'nin Avrupa Birliği şartlarına uymak için yükümlülüklerini yerine getirmemesi ile durağan bir dönemden geçiyor.
İşte Türkiye'nin tam üyelik müzakerelerinin 10 yılı, Avrupa Birliği'nin ve Türkiye'nin hikayesi...
KÖMÜR VE DEMİR TOPLULUĞU'NDAN BİRLİĞE...
Avrupa, İkinci Dünya Savaşı'nın ardından milliyetçi dalgaların ülkelere verdiği zarardan kaçmak için çeşitli yollar arıyordu. Çelik ve kömür konusunda olası bir anlaşmazlığı önlemek amacıyla Fransa ve Batı Almanya tarafından 1951 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu önerisi ortaya atıldı. Bu işbirliğinin kurucuları kurdukları oluşumu "Avrupa ittifakında ilk adım" olarak nitelediler. Topluluğun diğer kurucu üyeleri İtalya, Belçika, Hollanda, Lüksemburg oldu. 1957 yılında yeni iki topluluk daha geldi. Gümrük birliği işlemlerini sağlayan Avrupa Ekonomik Topluluğu ve nükleer enerji çalışmaları yürütmek için kurulan Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom).
1965 yılına gelindiğinde imzalanan Brüksel Antlaşması ile var olan üç topluluk Avrupa Topluluğu (AT) adıyla tek bir çatı altında toplandı.
1973 yılında Avrupa Toplulukları Danimarka, İrlanda ve Birleşik Krallık'ı da içine alarak genişledi. Bu ülkelerde katılım öncesi yapılan görüşmeler sırasında Norveç ile de masaya oturuldu ancak ülkede düzenlenen halk oylaması sonucu katılım isteği reddedilince Norveç topluluğun dışında kaldı.
BİRLİĞİN ÜÇ PROBLEMLİ ÜLKESİ
Yunanistan, İspanya ve Portekiz topluluğa 1980'li yıllarda katıldılar. Bu üç ülke ekonomik olarak Avrupa Birliği'ni en çok zorlayan ülkeler oldu. Sık sık krizlerle karşı karşıya kalan ülkeler hala da ekonomilerini toparlayabilmiş değil. En son Yunanistan'ın yaşadığı borç krizi Avrupa Birliği'nin yaşadığı en büyük ekonomik kriz olarak anılıyor.
1985'te imzalanan Schengen Antlaşması, üye devletlerin pek çoğu arasında sınırda pasaport kontrolü olmaksızın yolculuk edebilme olanağını sağladı. Bu uygulama Avrupa Birliği ülkelerinin artık ekonomik işbirliği olmaktan çıkıp yaşamsal bir birliktelik kurmasını sağladı.
1990 yılında Berlin duvarının yıkılması ile birlikte Doğu Berlin'i de alan Avrupa Topluluğu artık topluluğa katılacak ülkelerde aranacak koşulları Kopenhag Kriterleri adı altında topladı.
TÜRKİYE'NİN BAŞINI AĞRITAN KOPENHAG KRİTERLERİ
Bu kriterler siyasi, ekonomik ve topluluk mevzuatının benimsenmesi olmak üzere üç gruptan oluşuyordu.
Siyasi kriterler demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve azınlıklara saygı gösterilmesini ve korunmasını garanti eden kurumların varlığını içeriyordu.
Ekonomik kriterlerde işleyen bir pazar ekonomisinin varlığının yanı sıra Birlik içindeki piyasa güçleri ve rekabet baskısına karşı koyma kapasitesine sahip olunması isteniyordu.
Topluluk mevzuatının benimsenmesi ise siyasi, ekonomik ve parasal birliğin amaçlarına uyma dahil olmak üzere üyelik yükümlülüklerini üstlenme kabiliyetine sahip olunmasını bekliyordu.
PARA BİRİMİ İLE BİRLİKTE ÇOK ŞEY DEĞİŞTİ
Birliğe 1995 yılında, Avusturya, İsveç ve Finlandiya katıldı. 2002'de on iki üye ülke euro adlı ortak bir para birimini benimsedi. 2004 yılında Avrupa Birliği, çoğunluğu eski Doğu Bloku ülkelerinden olan on yeni aday ülkenin de birliğe resmen katılmalarıyla tarihindeki en büyük genişlemeyi gördü. Üç yıl sonra, Bulgaristan ve Romanya da birliğe girdi. Birliğin son genişlemesi 2013 yılında Hırvatistan'ın katılmasıyla gerçekleşti.
.
TÜRKİYE'NİN AVRUPA HİKAYESİ
14 Nisan 1987 tarihinde Türkiye resmen tam üyelik başvurusunda bulundu. Ancak bu talebi tam 18 sene sonra kabul edildi.
Avrupa Birliği'yle bütünleşmenin ilk aşaması olarak Türkiye 1 Ocak 1996 tarihinde Avrupa Birliği Gümrük Birliği'ne girdi.
2000'li yıllarda Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne katılma sürecinde bir hızlanma gözlendi. 17 Aralık 2004 tarihinde Avrupa Birliği ülkeleri Türkiye'nin katılma müzakerelerinin 3 Ekim 2005 tarihinde başlamasına karar verdiler.
Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üye olarak kabul edilmesinin ardından Türkiye'de büyük bir tartışma başlamış ülkenin Avrupa Birliği şartlarını yerine getirip getiremeyeceği büyük bir merak konusu olmuştu.
Avrupa Birliği ile başlayacak müzakerelerin ne kadar sürede tamamlanacağı konusunda kesin bir karar verilmedi.
Tüm başlıklarda tarama süreci tamamlandı. Açılan 14 başlığın 1'i kapanırken, 13 başlıkta müzakereler hala devam ediyor. AB Komisyonun tavsiyesi ile 8 başlıkta ise müzakereler kısmen askıya alındı.
2007 yılı Türkiye'nin Avrupa Birliği konusunda en çok yol aldığı yıl oldu. Bu yıl tam beş başlık açıldı.
2010 ve 2013 yılları arasında ise Türkiye ile AB ilişkileri durma noktasına geldi. Hiçbir başlık açılmadı, ilerleme kaydedilemedi.
DÖRT YILDA BEŞ AVRUPA BİRLİĞİ BAKANI
2011 yılında Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği sürecine ilişkin faaliyetleri koordine etmek amacıyla bakanlık kuruldu. Türkiye'nin ilk AB Bakanı Ak Parti milletvekili Egemen Bağış oldu. 2013'te görevi Mevlüt Çavuşoğlu aldı. Mevlüt Çavuşoğlu'nun ardından görevi 2014'te Volkan Bozkır devraldı. Seçimlerin ardından AB Bakanı Halkların Demokratik Partisi'nden Ali Haydar Konca oldu. Ali Haydar Konca'nın istifasının ardından şu anda AB Bakanlığı görevini Beril Dedeoğlu yürütüyor.
YA DİĞERLERİ?
Hırvatistan Türkiye’yle aynı gün başlayan müzakereleri altı yılda tamamlamayı başardı. 1 Temmuz 2013’te AB üyesi ülkelerin arasına katıldı. 2009 yılında üyeliğe başvuran İzlanda 2010'da müzakerelere başladı. 27 başlık açtı, bunlardan 11'ini kapattı. 2013'te müzakereleri tek taraflı askıya alırken bu yıl müzakerelere devam etmeye karar verdi.
Müzakerelere 2012 yılında başlayan Karadağ bugüne dek 20 başlık açtı, ikisini kapattı. Geçtiğimiz yıl üyelik müzakerelerine başlayan Sırbistan ise henüz başlık açmış değil.
