Geçtiğimiz hafta Art Basel ve UBS’in ortak çalışması The Art Market 2019 / Global Sanat Piyasası Raporu yayınlandı. Her yıl sanat ekonomisti Dr. Clare McAndrew tarafından hazırlanan rapor, küresel sanat piyasasının en geniş kapsamlı ve makro düzeyde analizi kabul ediliyor. Görülen o ki, sanat piyasası bu yıl da sosyo-politik ve ekonomik belirsizliklere tepkisiz kalmamış. 400 sayfalık rapordan notlarımı aktarıyorum...

2018’de küresel sanat pazarı, son 10 yıl içinde ikinci en yüksek seviyesine ulaştı. Geçen yıla göre, yüzde 6 büyüme oranıyla, sanat pazarının bugün toplam hacmi 67.4 milyar dolar. Zirve 68.2 milyar dolar ile 2014 yılında.

Liste başında her yıl olduğu gibi, yüzde 44 pazar payıyla ABD geliyor. Bu kez rapordaki en önemli değişiklik listenin iki numarasında: İngiltere'nin Brexit krizi ve geleceği ile ilgili belirsizliğe rağmen yükselmesine karşın, Çin yüzde 19 ile üçüncü sırada. Çin'in, gerilemesini ticaret ve borç krizleriyle birlikte alıcı tabanının daralmasına bağlıyorum. Pekin’in, vergi politikasında büyük bir değişiklik olmadığı sürece, eski performansına ulaşması zor.

En büyük üç pazar toplam satışların yüzde 84'ünü oluşturuyor.

İLK 3 SANAT PAZARI (Paylarına göre - 2018)

1- ABD (44%)

2- İNGİLTERE (21%)

3- ÇİN (19%)

Tam bu noktada, geçtiğimiz hafta US Bureau of Economic Analysis/ABD Ekonomik Analiz Bürosu ve National Endowment for the Arts/Ulusal Sanat Bağışı’nın yayınladığı bir başka çarpıcı rapora dikkat çekmek istiyorum:

Çalışma, sanat sektörünün ABD ekonomisine tarımdan daha çok katkıda bulunduğunu ifade ediyor. Burada, sanatın geniş tanımlandığına dikkat çekerim: Sanat okulları, kültür-sanat yayınları, mücevher, ürün tasarımı ve prodüksiyon gibi kreatif tüm dalları kapsamış. Kültürel ekonominin ABD ekonomisine katkısı 763.6 milyar dolar. Gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 4.2’si... Tarımdan, ulaştırmadan ve depolamadan önce geliyor. Yalnızca müzelerin ABD ekonomisine katkısı 5.3 milyar dolar. Sanat ekonomisinden 4.9 milyon kişiye doğrudan istihdam sağlanıyor; Fast-food endüstrisinden (3.8 milyon) daha fazla, inşaat sektöründen (10.7 milyon) az.

MÜZAYEDELERDE KARIŞIK PERFORMANS

Gelelim müzayede piyasasına...

Küresel müzayede satışları bu yıl yüzde 3 artarak 29 milyar dolara ulaştı. Artışa en büyük katkı sağlayan faktör ise 1 milyon dolar ve üzeri değere sahip eserler... Toplam satış rakamının yüzde 61'ini bu eserler oluşturuyor; Lotların ise yalnızca yüzde birini... 2013'ten bu yana, toplam pazar ve üst segment büyürken, düşük segmentler her yıl daralıyor. Satılan eser sayısı bir önceki yıla göre yüzde 9 azalırken, eser değerlerinde yüzde 13 artış var. Anlayacağınız, lot sayıları azaldıkça, toplam satışların sabit kalabilmesi için, eser fiyatları yükseliyor. Bugün, müzayedelerde ortalama eser fiyatı 59 bin dolar.

JP Morgan Asset Management'ın küresel stratejisti Benjamin Mandel'e göre bu performans, sanat piyasasını güvencesiz bir konuma getirse de, müzayede evleri üzerindeki satış baskısı ve başarısızlık kaygısı o kadar yüksek ki, sanıyorum başka çareleri yok.

İLK 5 MÜZAYEDE EVİ (Toplam satışa göre-2018)

1- Christie’s

2- Sotheby’s

3-Poly Auction

4- Phillips

5-China Guardian

Christie’s ve Sotheby’s duopolisi, pazarın yüzde 40'ından fazlasını oluşturuyor. Christie’s, son beş yıldır Sotheby’s’i geride bırakıyor. En büyük büyüme ise Phillips’e ait ; özellikle de Christie’s eski CEOsu Ed Dolman ’ı başa getirdiklerinden bu yana.

EN ÇOK SATAN ÇAĞDAŞ SANATÇILAR (2018)

1- JEAN-MICHEL BASQUIAT: 254 milyon 126 bin 099 dolar

2- CHRISTOPHER WOOL: 81 milyon 897 bin 515 dolar

3- PETER DOIG: 77 milyon 501 bin 394 dolar

EN ÇOK SATAN SAVAŞ SONRASI SANATÇILAR (2018)

1- ZAO WOU-KI: 328 milyon 372 bin 119 dolar

2- ANDY WARHOL: 243 milyon 766 bin 180 dolar

3- DAVID HOCKNEY: 206 milyon 246 bin 423 dolar

EN ÇOK SATAN MODERN VE EMPRESYONİST SANATÇILAR (2018)

1- PABLO PICASSO: 747 milyon 280 bin 956 dolar

2- CLAUDE MONET: 353 milyon 831 bin 625 dolar

3- AMEDEO MODIGLIANI: 160 milyon 870 bin 603 dolar

(KAYNAK: ARTNET 2019)

SANAT PAZARINDA KUTUPLAŞMA ARTIYOR

Rapor boyunca, kendini pekiştirmesiyle dikkatimi çeken ve piyasadaki en büyük problem şu: Pazar genel olarak sağlam ve istikrarlı şekilde büyürken, bu büyüme az sayıda müzayede evini, galeriyi, ve hatta bu "mega-galerilerde" sayılı sanatçıyı etkiliyor. Büyük ölçekli eğilimler, ayrıntılara indikçe karmaşık; Kutuplaşma artıyor. Rapora göre, galerilerde tüm satışların yüzde 63'ü, galerinin en popüler üç sanatçısı tarafından yapılıyor. Tek bir sanatçı, yıl boyunca toplam satışın ortalama  yüzde 42'sini oluşturuyor. Bu sanatçıların kısa sürede mega galeriler tarafından kapıldığını göz önüne alırsak, küçük galerilerin yatırımlarının anlamlı geri dönüşü imkansız. Bu güvencesizlik yeni girişimlerde son on yıldaki düşüşü açıklamaya yardımcı olabilir: 2008'den bugüne, yeni açılan galeri sayısında yüzde 86 azalma var. Benzer dinamikler açık artırma pazarı için de geçerli... Sanat, tabana yayılmaktansa gün geçtikçe piramidin üst kısmında ilerliyor. Özellikle, 2000'den beri, sanat alımları ve HNWI (Yüksek Gelir Grubu) arasındaki yüzde 80 korelasyon da bunun destekçisi...

Küresel sanat pazarının büyümesine rağmen, satışlarının azaldığını ifade eden satıcılar yarıdan fazla. Bir önceki yıl, galerilerin yüzde 58'i satışlarının ertesi yıl artmasını beklerken, bu yılki raporda, galerilerin yalnızca yüzde 30'u 2019'da ilerleme beklediğini belirtiyor. Sanat piyasasındaki satışların büyüklüğü ve dağılımı, özellikle dünya ekonomisi ve servetinin büyümesi gibi kilit ekonomik değişkenlerle yakından ilişkili. Sanat ticareti günlük ekonomi ve politikadan izole edilmiş gibi görünse de, alıcı ve satıcıların planları ekonomideki güçlülük ve istikrardan büyük ölçüde etkileniyor.

Düzensiz gelişme, ABD-Çin arasındaki ticaret savaşı başta olmak üzere, politik belirsizlikler ve küresel ekonomide yavaşlama ile birleşince, sektörün yakın geleceğe dair endişelerinin arttığı şüphesiz. Bir sonraki yazımda gelecek için umut vaat eden yeni nesil koleskiyonerler ve online sanat pazarındaki gelişmeleri paylaşacağım.