AB Komisyonu Polonya'yı Avrupa Adalet Divanı'na şikayet etti: 'Yargı bağımsızlığı ihlal ediliyor'

#resim#513523#- Getty Images

Avrupa Birliği'nin (AB) yürütme organı olan Avrupa Komisyonu, ülkede hukuk devletinin en temel ilkelerinden biri olan yargı bağımsızlığını ihlal ettiği gerekçesiyle Polonya'yı birliğin en yüksek yargı organı olan Avrupa Adalet Divanı'na sevk etti.

Avrupa Komisyon, Adalet Divanı'ndan, Polonya'daki yeni yüksek yargı yasası uygulanmasını, mahkemeden nihai bir karar çıkıncaya kadar geçici bir hükümle acilen askıya almasını da istedi.

Komisyonu tarafından "yargı bağımsızlığının ihlali" ve "siyasi iradenin yargıya müdahalesi" olarak algılanan yasa Polonya'da Nisan ayı başında yürürlüğe girdi.

Yasaya göre Polonya'da erkeklerde 65, kadınlarda ise 60 yaşını dolduran yargıçların emekli olması gerekiyor.

Şimdiye kadar Polonya'da hâkimler için emeklilik yaşı sınırı 70'di.

Hükümet yargıya müdahale mi ediyor?

Emeklilik yaşı sınırının indirilmesi, Polonya'da yargı sisteminde kadroların önemli ölçüde değişeceği anlamına geliyor. Bir başka deyişle bu, emeklilik mekanizması kullanılarak siyasi iradenin yargı sisteminden eski kadroları tasfiye etmesi demek.

Örneğin bu yeni yasayla ülkede bağımsız yargının en önemli kurumlarından biri olan Anayasa Mahkemesi'nin 72 hâkiminden 27'si zorunlu olarak emekliliğe sevk edilecek.

Yeni yasaya göre emekliliğe sevk edilen yargı mensupları bireysel başvuru yoluyla adalet bakanından 3 yıllık bir ek süre daha talep etme hakkına sahipler. Ancak eğer bakan bu taleplerine ret yanıtı verirse, başvurabilecekleri başka bir merci de yok.

#resim#513526#- Getty Images

Avrupa Komisyonu ise bakanın, yani siyasi iradenin yargıya bu müdahalesinin bağımsız adalet sistemini zedelediği görüşünde.

Komisyonun eleştirdiği bir başka husus da yargı sisteminin kurumsal işlemlerini yürütmekle görevli adliye başkanı hâkimlerin, yine adalet bakanı tarafından azledilebilecek olmaları.

Avrupa Komisyonu bu hususların yargının siyasallaşmasına neden olabileceği, dolayısıyla AB'nin temel ilkelerinden biri olan hukuk devleti ilkesine zarar verebileceği görüşünde.

Polonya hakkında 7. madde nasıl işletildi?

Avrupa Komisyonu'nun Adalet Divanı'na başvurma kararı sürpriz değil.

Polonya, Temmuz 2017'de ulusal yargı sistemindeki değişikliklerin taslağını açıkladığında Komisyonu bu olası değişiklikleri eleştirmiş ve Polonya hakkında işlem başlatacağını açıklamıştı.

#resim#513529#- Getty Images

Polonya'nın bu konuda geri adım atmaması nedeniyle de Aralık 2017'de "yargının bağımsızlığı ve hukuk devletinin temel ilkelerinin ihlali" iddiasıyla Polonya hakkında ünlü 7. madde uyarınca işlem başlatılmıştı.

Avrupa Birliği Anlaşması'nın 7. maddesinin devreye sokulması söz konusu ülkenin oy hakkının elinden alınmasına kadar gidebilen bir süreç başlatıyor.

Hukuk devletinin ihlali nedeniyle geçtiğimiz ay aynı madde Macaristan'a karşı da işletilmişti.

7. maddenin işletilmesi bir çözüm mü?

Ancak sonuçları itibarıyla ağır etkileri olsa da, 7. maddeye dayanarak üye ülkelerin haklarının elinden alınması ihtimali yok denecek kadar az.

Çünkü AB mutabakatlar sonucu ortaya çıkan kurumsal bir birlik olduğu için, böylesi bir kararın uygulanabilmesi için üye ülkelerin temsilcilerinin başbakanlar zirvesi, devlet başkanları zirvesi benzeri beş ayrı platformda oy birliği ile karar alması gerekiyor.

#resim#513532#- Getty Images

Tek bir ülkenin bile veto etmesi halinde 7. maddenin işletilebilmesi ihtimali sıfıra düşüyor.

Bu durum ise bazı ülkelere AB içinde, birliğin temel ilkelerini cezai bir yaptırımla karşılaşmadan ihlal etme fırsatını veriyor.

Adalet Divanı kararı bağlayıcı

Uzmanlar komisyon tarafından bugün başlatılan Avrupa Adalet Divanı'na sevk uygulamasının bu nedenle çok önemli bir yenilik olduğunu düşünüyorlar.

Çünkü Adalet Divanı'nın alacağı karar, Avrupa Birliği'nin bürokratik yapısı içinde bir mutabakat doğuncaya kadar da geçerli olacak hukuki bir zemin yaratıyor.

Bir ülke hakkında Avrupa Adalet Divanı'ndan olumsuz bir karar çıkacak olursa, o ülkeye verilecek maddi yardımların kesilmesi, ortada bir mahkeme kararı olduğundan meşru olabilecek.

Böylece Avrupa Komisyonu'nda sonu gelmeyen mutabakat arayışları devam ederken, kısa vadede söz konusu ülkeye yaptırım da uygulayabilecek.