Avrupalı Galileo 8 yıl gecikme ile ABD’li GPS’in rakibi oldu

Avrupa Birliği hem planlaması hem de hayata geçmesi yılan hikâyesine dönen uydu sistemi Galileo’yu nihayet devreye aldı. Geçen hafta Fransız Guyanası’ndan gönderilen dört uyduyla birlikte yörüngede bulunan uydu sayısı 18’e ulaşan sistem resmen hizmete girdi. İlk uydusu 2005’te gönderilen ve 2008’de hizmete alınması planlanan sistem pek çok aksilik ve zamanlama hatasıyla karşı karşıya kaldı. Projenin özellikle mali ayağı tam bir fiyasko olarak kayda geçti. Başlangıçta 3.1 milyar dolara mal olması beklenen sistem bu yıl itibarıyla toplam 14 milyar dolarlık bir kaynak tüketti.

AB VAZGEÇMEDİ

Ancak projeyi denetlemekle sorumlu olan Avrupa Parlamentosu 2008 krizine ve AB’nin borç krizine rağmen Galileo’dan vazgeçmedi. Bunun nedeni sadece ekonomik değil aynı zamanda kıtanın navigasyon sistemleri konusunda ABD’ye olan bağımlılığına da bir son vermekti. Galileo’nun devreye alınmasının asıl önemi ise AB’nin geleceğin dünyasında söz sahibi olma iddiasının sürmesi. Projenin hayata geçmesiyle Avrupa Birliği de ABD, Rusya, Japonya, Çin ve Hindistan’dan sonra bölgesel ve küresel çapta kendisine ait navigasyon sistemi olan altıncı güç oldu. Başta bilişim olmak üzere günümüzün ileri teknolojileri büyük ölçüde ABD’ye ait küresel yer belirleme (GPS) sistemini kullanıyor. Gelecekte navigasyonun olmadığı hiçbir sektör kalmayacak. Akıllı otomobiller, Sanayi 4.0, kişiselleştirilmiş sağlık hizmetleri, eğlence, eğitim, ulaşım, lojistik inşaat, ilkyardım ve kurtarma başta olmak üzere çevremizde bulunan hemen her şey konum bilgisini paylaşacak.

YENİ PAZAR OLUŞUYOR

Günümüzde bu hizmetlerin sadece GPS üzerinden işlemesi büyük bir güvenlik sorununa neden oluyor. Zira GPS, ABD ordusuna ait olduğu için söz konusu hizmeti uyarı olmaksızın istedikleri anda sonlandırma hakkına sahipler. Avrupa, Galileo ile birlikte bu felaket senaryosunu ortadan kaldırmış durumda. Sistemin ekonomik ayağında ise trilyonlarca dolarlık yepyeni bir pazar bulunuyor. Navigasyon sistemlerinin sadece otomobiller için oluşturduğu sektör 2020’ye kadar 250 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşacak. Bu pastaya lojistik, sağlık, Sanayi 4.0 ve eğlenceyi de ekleyince rakamların dünya çapında trilyon dolarlarla ölçüleceği belirtiliyor.

ARAÇLARIN YERİ ATOM SAATLERİ İLE BELİRLENİYOR

Galileo uydu sisteminde yeryüzünden 20 bin km. yükseklikte, 6 yörünge üzerinde toplam 27 uydu sürekli dünya çevresinde dönüyor. Her uydu 12 saat içerisinde dünyanın çevresindeki turunu tamamlıyor. Böylece günün her saatinde dünyanın herhangi bir bölgesinde en az 4 en çok 10 uydunun bulunması sağlanıyor. Ayrıca her uydunun içerisinde birbiriyle aynı olan ve hiç şaşmayan atom saatleri bulunuyor. Bu saatler yardımıyla dünyaya o anda bulundukları yer ve zaman ile ilgili sürekli bilgi geçiyorlar. İzleme istasyonlarının uydulara olan mesafesi farklı olduğu için bu bilgiler saniyenin milyonda biri gibi gecikmelerle dünyaya ulaşıyor. Merkezlerdeki cihazlar bu gecikmenin uydulara, yere ve zamana olan oranına göre karmaşık bir hesaplama sonucunda cismin yerini belirliyor.

ŞAŞMA PAYI 1 METRENİN ALTINDA

Uydular sahip oldukları atom saati yardımıyla yer istasyonlarına saniyede 50 kez 3 farklı sinyal gönderiyor. Bir cismin iki boyutlu olarak dünya üzerindeki yerini belirlemek, en az 3 uydunun o nokta ile ilgili bilgi vermesiyle mümkün oluyor. Yüksekliğin de hesaplandığı üç boyutlu bir yer belirleme için ise 4 uydu gerekli. Galileo’nun yanılma payının 1 metrenin altında olduğu belirtiliyor.

ABD İSTERSE GPS’İ KAPATABİLİR

Sivil alanda başta cep telefonları olmak üzere çok sayıda şirket GPS bilgilerini kullanma ve değerlendirme yeteneğine sahip yazılımlar geliştirdi. GPS’in en iyi yönü ise bedava olması. Ancak bedavacılığın elbette bir sınırı var. Bu sınırın adı SA (Selective Availability) yani yapay saptırma ve AS (Anti Spoofing) parazit koruyucu. Bu nedenle ABD Savunma Bakanlığı sahibi olduğu GPS sisteminin hassasiyetini hiç kimseye hesap vermeden değiştirebiliyor, hatta sistemi tamamen devre dışı bırakabiliyor.

HER UYDU 12 YIL KULLANILACAK

- AB, Galileo ile birlikte kendine ait ilk global yer belirleme sistemine sahip olacak.

- GPS’ten en büyük farkı ise sitemin sivil kişiler tarafından yönetilecek olması.

- Yani kimse canı sıkılınca sitemi devre dışı bırakamayacak.

- Galileo kullanıcıları GPS ve Rus Glonass’ın bilgilerine de erişebilecek.

- Yörüngede toplam 30 adet uydu bulunacak ve bunlardan 27’si sürekli çalışacak.

- 3 uydu ise arıza halinde devreye girmek için hazır bekleyecek.

- 6 farklı yörünge üzerinde hareket edecek uydular dünyayı 23 bin 616 km. yukarıdan seyredecek.

- 17 yer istasyonu bilgileri kullanıcılara dağıtacak.

- Her uydunun yaklaşık 12 yıl hizmet vermesi bekleniyor.

- Bu proje ile birlikte toplam 100 bin yeni iş alanı yaratılmış olacak.

- Sistemin altyapı maliyeti AB tarafından karşılanırken pazarlama ve işletmeciliği tamamen özel sektöre verilecek.

- İşletme hakları ihale yoluyla belirlenecek.

- 2 milyar insanın kullanacağı hesaplanan sistemin 2020 yılına kadar 270 milyar dolar kâr getirmesi hedefleniyor.

GALILEO NEDEN ÖNEMLİ

Galileo, AB için her şeyden önce büyük bir prestij kazanımı anlamına geliyor. Sistem yardımıyla yıllar süren GPS bağımlılığına son verecek ve ciddi bir rakip olarak ABD’ye meydan okuyacaklar. Özellikle sivil havacılıkta GPS’in her an devre dışı kalma tehlikesine karşı hala ağırlıklı olarak kullanılan radar sistemleri yerlerini yavaş yavaş Galileo’ya bırakmaya başlayacak. Uzmanlar global yer belirleme cihazlarının yanı sıra buna bağlı yazılım ve donanım alanında da büyük yatırım patlamalarının yaşanacağına işaret ediyor.

YER BELİRLEME SİSTEMLERINİN KULLANIM ALANI ÇOK GENİŞ

- Denizcilik, havacılık

- Otomobil, tren

- Gezi, hasta takibi

- Tarım, sismoloji

- Haritacılık

- Şehir planlamacılığı

- Ormancılık, casusluk

- İnşaat mühendisliği

GALILEO’YU SIVİLLER YÖNETECEK

Hakan SANCAK / GAZETE HABERTÜRK