Türkiye’de seçim hükümeti modeli ilk kez uygulanacak

Saliha ÇOLAK / Fevzi ÇAKIR / GAZETE HABERTÜRK

Türkiye “seçim hükümeti” ile tanışmaya hazırlanıyor. Uygulamada bakanların belirlenmesinden bağımsız bakanların atanmasına, Meclis’in toplanmasına kadar bir dizi soru işareti gündeme geldi. HABERTÜRK, “seçim hükümeti”ne yönelik soruların yanıtlarını araştırdı:

-Seçim hükümeti ne zaman kurulacak?

Hükümetin kurulması için Anayasa’da öngörülen süre 23 Ağustos’ta dolacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 24’ünde erken seçim kararı alması ve seçim kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasını takip eden 5 gün içinde seçim hükümetinin kurulması bekleniyor.

-Başbakan kim olacak?

Cumhurbaşkanı, seçim kararını açıklamasının ardından “bir milletvekili”ne hükümeti kurma görevi verecek. Bu görevin Başbakan Ahmet Davutoğlu’na verilmesi bekleniyor.

-Bakanlık dağılımı nasıl olacak?

Seçim hükümetinin bakanlık dağılımı, Anayasa’nın 114. ve 116. maddelerine göre seçime gidildiği için TBMM Başkanı İsmet Yılmaz tarafından Beştepe’ye bildirilecek. Kabinede bakanlık sayısı için iki farklı senaryo dile getiriliyor. 26 kişilik kabinede AK Parti’ye 11, CHP’ye 6, HDP ve MHP’ye 3’er üye düşüyor. 22 kişilik kabine kurulması halinde ise AK Parti’ye 9, CHP’ye 4 ve HDP ve MHP’ye 3’er bakan düşecek. Her iki senaryoda da Anayasa gereği İçişleri, Adalet ve Ulaştırma bakanlıkları bağımsız bakanlara bırakılacak.

-Partiler bakan vermezse ne olacak?

CHP ve MHP, seçim hükümetine bakan vermeyeceğini açıkladı. Bu partilere düşen bakanlıklara, Anayasa gereğince Meclis içinden ya da dışından bağımsızlar atanacak. Mevcut tabloda en az 12 bakan, bağımsız olacak.

-Bağımsız bakanlar nasıl seçilecek?

Cumhurbaşkanı ve Başbakan belirleyecek.

-Bakanlar veto edilir mi?

Seçim hükümetiyle ilgili Anayasa’da açık ifade yok. (HDP’den bildirilecek bakanlar) Genel hükümler ve teamüller, Başbakan ve Cumhurbaşkanı’nın oluşturulacak ve onaylanacak hükümette yer alacak bakanların belirlenmesinde doğal yetkileri olduğuna işaret ediyor.

-Seçim hükümetinin yetkileri sınırlı mı?

Seçim hükümeti ve bu hükümette yer alan bakanlar da güvenoyu almış hükümetlerde görev yapanlar kadar yetkili olacak. Bakanlıklarında atamalar yapabilecek, tasarruflarda bulunabilecekler.

-HDP’li bakanlar MGK’ya girebilir mi?

Devletin güvenlik stratejisinin belirlendiği MGK gibi üst düzey toplantılara katılan bakanlıkların HDP’ye verilmesi beklenmiyor.

MUHALEFET NE YAPACAK?

Muhalefetin, Meclis’in toplanması için baskı yapması ve gündemdeki sıcak maddeleri Meclis’e taşıması bekleniyor. Meclis bağımsız bakanların yemini için açıldıktan sonra bu maddelerin gündeme alınıp alınmayacağının Meclis’te hararetli tartışmalara yol açması bekleniyor.

ANAYASA HUKUKÇUSU PROF. ÖZBUDUN: BAĞIMSIZLARIN YEMİN ETMESİ GEREKİR

Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Ergun Özbudun, HABERTÜRK’ün Türkiye’de ilk kez uygulanacak olan seçim hükümetine ilişkin sorularını yanıtladı. Prof. Özbudun’un olası tartışma başlıklarına ilişkin değerlendirmeleri şöyle:

KABİNE ÜYELERİ: Anayasa’nın 114. maddesine bakıldığında siyasi partilerin seçim hükümetine (geçici Bakanlar Kurulu) bildireceği isimleri belirleme işi Başbakan’ın yetkisinde görülüyor. Başbakan’ın, siyasi nezaket icabı üye verecek parti ile mutabakat halinde olması normaldir. Ama bu ifadeye göre asıl yetki Başbakan’dadır. Zaten normal dönemlerde de kabine listesini Başbakan belirliyor.

YEMİN ŞARTI: Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyu aranmaz. Meclis’te güvenoyu için yoklama yapılmaz, burası açık. Ancak yemin konusunda Anayasa bir öngörüde bulunmamış yani bir uygulaması yok. Geçici Bakanlar Kurulu üyeleri de milletvekili dokunulmazlığı ve sorumsuzluğundan yararlanacak. Bu nedenle yemin etmeleri gerekir.

CUMHURBAŞKANI: Cumhurbaşkanı’nın kabinedeki isimlerle ilgili “Beğenmedim, değiştirilsin” demesi Anayasa’nın ruhuna uygun olmaz. Ama Cumhurbaşkanı teknik olarak diyebilir. İtiraz etmesine mani bir durum yok. Normal dönemlerde “Falanca zatın bakanlığına karşıyım” diyebiliyorsa burada da diyebilir. Çünkü bakan atamasında nihai merci Cumhurbaşkanlığı’dır.

ANAYASA: (Anayasa’nın öngörmediği bir durumla karşılaşılırsa ne olur?) Vallahi öylesi bir durum ile umarım karşılaşmayız. Çünkü bu bir Anayasa krizidir. HDP, “Bildireceğim isimlerle ilgili kararı ben veririm”, Başbakan da “Hayır ben bildireceğim” derse ne olur? HDP’nin bildireceği isimlere Başbakan’ın bir itirazı olmazsa bir problem olmaz. Ama ben “Falancayı falancayı istemiyorum” ya da “3’ünü de istemiyorum” derse bu kez HDP de üye vermekten vazgeçer. O zaman Meclis içindeki veya dışındaki bağımsızlardan seçilir kabine üyeleri. Çok karmaşık bir durum.