Habur'da ambargo kuyruğu

Ambargodan endişelenen kamyon sahipleri bir an önce gidecekleri yerlere ulaşabilmek için dün Habur'a hücum etti. Kapıda araç kuyrukları oluştu. Hükümetin terör örgütü PKK'ya yumuşak tutumundan dolayı Kuzey Irak'a siyasî ve ekonomik yaptırım kararı alması Habur Sınır Kapısı'nda hareketliliğe yol açtı. Önceki günkü Bakanlar Kurulu toplantısında ambargonun sınırlı tutulmasının ardından Habur Sınır Kapısı'ndan geçişlerin yoğunlaştığı gözlendi. Sınırda uzun araç kuyruğu oluşması, 'ambargodan önceki son hareketlilik' şeklinde nitelendiriliyor. Tedbirlerin terör örgütünü ortadan kaldırmayı hedeflediğini aktaran hükümet kaynakları, diplomatik süreçlerden alınacak sonuçlara göre yaptırımların içeriğinin genişletilebileceğini vurguluyor. Ambargonun seyri Başbakan Tayyip Erdoğan'ın ABD ziyareti sonrasında netleşecek.

Bölge ekonomisinin en önemli gelir kaynağı Habur'un tamamen kapatılmaması ise sınır ticareti yapan vatandaşlar tarafından memnuniyetle karşılandı. İşadamı ve esnaflar ağız birliği etmişçesine "Çözüm olacaksa milli güvenlik için Habur kapatılsın. Ama bu seçenek iyi düşünülmeli." yorumunda bulunuyor. Bölge insanı, ekonomik ambargonun Kuzey Iraklılardan ziyade, Güneydoğuluları cezalandıracağı görüşünde. Dün sınırdan geçiş yapan şoförler geçişlerde problem yaşamadıklarını, aksine bölgedeki araç trafiğinin daha da arttığını söyledi. Bölgede yıllardır şoförlük yapan Celal Güzel, "Irak'a mal götürüyorum. Şoförlükten kazandığım 500 milyonla geçimimi sağlıyorum. Ambargo olacağını duyunca üzüldüm. Ama hükümetin aldığı son karar en çok biz şoförleri sevindirdi." dedi.

Önceki günkü Bakanlar Kurulu'nda alınan ambargo kararının tedrici olarak uygulanacağı belirtiliyor. İlk aşamada Irak ile ticaret tamamen durdurulmayacak. Öncelikli olarak sınır kapılarındaki güvenlik ve denetim tedbirleri artırılacak. PKK'nın önemli gelir kalemleri arasında yer alan sigara ve akaryakıt kaçakçılığını önlemek için denetimler artırılacak. Habur'dan yapılacak araç geçişleri yavaşlatılacak. Türkiye'nin sadece kaçak sigaradan kaybı 2,5 milyar doları buluyor. Düşünülen bir diğer tedbir ise Irak'a verilen elektrikte kesintiye gidilmesi.

Kuzey Irak'a yönelik ekonomik müeyyideler kararını değerlendiren AK Parti Ekonomi İşleri Genel Başkan Yardımcısı Şaban Dişli, birinci planda Türkiye'nin güvenliği olduğunu, hesaplı davranmak gerektiğini belirtiyor. Dişli, Bakanlar Kurulu'ndan çıkan yaptırım kararını değerlendirirken, Habur'a yönelik denetim ve güvenliğin artırılarak geçici tedbir alınabileceğini kaydetti. Dişli, asıl tedbirin ve alınacak önlemlerin Başbakan Erdoğan'ın ABD ziyareti sonrasında netleşebileceğini dile getirdi. Hazine'den sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, konuyu, "İş milli güvenliğe gelince ekonomiye dair kaygılar telafi edilir." sözleriyle değerlendirdi. Sıcak paranın kaçacağına yönelik eleştirilere katılmayan Şimşek, "Yabancı yatırımcılar Türkiye'de 33 milyar YTL'lik Hazine bonosu almışlar. Buna karşılık 70 milyar dolarlık rezerv var. Bazı iniş çıkışlar olabilir. Ancak Türkiye ekonomisi bu tarz şeyleri rahatlıkla kaldırır." şeklinde konuştu.

Bakanlar Kurulu'nun yaptırım kararını açıklamasının ardından Irak sınırındaki Habur Sınır Kapısı'nda dün hareketli saatler yaşandı. Sınırda araç kuyrukları oluşurken, bölge halkı müeyyidenin sınırlı tutulacağı açıklamasını sevinçle karşıladı. Cizre Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Adnan Elçi, ambargo seçeneğinin çözüm getireceğine inanmıyor. Çözüm umuduyla daha önce de Habur'un kapatıldığını hatırlatan Elçi, çözüm bir yana, sorunun daha da derinleştiğini, buna işsizliğin de eklendiğini ifade eti. Cizre Genç İşadamları Derneği Başkanı İhsan Edil de Habur'un bölge ekonomisinin can damarı olduğunu vurguluyor. Bölgedeki iş kapılarının azlığına dikkat çeken Edil, "Varımız yoğumuz Habur'dur. Kapatılma Irak'a değil, bölgeye bir yaptırım olacak. Yaklaşık 3 milyon dolar milli kayıp olacak." ifadelerini kullanıyor.

Bir seferin kârı 250 yeni lira

Şu anda sınır kapısında her şey normal. Habur Gümrük Baş Müdürlüğü'nden alınan bilgilere göre, Ankara'dan kendilerine ulaşan herhangi bir emir yok. İşlemler rutin akışında devam ediyor. Sınır kapısının bitişiğindeki TIR parkı yetkilileri de giriş çıkışların daha önceki günlerdeki gibi devam ettiğini bildiriyor. Habur'dan günlük ortalama 900 büyük araç çıkışı var. 200-300 civarında da otomobil giriş-çıkış yapıyor. Binlerce kamyon da sınır kapısında her gün sıranın kendilerine gelmesini bekliyor. Her TIR ortalama bir hafta sırada bekliyor. Fakat 15-20 gün bekleyen de var. Bunlardan biri de Osman Mungan. Gidiş geliş süresinin bir ayı bulduğunu, buna karşılık eline kâr olarak 200-250 YTL geçtiğini anlatıyor. Yine de kapının kapanmasını istemediğini dile getirirken aslında kapının ne kadar önemli bir işlev gördüğünü ortaya koyuyor. "Güneydoğu felç olur." diyen Mungan, neredeyse hurdaya çıkmış kamyonunu göstererek, "Bununla 20 nüfusa bakıyorum. İş yok, güç yok. Burası da kapanırsa ne yapacağımızı şaşırmış vaziyetteyiz." diye konuşuyor. Silopili kamyon şoförleri İsmail Sonluk ve Eyüp Tayboğa kapının kendileri için önemini anlatırken, "Kapı kapanırsa ne yaparız bilmiyoruz." diyor. İşlerinin normal seyrinde devam ettiğini anlatan kamyon şoförü Hasan Şahin de, giriş-çıkışların yavaşlatıldığı yönündeki haberlerin aksine trafiğin daha da arttığına dikkat çekiyor.

Türkiye, Suriye'den sonra Irak'ın en büyük ikinci tedarikçisi konumunda. Demir çelik, şeker, ayçiçeği, bakliyat, un, bisküvi, ayçiçeği yağı, elektrik, elektrikli ürünler, elektrik makineler, mobilya, otomotiv yan sanayi, plastik, tuz, kablo, petrol, petrol yağları, inşaat malzemeleri, çimento ve mermer başta olmak üzere birçok kalemde ihracat yapılıyor. Irak'tan şimdilerde ithal edilen tek ürün ise Yumurtalık'tan geçen petrol boru hattı. Geçen yıl 250 milyon YTL'lik ithalat yapıldı. İhracatın yanı sıra Türk inşaat firmalarının yıllık 1,5-2 milyar dolarlık müteahhitlik hizmeti bulunuyor. Irak'ın 2006 yılı itibarıyla toplam ithalatı 23 milyar dolar. Irak'ın toplam ithalatının yüzde 20'den fazlasını Türkiye karşılıyor.

Murat Gezer - Ercan Baysal / Zaman