89 yıllık Emek yerle bir oldu!

Serkan AKKOÇ / AHT

Tüm tartışmalar, eylemler, davalar, raporlara rağmen cumhuriyet döneminin en eski sineması Emek, brandalarla örtülü iskeleler arkasında çalışan iş makinelerinin darbeleriyle tarihe karıştı.

89 yıllık Emek yerle bir oldu!

Cercle D'orient ve Emek Sineması'nın içinde bulunduğu yapı kompleksi 1971-1978 yılları arasında Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Kurulu Başkanlığı tarafından "Korunması Gereken Kültür Varlığı" olarak tescil edildi.

1974 ve 1983 yıllarında çıkan yangınlarda özellikle Cercle D'orient binası kullanılamaz hale geldi.

Süzer Holding'in 1991 yılında İstanbul 1 NO'lu Anıtlar Kurulu'na Emekli Sandığı'nın uygun gördüğünü belirttiği 3 takım projesi reddedildi.

1993 yılı sonunda Emekli Sandığı ile Kamer İnşaat arasında "Yap-İşlet-Devret" sözleşmesi yapıldı. Danıştay, projeye onay vermedi.

1995-1998 yıllarında Kamer İnşaat projeye son şeklini verdi. Kurul projeyi onaylamasına rağmen Danıştay 6. Dairesi, plan ve projenin iptaline karar verdi.

Cercle D'orient binası vekili Erdoğan Adalı, 2003 yılındaki başvurusu üzerine sözkonusu parseller, 2006'da 1. Grup eski eser olarak tescillendi.

Cercle D'orient ve Emek sinemasının içinde bulunduğu yapı adası 20 Haziran 2006'da Bakanlar Kurulu kararıyla "Yenileme Alanı" ilan edildi. Kamer İnşaat'ın hazırladığı yeni proje, Beyoğlu Belediyesi ve Yenileme Kurulu tarafından 2009'da onaylandı.

Bu süreçten itibaren kamuoyu gündemine gelen Emek projesi, eylemlerle protesto edilmeye başlandı. Polis, bu eylemler sırasında zaman zaman gruba biber gazı ve tazyikli suyla müdahale etti. Eyleme sinema, tiyatro ve sanat camiasından ünlü isimler de destek verdi. Emek Bizim İstanbul Bizim Platformu kuruldu.

Mahkeme, yeni bilirkişi raporunun ardından 16 Kasım 2011'de "yürütmenin durdurulması isteminin reddine" kararı verdi. Mimarlar Odası, Danıştay'a itiraz etti.

7 Aralık 2012 günü Cercle D'orient binasındaki tarihi İnci Pastanesi ve diğer dükkanlar tahliye edildi. 2012'nin son günlerinde yargı süreci devam eden proje için yapı ruhsatı verildi. Mimarlar Odası, Emek Sineması'nın yıkımının önünü açan yapı ruhsatının iptali istemiyle dava açtı. Mart 2013'te bina çevresine inşaat iskeleleri kuruldu.

Kamer İnşaat, Emek Sineması'ndaki tescilli eser niteliği taşıyan barok usluptaki tavan ve duvar süslemelerini tek tek söküp laboratuvara taşıdı. Burada eserlerin restorasyon ve bakım işlemleri başladı.

Önceki gün bina iş makineleriyle yıkılmaya başlandı.

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi'nde dün saat 13.00'da düzenlenen basın toplantısına, İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, Prof. Dr. Cevat Erder, Mimarlar Odası Başkanı Deniz İncedayı, Mimarlar Odası adına Mimar Mücella Yapıcı, Can Atalay, Erden Kıral, Pelin Esmer, Enis Köstepen, Ahmet Rıfat Şungar ile ünlü oyuncu Tuncel Kurtiz de katıldı. Mimarlar Odası Başkanı Deniz İncedayı yaşanan yıkımın bir utanç kaynağı olduğunu anlattı.

Ünlü yönetmen Erden Kıral ise, "Bize yalan söylediler. Buranın korunması gerekiyordu. Sorun aslında çok derin. Ticaretin kültüre üstünlüğünü görüyoruz. Bununla savaşmamız gerekiyor" dedi.

Emek Sineması'nın bulunduğu bina, sinema olmadan önce ilk olarak İstanbul Avcılar Kulübü adıyla açılmış, daha sonra Strangali'nin Rum Atletik Jimnastikhanesi, 1909'da Yeni Sirk ve Tekerlekli Paten Pisti ve Eğlence Merkezi'ne ev sahipliği yaptı. 1918 yılında "Yeni Tiyatro" olarak kapılarını yeniden açan salon 1924 yılının sonuna gelindiğinde de "Melek Sineması" oldu. Varlık Vergisi yıllarında belediye tarafından satın alınan bina 1957'de Emekli Sandığı'na ihale edildi. Emek Film'in de sahibi olan Emekli Sandığı, yenilediği sinemanın adını "Emek Sineması" olarak değiştirdi.

Sinemanın ilk sahipleri, o dönem İpek ve Sümer Sinemaları'nın da sahipleri olan A. Saltiel ile H. Artidi'ydi. 1945 yılındaki iflasın ardından işletmeciliği alan İpekçi kardeşlerden sonra sırasıyla 1940'larda İstanbul Belediyesi'ne, oradan da Emekli Sandığı'na geçti. 1969'da Turgut Demirağ'ın işletmeye başladığı sinema, 1975 yılından itibaren İsmet Kurtuluş ve yeğeni Süheyla Kurtuluş tarafından kapandığı 2009 yılına kadar işletildi.

'GÜNDE 25 İZLEYİCİ GELİYORDU'

35 yıl boyunca Emek Sineması'nı işleten Süheyla Kurtuluş, Habertürk Gazetesi'ne verdiği röportajda, acı gerçekleri dile getirerek şunları söylemişti:

"Emek Sineması'nın yıkılmaması için birçok gösteri yapıldı. Benim merak ettiğim konu, gösteri yapanların Emek Sineması'nda neden film izlemedikleri. Seans başına 3-4 izleyici oluyordu. Günü en fazla toplam 25 izleyiciyle kapattık. Bırakın para kazanmayı masrafları bile çıkartamıyorduk. Günde sadece 100 kişi gelmiş olsaydı bütün masraflarımızı karşılayabilirdik. Emek Sineması'nı da kapatmak zorunda kalmazdık. Keşke gösteri yapanlardan 100 kişi Emek Sineması'nda film izleseydi".