Irak, Mısır ve Ürdün arasındaki yakınlaşma çabaları devam ediyor

Terörle mücadele, ekonomi, altyapı ve enerji üç ülke arasındaki ilişkilerde öne çıkan başlıklar olurken, Bağdat, Kahire ve Amman'ın öncelik ve beklentileri ise farklılaşıyor.

Üç ülke liderinin, Mart 2019'da Kahire'de yaptığı zirvede kurulan "Üçlü koordinasyon mekanizması" yakınlaşma çabalarının somutlaştığını ortaya koyuyor. Son olarak, ağustos ayında Ürdün'de üç ülkenin liderleri toplanırken, bakanlar arası görüşmeler ve ortak projelerle iş birliği güçlendirilmeye çalışılıyor.

- Bölge siyasetinde ortak tavır arayışı

Bu üç ülke arasındaki ilişkilerde İran meselesi temel öneme sahip konulardan birisini oluştururken, Irak'ın İran etkisinden kurtulması ve Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap ülkelerinin eksenine çekilmesi için çaba sarf edilmesi dikkati çekiyor.

İran'ın güvenlik, ekonomik ve siyasi alanda etkili olduğu Irak'ta, Mısır ve Ürdün ile yakınlaşılması iç tartışmaları da beraberinde getiriyor. Siyasi yönden, İran'ın Irak, Suriye ve Libya'ya yönelik müdahalesi gibi bölgesel konularda görüş birliğine varan üç ülke, bu tavrı genel ifadelerle ve açıkça belirtmeden yapılan açıklamalarla duyuruyor.

Ekonomik krizlerle ve biriken ekonomik sorunlarla boğuşan Irak, Mısır ve Ürdün arasındaki görüşmelerde öne çıkan gündem maddesi ekonomi.

Mısır, Türkiye'nin Libya'daki rolüne yönelik ortak bir karar almayı arzu ederken, Irak'ın tüm bölgelerinde devlet otoritesi sağlamak isteyen Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi yönetimi bölgede PKK ile mücadeleyi koordine eden Türkiye'ye karşı tavır almak istemiyor.

- Farklı öncelikler

Irak, Mısır ve Ürdün arasında istişare edilen konular arasında, ortak bir elektrik enerji ağının kurulması projesi yer alıyor. Ayrıca, Irak'tan Ürdün ve Mısır'a uzanacak bir petrol boru hattının yanı sıra üç ülkeyi birbirine bağlayarak nakliyat için bir otoyol inşası planlanıyor.

Bu ülkelerden Irak, ülkenin inşası için dış yardıma ciddi destek duymakla birlikte devlet otoritesinin sağlanması, dış müdahalenin önlenmesi, İran destekli Şii silahlı grupların silahsızlandırılması, düşük petrol fiyatları gibi bir dizi konuda ilerleme kaydetmeye ihtiyaç duyuyor.

Ekonomik anlamda, Irak gibi zor bir dönemden geçen Mısır ve Ürdün, bu konuda Irak'ın ihtiyaç duyduğu alanlarda yardımcı olacak durumda değil. Siyasi açıdan ise Mısır ve Ürdün, Irak'a yönelik dış müdahaleleri engelleme konusunda Arap Birliği yoluyla destek verebilecek durumda.

Mısır, ekonomik çıkarları adına Irak ve Ürdün'den siyasi destek alarak bölge siyasetinde gücünü artırma arayışında.

Ürdün ise ekonomik kazanımların yanı sıra iki devletli çözüm temelinde Arap Barış Girişimi'ne ve Ürdün'ün Kudüs'teki vakıflar üzerindeki koruyucu görevini sürdürme konusunda destek bulmaya çalışıyor.

Farklı öncelikleri olan bu üç ülkenin Körfez İşbirliği Konseyi ile ortaklaşa hareket etmesine veya Kuzey Afrika ülkelerini ortaklığa dahil etmesine ihtimal verilirken, Suriye, Lübnan ve Yemen ile iş birliğine sıcak bakılmıyor.

- Üçlü iş birliğinin geleceği

Mısır'ın Libya'da, Akdeniz'de ve İsrail-Filistin meselesinde son yıllarda artan rolüne rağmen, üç ülke arasında kurulan iş birliğinin etkili bir eksen oluşturması pek mümkün görünmüyor.

Zira bölgedeki güç dengeleri açısından, Türkiye, İran ve İsrail'in bölgedeki etkisinin yanı sıra ABD, Rusya ve Fransa'nın uluslararası etkinliğine bakıldığında, Arap ülkelerinin bölgede bu aktörler kadar nüfuz sahibi olmadıkları görülüyor.

Bu nedenle, üç ülke arasındaki iş birliğinin bölgede etkili bir blok oluşturmak için yeterli potansiyele sahip olmamakla birlikte, ekonomik anlamdaki iş birliği ve bölgenin geçirdiği jeopolitik dönüşüm bakımından görüş birliğinde oldukları inkar edilemez bir gerçeklik olarak göze çarpıyor.

- Irak, Mısır ve Ürdün üçlü zirveleri

Irak, Mısır ve Ürdün liderlerinin Mart 2019’da Kahire’deki görüşmesinde "Üçlü koordinasyon mekanizması" oluşturulmuştu.

Bağdat, Kahire ve Amman; ilki Mart 2019'da Mısır'da, ikincisi aynı yıl eylül ayında ABD'de, üçüncüsü de Ürdün'de ağustos ayında olmak üzere üç zirve düzenlemişti.

Ürdün'ün başkenti Amman, 25 Ağustos'ta Ürdün Kralı 2. Abdullah, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve Irak Başbakanı Kazımi'nin katılımıyla Irak, Mısır ve Ürdün üçlü zirvesine ev sahipliği yapmıştı.

Zirvede, Filistin meselesi başta olmak üzere bölgedeki gelişmeler ile yeni tip koronavirüs (Kovid-19) ile mücadelede koordinasyon konuları görüşülmüştü.