Kış depresyonu
Güneşi daha az gördüğümüz ve gündüzlerin kısalıp gecelerin uzadığı sonbahar ve kış aylarında uykuyu, ruh halini ve esenlik duygularımızı düzenleyen serotonin ve melatonin hormonları da ziyadesiyle olumsuz etkilenir bu durumdan! Peki kış depresyonunun belirtileri neler? Kış depresyonundan korunmak için neler yapılabilir? Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı'ndan Prof. Dr. Derya Uludüz yazdı
Duygu durumumuzun güneşle doğrudan bir ilişkisi olduğunu artık hepimiz kabul ediyoruz. Sonbaharda güneşin hayatımızdan yavaş yavaş uzaklaşıp yerini gri bulutlara bırakmasıyla başlayıp ilkbahara kadar olan süreçte birçoğumuzun tanıştığı bir durumdur mevsimsel duygudurum bozukluğu. Güneşi daha az gördüğümüz ve gündüzlerin kısalıp gecelerin uzadığı sonbahar ve kış aylarında vücudun sirkadiyen ritmi bozulur, uyku ve uyanıklık saatleri büyük bir değişime uğrar, uykuyu, ruh halini ve esenlik duygularımızı düzenleyen serotonin ve melatonin hormonları da ziyadesiyle olumsuz etkilenir bu durumdan. Hal böyle olunca da enerjimiz düşer ve gün içerisinde kendimizi daha fazla uykulu hissetmeye başlarız.
Bazı hayvanlar kış uykusuna yatarak güneşsiz günlerin olumsuz etkilerini telafi edebilir fakat insanoğlu 4 mevsim aktif yaşamın içerisinde kalmak ve bu durumla savaşmak zorundadır. .
Kış depresyonu belirtileri;
• Üzüntülü ve depresif ruh hali gösteriyor musunuz,
• Daha önce zevk alarak yaptığınız etkinliklere karşı belirgin bir biçimde ilgi ve zevk kaybı yaşıyor musunuz,
• İştahınızda değişiklikler oluştu mu? Mesela; karbonhidrat özlemini daha çok hissediyor ve çok mu yiyorsunuz,
• Daha çok uyuma ihtiyacı mı duyuyorsunuz,
• Daha çok uyumanıza rağmen enerjiniz hala düşük ve daha mı yorgunsunuz,
• Konsantre olmada ve karar vermede sorun mu yaşıyorsunuz,Kendinize bu soruları sorduğunuzda cevaplarınız neler oluyor?
Eğer bu belirtileri ya da bunlara benzer ruh halinizi aşağı çekecek başka belirtileri gösteriyorsanız işte tam da bu noktada mevsimsel duygudurum bozukluğundan söz edebiliriz. Ama bu durum sizi hemen korkutmasın. Alacağınız birtakım önlemler ve yapacağınız birtakım aktivitelerle mevsimsel duygudurum bozukluğunu alt etmeniz elbette ki mümkün.
KIŞ DEPRESYONUNDAN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Zihninizi sonbahara hazırlayın
Daha az güneşli ve daha kısa günleri önceden zihninizi hazırlayarak keyifli hale getirebilirsiniz. Mesela; sonbaharın gelmesiyle birlikte kapalı alanlarda yapılacak birçok sanat etkinlikleri ve sosyal etkinlikler de artış gösteriyor. Sonbaharla birlikte tiyatro sezonu açılıyor. Kendinize aylık bir tiyatro seyir planı çıkarabilirsiniz, birçok sanat galerisinde ücretsiz sergilere katılabilir, arkadaşlarınızla keyifli ev buluşmaları için plan yapabilirsiniz. Size tavsiyem, sonbahar için kendinize mutlaka keyifli bir etkinlik takvimi oluşturun.
Yeni hobi edinin
Kendinize yeni hobiler bulabilir ya da var olan hobilerinize daha fazla zaman ayırabilirsiniz. Bir dans kursuna yazılabilirsiniz, resim ya da heykel dersleri alabilirsiniz, örgü örebilir, yazı yazabilirsiniz. Balkonunuzda kendinize ufak çapta bir sera oluşturabilirsiniz. Böylece kendinizi hem kış depresyonundan korur hem de beyninizi daha aktif çalıştırarak bunama riskinizin de önüne geçebilirsiniz.
Dışarı çıkıp yürüyüş yapın
Yürümek, sizi doğal güneş ışığına maruz bırakır ve bu da kış hüzünlerinden kurtulmanıza yardımcı olabilir. Açık havada yapacağınız 1 saatlik bir yürüyüş kış depresyonundan sizi koruyacağı gibi kardiyovasküler sağlığınızı ve beyin sağlığınızı da olumlu etkileyecek.
D Vitamini depolayın
D vitamini eksikliği depresyonun en önemli sebeplerindendir. Sonbahar ve kış aylarında güneşsiz gün sayısının fazla olması D vitamini rezervlerimizi de olumsuz etkiler. Ayrıca D vitamini eksikliği sonbahar ve kış aylarında küme tipi baş ağrılarına neden olabilir. Mümkün olduğunca kendinizi güneş ışıklarına teslim edin ya da doktorunuza danışarak D vitamini takviyesi alın. Unutmayın serotonin seviyeniz de D vitamininden destek alır.
Serotonin depolarınızı canlandırın
Serotonin ruh halinizi, iştahınızı ve uykunuzu etkileyen bir hormondur; güneş ışığı eksikliği, depresyon duygularıyla bağlantılı olarak daha düşük serotonin seviyelerine yol açabilir. Özellikle sabah saatlerinde parlak gün ışıklarına kendinizi maruz bırakarak ruh halinizi düzenleyen bir nörotransmitter olan serotonin üretiminizi artırın. Sabahları panjurlarınızı veya perdelerinizi sonuna kadar açarak parlak gün ışıklarının içeri girmesine müsaade edin ama geceleri daha karanlık bir ortamda olmaya dikkat edin aksi taktirde Sirkadiyen uyku döngüleriniz bozulabilir.
Gerekirse melatonin takviyesi alın
Melatonin, uyku durumunuzu ve ruh halinizi etkileyen bir kimyasaldır. Güneş ışığının eksikliği, bazı insanlarda aşırı melatonin üretimini uyarabilir ve kendinizi soğuk havalarda halsiz ve uykulu hissetmenize sebep olabilir. Tüm bu durumlara sebebiyet vermemek için uyku düzeninize dikkat edin ve eğer ihtiyaç duyarsanız doktorunuzun tavsiyesiyle melatonin takviyesi alın.
Kendinizi sıcak tutun
Soğuğa maruz kalmak sizi daha depresif yapar. Sıcak kalmanın kış hüzünlerini yarı yarıya azalttığı bilimsel olarak da kanıtlanmıştır. Kalın giysiler, mevsim şartlarına uyumlu ayakkabılar kullanarak kendinizi daha sıcak tutabileceğiniz gibi sıcak bitki çaylarına da hayatınızda daha fazla yer açabilirsiniz. Örneğin, soğuk havalarda tüketeceğiniz papatya çayı sizi sıcak tutacağı gibi anksiyete bozukluğu semptomlarını azaltmaya yardımcı olabileceği de kanıtlanmıştır. Ayrıca yatak odanızın ortalama 21 derece olmasına dikkat edin.
Açık renklerle duyularınızı harekete geçirin
Soğuk havayı kontrol edemeyebilirsiniz ama kendi fiziksel şartlarınızı kontrol altında tutabilirsiniz. Özellikle duvarlarınızı daha parlak ve daha açık bir renge boyamak, evinizi ve ofisinizi renkli mobilyalarla dekore etmek, bilgisayarınızın arka planını bir kumsal fotoğrafıyla renklendirmek gibi basit uygulamalarla ruh durumunuzu canlandırabilirsiniz.
Daha fazla su için
Sonbahar ve kış aylarında yazın olduğu kadar çok fazla susuzluk hissi yaşamayabilirsiniz ama bu sizi yanıltmasın. Diğer mevsimlerde olduğu gibi soğuk havalarda da vücudun suya ihtiyacı vardır ve susuzluk; uyku düzeninizin bozulmasına, eklemlerinizde ağrı hissetmenize ve sindiriminizin yavaşlamasına sebep olabilir. Ayrıca beyninizi nemlendirmek için de suya ihtiyacınız olduğunu sakın unutmayın ve günlük kilo başı 30 mlt su tüketiminize dikkat edin.
Sağlıklı beslenin
Kış depresyonuyla mücadele etmenin en önemli yollarından biri de beslenmenize göstereceğiniz özendir. Sofranızda moralinizi artıracak, sağlığınızı destekleyecek ve ruh halinize iyi gelecek gıdalara yer verebilirsiniz.