Ömür uzun BES gibi rasyonel bir sistemi kullanmak gerek

BloombergHT'de yayımlanan Varlık Yönetimi programına katılan Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Sinirbilim Uzmanı Prof. Dr. Sinan Canan, finans alanında karar alırken bilgi sahibi olunması gerektiğinin altını çizerek "Ben finans konusunda bir karar almam gerektiğinde bir uzmana danışıp öyle karar alıyorum. Doğru olan da bu. Ancak insanların belki ani karar vermeleri gerektiği için belki uzmana ulaşamamaları nedeniyle kendi kararlarını kendileri veriyorlar. Özellikle insanın finansal açıdan şöyle bir sorunu var. Daha evvel belli yöntemlerle kazanç sağlamışsa. Bir rutini varsa o rutini insan çok zor değiştiriyor. Buna konfor olanı denir. Aslında hayatımızda kötü giden şeyler konfor alanından çıkamadığımız için bize iyi gelir. Kendimizi biraz avuturuz. Hayatımızda sürekli bir fırsat gelsin de ben bir voleyi vurayım diye fırsat kolluyoruz. Halbuki insan başarıya belirli metodik bir bakış açısıyla ulaşıyor. Belli bir geliştirici rutini takip etmediğiniz müddetçe o çalıştığınız alanın, yatırım yaptığınız sahanın kurallarını bilmiyorsanız, ancak kaza eseri birşeyler kazanırsınız ancak genellikle kaybedersiniz" diye konuştu.

SÜRÜ PSİKOLOJİSİ ETKİLİYOR AMA BU BİZİ SIKINTIYA SOKUYOR

İnsanın rasyonel karar verme mekanizması olan akılcı zihninin düşük bir kapasiteye sahip olduğu bilgisini veren Canan, şunları söyledi: "Siz bir insana 6-7 seçenek sunarsanız, seçenek sayısı 6-7'yi aşınca bizim karar verem sistemimiz bloke oluyor. Çok sayıda şeyi bir arada değerlendiremiyoruz. Markete gittiğinizde 30 seçenek arasından en son hangisinin reklamı hoşunuza gittiyse onu alırsınız. Toplu davranışa uyma diye bir dürtüsel mekanizma devreye girer çünkü aklınız yetmemektedir o davranışa. Bu kısıtlılığımız nedeniyle sürüyle hareket etme psikolojisine giriyorsunuz. Sosyal medya gibi yerler bunun çok güzel manipülasyon aracı olarak kullanıldığı yerlerdir. Diğerleri yapıyor ben de yapayım algısı bizi çok yönlendiriyor. Ama bireysel olarak bizi sıkıntıya sokma potansiyeli taşıyor."

İNSANLAR SEÇEMİYOR

Bireysel Emeklilik Sistemi'nde fon değişimlerinin rasyonel olarak yapılmamasının nedenini bilgi sahibi olunmamasına bağlayan Canan, bu nedenle BES fonu yatırımcılarının otomatik pilota bağlanmış gibi başkalarının tavsiyelerine uyduklarını ifade etti. Kendisinin de mal biriktirme ihtiyacı duymadığını anlatan Canan, "Ancak ömür uzun, gelecekte kimseye muhtaç olmayacak sistem varsa onu kullanmak lazım. Bireysel Emeklilik Sistemi sizin için arka planda çalışan bir rasyonel sistem. Neden kullanmıyor insanlar? Çünkü bilgilendirme sisteminde sorun var. Çok fazla bilgi ve seçenek var. İnsanlar seçemiyor" dedi. Bir çok insanın güvenlik endişesi ile para biriktirme ve yığma derdiyle yaşamayı unuttuğunu ifade eden Canan, "Yaşamayı ihmal etmeden yaşamımızı zora sokmayacak bir birikim ancak bu arada doyum içinde bir yaşamı, en azından temel ihtiyaçlarımızı giderecek; yaşıyoruz, Allah'a şükür kimseye muhtaç değiliz dedirtecek bir harcama düzeni geliştirmek lazım" şeklinde konuştu.